Η Μέση Ανατολή αποτελούσε πάντα ένα πεδίο στο οποίο οι εκάστοτε ισχυροί της υφηλίου ήθελαν να ασκούν την κυριαρχία τους. Αυτή τη θεωρεία φαίνεται να ακολουθεί και ο Ερντόγαν μέσα από ένα παιχνίδι κυριαρχίας στη Συρία στοχεύει να αποτελέσει την ισχυρότερη δύναμη στην περιοχή. Το παιχνίδι κυριαρχίας του Ερντογάν στη Συρία δεν είναι ωστόσο χωρίς παρενέργειες για τις χώρες της περιοχής, οι οποίες άρχισαν ήδη να κινήσεις αποτροπής ή αντιμετώπισης των όποιων επεκτατικών βλέψεων έχει ο Τούρκος Πρόεδρος.
Η Λευκωσία αλλά και η Αθήνα, σε αντίθεση με τους πλείστους εταίρους τους, δεν είδαν με ενθουσιασμό το πήγαινε-έλα Τούρκων αξιωματούχων στη Δαμασκό αμέσως μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ. Γνωρίζουν πολύ καλύτερα από τους τους υπόλοιπους στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και ευρύτερα για το πως δρα η Τουρκία στην περιοχή και κυρίως σε τι αποσκοπούν οι κινήσεις της. Έδειξαν αμφότερες οι κυβερνήσεις Κύπρου και Ελλάδα να προσεγγίζουν το κεφάλαιο Συρία με περισσότερη προσοχή και δεν βιάζονται να αποδεχθούν τον τουρκικό έλεγχο εντός της Δαμασκού.
Σύμφωνα με το ισραηλινό κέντρο ερευνών «Άλμα», το οποίο εξειδικεύεται και παρακολουθεί στενά όλες τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και κυρίως στις περιοχές που επεκτείνονται βορείως των συνόρων του Ισραήλ, οι τρεις στρατηγικοί στόχοι της Τουρκίας στη Συρία είναι:
- Η δημιουργία ενός σουνιτικού ισλαμιστικού πελατειακού κράτους που θα αποτελεί μέρος του οράματος του Ερντογάν και του κόμματός του AKP για την αποκατάσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (και στο πλαίσιο αυτό, για τη δημιουργία μιας υποδομής τρομοκρατίας σουνιτών τζιχαντιστών κατά του Ισραήλ στη νότια Συρία).
- Απομάκρυνση των κουρδικών δυνάμεων των SDF (Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις) από τα σύνορα της Τουρκίας και διακοπή της σύνδεσης μεταξύ των SDF και των Κούρδων στη νότια Τουρκία .
- Επιστροφή περίπου 3 εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων από την Τουρκία πίσω στη Συρία.
Όπως αναφέρουν στην ανάλυσή τους οι Γιάακοβ Λαπίν και Ταλ Μπεέρι, ο πρώτος άμεσος στόχος της Τουρκίας, στη Συρία είναι οι Κούρδοι. Ωστόσο, οι επιδιώξεις της Άγκυρας στη Συρία, φανερές και κρυφές, αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας ανανέωσης της νέο-οθωμαντικής επιρροής στη Μέση Ανατολή. Ταυτόχρονα η Τουρκία προσπαθεί να καθιερωθεί ως ένας διαμεσολαβητής σε περιφερειακές συγκρούσεις, όπως στην περίπτωση της Αιθιοπίας και της Σομαλίας ή μέσα από μια άμεση εμπλοκή της, όπως στην περίπτωση της Λιβύης. Λαπίν και Μπεέρι σημειώνουν πως «σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, υπάρχει ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο κατά το οποίο η Άγκυρα εμπλέκει τους στρατιωτικούς της βραχίονες και τις υπηρεσίες πληροφοριών της (ιδίως τη ΜΙΤ) προκειμένου να επηρεάσει εσωτερικές διαδικασίες σε γειτονικές ή πιο απομακρυσμένες χώρες».
Καθόλου τυχαία και με προφανή στόχευση να φύγουν μηνύματα προς διάφορες κατευθύνσεις η πολυδιαφημισμένη και έντονα καλυμμένη από τα μέσα ενημέρωσης άφιξη του Τούρκου επικεφαλής της ΜΙΤ στη Δαμασκό αμέσως μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, η προσευχή του στο τζαμί των Ομαγιάδων και η συνάντησή του με τον νέο ηγέτη της Συρίας, τον Αχμάντ αλ-Σαράα (Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολάνι).
