Οι σημαντικότεροι σταθμοί του Κυπριακού τους τελευταίους 12 μήνες – Από την Ολγκίν, στο δείπνο της Νέας Υόρκης, την προσπάθεια για πενταμερή και τα οδοφράγματα – Συναντήσεις, συζητήσεις και πολλές εκκρεμότητες
50 χρόνια πόνου και αδιεξόδων είναι πάρα πολλά. Μια χιλιοειπωμένη διαπίστωση που στιγμάτισε τις εκδηλώσεις μνήμης που έγιναν το περασμένο καλοκαίρι για τη συμπλήρωση πέντε δεκαετιών από το έγκλημα του Αττίλα στην Κύπρο. Η μαύρη επέτειος ξεσκόνισε τις γνώσεις ή μνήμες που έχουμε για τα πραγματικά γεγονότα του 1974. Επανέφερε το Κυπριακό στην τοπική ατζέντα και αναζωπύρωσε το διεθνές ενδιαφέρον. Οι μεταξύ μας συζητήσεις και τα αφιερώματα -όμως- δεν λύνουν το πρόβλημα.
Advertisement
Τα πήγαινε – έλα της Ολγκίν
Το πρόβλημα επιχείρησε να λύσει η Μαρία Άνχελα Ολγκίν το πρώτο εξάμηνο του 2024. Μετά από χίλια ζόρια, η πλευρά των κατεχόμενων έδωσε τη συγκατάθεση της για το διορισμό της προσωπικής απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ. Αντικείμενο της αποστολής της ήταν να διερευνήσει εάν υπάρχει κοινό έδαφος για επανέναρξη των συνομιλιών και να ενημερώσει σχετικά τον Αντόνιο Γκουτέρες.
Από την πρώτη επαφή της με το Κυπριακό, η Κολομβιανή διπλωμάτης και πολιτικός αντιλήφθηκε πως το εγχείρημα ήταν εξαιρετικά δύσκολο. Η τουρκική πλευρά έχει εγκαταλείψει το συμφωνημένο πλαίσιο και πεισματικά προβάλλει ως μοναδική επιλογή τη λύση δύο κρατών. Ζητά αναγνώριση της κυριαρχικής ισότητας και του ισότιμου διεθνούς καθεστώτος, απορρίπτοντας κατηγορηματικά τη βάση πάνω στην οποία γίνονται οι συνομιλίες εδώ και δεκαετίες για Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία. Παράλληλα ο Τατάρ προσποιείται διαλλακτικότητα, προτείνοντας την απαράδεκτη αξίωση για εφαρμογή απευθείας επαφών, πτήσεων και εμπορίου.
Η ελληνοκυπριακή πλευρά απορρίπτει χωρίς συζήτηση το ενδεχόμενο αλλαγής της μορφής λύσης, μένοντας στη θέση για επανέναρξη των συνομιλιών από το σημείο όπου διακόπηκαν στο Κραν Μοντανά το καλοκαίρι του 2017. Παρόλα αυτά επιχειρεί με διάφορους τρόπους να δώσει ώθηση στις προσπάθειες για επανέναρξη της διαδικασίας. Προσπαθεί να συνδέσει το Κυπριακό με την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, εξαγγέλλει μονομερή μέτρα προς τους Τουρκοκύπριους και εμφανίζεται έτοιμη να συζητήσει Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.
Μετά από έξι μήνες, τρεις επισκέψεις στην Κύπρο και δεκάδες συναντήσεις στο εξωτερικό η Μαρία Άνχελα Ολγκίν παρέδωσε αναγκαστικά (λόγω επιμονής του Τατάρ) τα όπλα τον Ιούλιο. Αφού ετοίμασε μια έκθεση διαπιστώσεων για λογαριασμό του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ (κρατήθηκε μυστική) και απευθύνθηκε στους Κύπριους μέσω ανοιχτής επιστολής. Στο κείμενο της δηλώνει αισιόδοξη για θετικές εξελίξεις και καλεί τους δύο ηγέτες να επιδείξουν βούληση και αποφασιστικότητα για πραγματική πρόοδο. Αναφέροντας ότι «είναι σημαντικό να υπάρξει απομάκρυνση από λύσεις που στο παρελθόν δημιούργησαν προσδοκίες που δεν εκπληρώθηκαν και οδήγησαν σε μεγαλύτερες διαφωνίες και απογοητεύσεις».
Πρώτο βήμα στη Νέα Υόρκη
Η απόσταση ανάμεσα στα δύο μέρη στην Κύπρο μεγαλώνει, όμως ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ αποφασίζει να κάνει ακόμη μια προσπάθεια να φέρει κοντά τους Χριστοδουλίδη και Τατάρ. Κατά τις χωριστές συναντήσεις του με τους δύο ηγέτες στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο προτείνει τη διεξαγωγή ενός δείπνου στην παρουσία και των τριών.