Κύπρος και Ισραήλ ανησυχούν: Οι δύο, μη μουσουλμανικές, χώρες της περιοχής που παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις καθώς αυτές μπορεί να έχουν άμεσο αντίκτυπο πάνω τους, είναι η Κύπρος και το Ισραήλ. Οι ανησυχίες μπορεί να προκύπτουν από διαφορετικά θέματα, πλην όμως έχουν μια κοινή πηγή που είναι οι τουρκικές βλέψεις και στόχοι στην περιοχή. Για την μεν Κύπρο οι ανησυχίες επικεντρώνονται πρωτίστως στις κινήσεις της Τουρκίας που αφορούν την ανατολική Μεσόγειο και την προσπάθεια για σύναψη μιας συμφωνίας ΑΟΖ ανάμεσα σε Άγκυρα και Δαμασκό η οποία θα επηρεάζει τα κυριαρχικά συμφέροντα της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Όσον αφορά το Ισραήλ η ανησυχία είναι κυρίως και έχει να κάνει με τη νέα τάξη πραγμάτων εντός του συριακού εδάφους. Μπορεί μεν αυτή τη στιγμή ο σιιτικός άξονας υπό την ηγεσία του Ιράν να έχει δεχθεί σοβαρό πλήγμα πλην όμως αυτό δεν βάζει τέλος στους κινδύνους που ελλοχεύουν για το Ισραήλ από τα βόρεια. Η άνοδος των ριζοσπαστικών σουνιτικών ομάδων στην εξουσία στη Δαμασκό αποτελεί σημαντικό στρατηγικό κίνδυνο, καθώς αυτές μπορεί κάποια στιγμή να στρέψουν τα όπλα τους εναντίον του Ισραήλ. Τα στοιχεία αυτά δηλώνουν κατά καιρούς την επιθυμία τους να “απελευθερώσουν την Ιερουσαλήμ” και μπορεί να γίνουν εργαλεία που εξυπηρετούν την περιφερειακή ισλαμιστική ατζέντα του Ερντογάν.
Σύμφωνα με την ανάλυση του «Άλμα» το Ισραήλ: «ανησυχεί για την κυρίαρχη είσοδο της Τουρκίας στη Συρία. Από την άποψη του Ισραήλ, το άμεσο πλεονέκτημα είναι η αποδυνάμωση του Ιράν και της Χεζμπολάχ στα βόρεια σύνορά του. Αλλά ο μακροπρόθεσμος κίνδυνος είναι η άνοδος των ριζοσπαστικών σουνιτικών ομάδων που υποστηρίζονται από την Άγκυρα, η προσέγγισή τους στα σύνορα του Ισραήλ και η πιθανότητα το νέο συριακό σύστημα να επιδεινωθεί σε ατελείωτες εσωτερικές μάχες εξουσίας. Επίσης, η ίδια η επιρροή της Τουρκίας στην περιοχή, καθοδηγούμενη από τον Ερντογάν, ο οποίος αυτοπροσδιορίζεται ως ο “προστάτης του Ισλάμ” και ως αυτός που θέλει να “απελευθερώσει την αλ-Άκσα”, δεν αποτελεί καλό οιωνό για το Ισραήλ. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας έχει ήδη δηλώσει ότι κατά τη γνώμη του, η Ιερουσαλήμ πρέπει να είναι το επίκεντρο της μουσουλμανικής προσοχής και δεν δίστασε να δυσφημίσει το Ισραήλ με σκληρούς και αντισημιτικούς χαρακτηρισμούς».
Για το Ισραήλ, η κατάσταση είναι δίκοπο μαχαίρι: Από τη μία , η Χεζμπολάχ και το Ιράν έχουν αποδυναμωθεί και έχουν εξαρθρωθεί εξαιρετικά επικίνδυνες κρύπτες όπλων. Από την άλλη πλευρά, μια ισλαμιστική κυβέρνηση εχθρική προς το Ισραήλ θα μπορούσε να αναδυθεί στη Συρία, απειλώντας τα βόρεια σύνορα με νέο τρόπο. Πολλά εξαρτώνται από την ταυτότητα, την κρίση και την ιδεολογική εξέλιξη του Αχμάντ αλ-Σαράα και από το πώς διαχειρίζεται την πολύπλοκη συμμαχία με την Τουρκία και τις άλλες παρατάξεις.
Στο παρασκήνιο, η Αμερική σηματοδοτεί μια γενική πρόθεση να αποχωρήσει ή τουλάχιστον να μειώσει την παρουσία της, γεγονός που μπορεί να δώσει στον Ερντογάν την ευκαιρία να συνεχίσει τα σχέδιά του χωρίς να αντιμετωπίζει περιορισμούς. Εν τω μεταξύ, η Μέση Ανατολή αντιμετωπίζει και πάλι μια μεταβαλλόμενη πραγματικότητα και είναι δύσκολο να προβλεφθεί η τελική κατεύθυνση των εξελίξεων. Όμως δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει ότι η Τουρκία έχει αναλάβει την πρωτοβουλία, και ο Ερντογάν στοχεύει ρητά να επιφέρει μια διαρθρωτική αλλαγή στη Συρία και, κατά συνέπεια, επίσης μια ουσιαστική αλλαγή στις περιφερειακές ισορροπίες δυνάμεων, υπέρ αυτού που θεωρεί ως ιστορικό πεπρωμένο της χώρας του.