Αν και αρχικά ο κατοχικός ηγέτης κάνει τον… δύσκολο, μετά από παρέμβαση της Άγκυρας αποδέχεται την πρόσκληση και η συνάντηση προγραμματίζεται για τις 15 Οκτωβρίου. Οι δύο ηγέτες επιστρέφουν στην έδρα του διεθνούς Οργανισμού και κάθονται στο ίδιο τραπέζι με τον Αντόνιο Γκουτέρες. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας με διάθεση να υπάρξει θετικό αποτέλεσμα, ο κατοχικός ηγέτης με ακριβώς αντίθετη προσέγγιση.
Ο δρόμος προς τη διευρυμένη
Από τη συζήτηση που έγινε στο δείπνο η ελληνοκυπριακή πλευρά κρατάει τη δέσμευση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στο συμφωνημένο πλαίσιο λύσης και την προσπάθεια για επανέναρξη συνομιλιών. Παρά την επιμονή του Ερσίν Τατάρ για αλλαγή της βάσης, ο Αντόνιο Γκουτέρες ανοίγει το δρόμο για προγραμματισμό μιας άτυπης διευρυμένης συνόδου με τη συμμετοχή και των τριών εγγυητριών δυνάμεων. Αν και αρχικά ο κατοχικός ηγέτης επιχείρησε να περιθωριοποιήσει το Ηνωμένο Βασίλειο, προτείνοντας το σχήμα 4+1.
Για την προετοιμασία της συνόδου προτάθηκε από τον Νίκο Χριστοδουλίδη να εργαστεί η Μαρία Άνχελα Ολγκίν, όμως ο Ερσίν Τατάρ απορρίπτει την εισήγηση. Έτσι το έργο αυτό θα αναλάβει από τις αρχές του ερχόμενου έτους αξιωματούχος από την Γενική Γραμματεία του ΟΗΕ (πιθανότατα η Ρόζμαρι Ντι Κάρλο). Η διευρυμένη εκτιμάται ότι θα γίνει μέσα στην άνοιξη.
Στο μεταξύ, το Νοέμβριο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας συναντάει δις τους Ερντογάν και Φιντάν (σε συνόδους στη Βουδαπέστη και το Μπακού) και διερευνητικά συζητάει απευθείας μαζί τους πτυχές του Κυπριακού, όπως το κεφάλαιο της διακυβέρνησης.
Άσπρο – μαύρο για οδοφράγματα
Το δεύτερο ελπιδοφόρο σημάδι που προέκυψε στο δείπνο της 15ης Οκτωβρίου είναι η συζήτηση για τη διάνοιξη νέων σημείων διέλευσης. Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν με τον Γενικό Γραμματέα ότι υπάρχει ανάγκη για αποκατάσταση της εμπιστοσύνης. Πριν από τη συζήτηση για τα οδοφράγματα, η ελληνοκυπριακή πλευρά εισπράττει αρνητική απάντηση από την πλευρά τον κατεχόμενων στα αιτήματα για τη δημιουργία δικοινοτικής Επιτροπής Νεολαίας και Επιτροπής Αλήθειας για τους αγνοούμενους.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προτείνει να υπάρξει το ίδιο βράδυ ανακοίνωση για διάνοιξη σημείου διέλευσης στη Μια Μηλιά (που ζητούν οι Τουρκοκύπριοι) ταυτόχρονα με τη διάνοιξη πύλης σε Πυρόι ή Κόκκινα. Ο Τατάρ αρνείται και η συζήτηση ολοκληρώνεται με τους δύο ηγέτες να συμφωνούν όπως συναντηθούν στην Λευκωσία σύντομα για να το συζητήσουν λεπτομερώς.
Με την επιστροφή τους στην Κύπρο, οι διαπραγματευτές των δύο κοινοτήτων πιάνουν δουλειά και προσπαθούν να καταλήξουν σε συμφωνία. Μόνο που ο κατοχικός ηγέτης δεν δείχνει πρόθυμος για κάτι τέτοιο και απορρίπτει όλες τις εναλλακτικές που δίνει η ελληνοκυπριακή πλευρά. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προτείνει όπως η συζήτηση μεταφερθεί σε επίπεδο ηγετών. Δίνει συγκεκριμένες ημερομηνίες και ζητάει αυτοπροσώπως από τον Τατάρ να συζητήσουν, όταν στις 10 Δεκεμβρίου τον συναντά στη δεξίωση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ με την ευκαιρία των γιορτών.
Στο παρά πέντε της αλλαγής του χρόνου, ο κατοχικός ηγέτης δηλώνει δημοσίως ότι η συνάντηση για τα οδοφράγματα θα γίνει στις 20 ή 21 Ιανουαρίου. Χωρίς ωστόσο να έχει απαντήσει ακόμη επίσημα στην ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Εάν το εννοεί ή πάλι μπλοφάρει, θα το μάθουμε μέσα στις επόμενες λίγες μέρες.
Πηγή: Cyprus Times