Τους ενώνει μια αδελφότητα
Η Τουρκία διαμορφώνει το πρόσωπο της Συρίας στη μετά-Άσαντ εποχή με μια σουνιτική-ισλαμιστική κυβέρνηση συνδεδεμένη με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και το σύγχρονο όραμα του Ερντογάν. Η εμπλοκή της Τουρκίας στη Συρία, την οποία διαχειρίζεται ο ίδιος Πρόεδρος Ερντογάν, αντανακλά ένα φιλόδοξο σύνολο στόχων: Εξάλειψη της κουρδικής επιρροής στα σύνορα της Τουρκίας, γεωπολιτική επέκταση και μετατροπή του καθεστώτος της Τουρκίας σε περιφερειακό μουσουλμανικό ηγέτη, δημιουργία συμμαχιών και οικονομικής επιρροής (με την υποστήριξη Κατάρ) , ένα στρατηγικό στήριγμα για το μέλλον και απομάκρυνση των υπολειμμάτων της ιρανικής ή ρωσικής επιρροής που ταυτίζονται με το καθεστώς Άσαντ.
Παρακολουθούν και περιμένουν
Την Τετάρτη οι ηγέτες της Κύπρου, της Ελλάδας και της Αιγύπτου θα συναντηθούν στο Κάιρο σε μια ακόμη τριμερή συνάντηση. Μια σύνοδος η οποία έρχεται ευθύς μετά από μια ακόμα σημαντική αλλαγή στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, όπως σηματοδοτεί η πτώση του καθεστώτος Άσαντ.
Εκ των πραγμάτων ένα από τα ζητήματα που θα κυριαρχήσουν στη συνάντηση των Νίκου Χριστοδουλίδη, Κυριάκου Μητσοτάκη και Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι θα είναι η περιφερειακή ασφάλεια, καθώς επίσης η οικονομία και η τεχνολογία. Για την Κύπρο και την Ελλάδα ο ρόλος της Αιγύπτου στην περιοχή και κυρίως ανάμεσα στον μουσουλμανικό χώρο θεωρείται εξαιρετικά σημαντικά και σίγουρα Λευκωσία και Αθήνα θα ήθελαν να δουν το Κάιρο να παρεμβαίνει προκειμένου να αποτραπούν οι όποιοι τουρκικοί σχεδιασμοί στην περιοχή.
Κατά τη συνάντηση τόσο σε τριμερές όσο και σε διμερές επίπεδο οι ηγέτες της Κύπρου και της Ελλάδας αναμένεται να ζητήσουν από τον αλ-Σίσι να ασκήσει για ακόμα μια φορά την επιρροή του προκειμένου να αποτραπούν νέα τετελεσμένα. Προκύπτουν ωστόσο κάποια ερωτήματα:
Πρώτον, εάν η Αίγυπτος είναι σε θέση να επηρεάσει τα πράγματα στη Συρία σε βαθμό που να αποτραπούν τουρκικοί σχεδιασμοί. Όπως φάνηκε και στην περίπτωση της Λιβύης και τη συμφωνία που έσπευσε η Άγκυρα να υπογράψει, η Τουρκία κινήθηκε στο κενό προκειμένου να προωθήσει τα συμφέροντά της πριν επέλθει μια ομαλή (ή σχετικά ομαλή) κατάσταση οπόταν ενδεχομένως οι επιδιώξεις να μην μπορεί να υλοποιηθούν.
Δευτέρον, εάν αυτή τη στιγμή χώρες της περιοχής και ευρύτερα, όπως η Αίγυπτος τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αλλά και η Σαουδική Αραβία έχουν την πρόθεση να εμπλακούν στη Συρία. Μπορεί να είναι χώρες οι οποίες μπορεί να ασκήσουν επιρροή αλλά σε αυτό το στάδιο δεν φαίνεται να είναι προετοιμασμένες για μια αντιπαράθεση με την Τουρκία επί του συριακού εδάφους. Ενδεχομένως να προτιμούν να περιμένουν να δουν πως θα εξελιχθεί η κατάσταση στη γειτονική χώρα πριν κάνουν τις επόμενες τους κινήσεις.
Πηγή: Φilenews
