Σαν σήμερα υπεγράφη το Σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ μεταξύ Γερμανίας και Σοβιετικής Ένωσης - Ναζί και Σοβιετικοί συμφώνησαν να μοιράσουν την Ευρώπη μεταξύ τους πραγματοποιώντας από κοινού εισβολές – Προσπάθεια της σύγχρονης Ρωσίας να μειώσει τη σημασία της συνεργασίας της ΕΣΣΔ με τους ναζί
Του Μανώλη Καλατζή
Σήμερα, 23 Αυγούστου, η Ευρωπαϊκή Ένωση, τιμά μία από τις δύο ημέρες που έχει καθιερώσει για την απόδοση τιμής στις αρχές που διέπουν την ίδρυση της.
Advertisement
Πρόκειται για την «Ευρωπαϊκή Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα Ολοκληρωτικών Καθεστώτων», ή ως «Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ναζισμού και Σταλινισμού» και ευρέως γνωστή ως «Ημέρα Μαύρης Κορδέλας».Η άλλη ημέρα είναι η 9η Μαΐου επέτειο της Διακήρυξης Σούμαν, η οποία είναι η «Ημέρα της Ευρώπης».
Η 23η Αυγούστου, δεν είναι μια τυχαία ημερομηνία, καθώς είναι η επέτειος της υπογραφής του Συμφώνου μη επίθεσης, μεταξύ των δύο ολοκληρωτικών καθεστώτων, της ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης, το 1939. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια Συμφωνία Χίτλερ – Στάλιν, η οποία υπεγράφη από τους υπουργούς εξωτερικών Ρίμπεντροπ και Μολότοφ. Πέραν του Συμφώνου, υπεγράφη και μυστικό πρωτόκολλο, το οποίο προέβλεπε τον διαμελισμό της Ευρώπης μεταξύ Γερμανίας και ΕΣΣΔ.
Η 23η Αυγούστου τιμάται συλλογικά στην ΕΕ, στις ΗΠΑ και τον Καναδά, ενώ προς την κατεύθυνση υιοθέτησης της ως Ημέρας Μνήμης, προσανατολίζονται και άλλα κράτη όπως η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία κλπ.
1 του 6
Η «Βαλτική Οδός»
Η ιδέα για καθιέρωση της 23ης Αυγούστου ως Ημέρας Μνήμης για τα θύματα του ναζισμού και του σταλινισμού, άρχισε να δημιουργείται στα τέλη του Ψυχρού Πολέμου, λίγο πριν μπούμε στη δεκαετία του 1990, όταν η Σοβιετική Ένωση και οι χώρες του «Ανατολικού Μπλοκ» κατέρρεαν και είχαν αρχίσει να παραδέχονται ιστορικά γεγονότα που μέχρι τότε απέκρυπταν ή διέψευδαν όπως τη σφαγή δεκάδων χιλιάδων Πολωνών, στον δάσος του Κατίν, από τους Σοβιετικούς.
Την αρχή την έκαναν, οι πολίτες της Λετονίας, της Εσθονίας και της Λιθουανίας, που ακόμα βρισκόντουσαν υπό τον έλεγχο της ΕΣΣΔ, η οποία είχε καταλάβει τι τρεις χώρες της Βαλτικής, μετά την υπογραφή του Συμφώνου, με του ναζί.
Το 1989, σχεδόν δύο εκατομμύρια Λετονοί, Λιθουανοί και Εσθονοί, πιάστηκαν χέρι – χέρι και έκαναν μια τεράστια αλυσίδα που ένωνε τις τρεις χώρες, απαιτώντας αναγνώριση της ανεξαρτησίας τους η οποία είχε καταλυθεί με την εισβολή σοβιετικών στρατευμάτων το 1939.
Ο εορτασμός της 23ης Αυγούστου για το σύνολο της Ευρώπης υιοθετήθηκε το 2009 με ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το οποίο εγκρίθηκε με συντριπτική πλειοψηφία 533 ψήφων. Κατά ψήφισαν μόλις 44 ευρωβουλευτές και υπήρξαν και 33 αποχές.
Το 2020, η 23η Αυγούστου αξιοποιήθηκε από τη Λευκορωσική αντιπολίτευση, η οποία προχώρησε σε μια σειρά μαζικών διαδηλώσεων, κατά του καθεστώτος Λουκασένκο, το οποίο στηρίζεται από τη Μόσχα.
Ρωσική εκδοχή της ιστορίας
Εκτός από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την 23η Αυγούστου ως Ημέρας Μνήμης των θυμάτων του Ναζισμού και Σταλινισμού, υιοθέτηση και η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη). Ως μέλος του ΟΑΣΕ η Ρωσία είχε προσπαθήσει να αποτρέψει ανεπιτυχώς αυτή την εξέλιξη. Για αρκετά χρόνια η Μόσχα ήταν ανοιχτή στην παραδοχή εγκλημάτων της σοβιετικής εποχής, αλλά μετά την άνοδο του Βλαντιμίρ Πούτιν στην εξουσία, η κατάσταση άλλαξε. Οι Ρώσοι αντιπρόσωποι στον ΟΑΣΕ αντέδρασαν οργισμένα στην υιοθέτηση του ψηφίσματος από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του ΟΑΣΕ τον Ιούλιο του 2009. Στο ψήφισμα του ΟΑΣΕ αναφερόταν, μεταξύ άλλων, ότι η ναζιστική Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση του Στάλιν διέπραξαν γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στην Ευρώπη. Από τις 50 χώρες του ΟΑΣΕ μόνο οκτώ καταψήφισαν το κείμενο και τέσσερις απείχαν.
Τόσο η ΕΕ όσο και ο ΟΑΣΕ, την 23η Αυγούστου την αξιοποιούν και ως υπενθύμιση των κινδύνων από την ρωσική παραπληροφόρηση που επιχειρεί να υπονομεύσει την ενότητα και τη δημοκρατία στην ΕΕ, αλλά και αυτών ενός νέου αιματοκυλίσματος που ξεκίνησε με τις ρωσικές εισβολές στη Γεωργία και την Ουκρανία. Το καθεστώς Πούτιν επιχειρεί να δικαιολογήσει φρικαλεότητες του σοβιετικού και ιδιαιτέρως σταλινικού παρελθόντος όπως το «Χολοντόμορ» κατά το οποίο εξοντώθηκαν εκατομμύρια Ουκρανοί από την πείνα, τις εκτοπίσεις, την εξόντωση εκατομμυρίων ανθρώπων στα Γκούλαγκ, εκτελέσεις αντιφρονούντων κλπ
Καταβάλλονται επίσης έντονες προσπάθειες να δικαιολογηθεί το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ και οι σοβιετικές εισβολές στη Πολωνία, στις τρεις χώρες της Βαλτικής και στη Φινλανδία το 1939. Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης που ελέγχονται από το κράτος αναφέρονται στα σοβιετικά εγκλήματα υποστηρίζοντας πως αποτελούν «δυτικό μύθο», ενώ στα ρωσικά εγχειρίδια ιστορίας , οι σοβιετικές φρικαλεότητες είτε τροποποιούνται για να απεικονίσουν τους Σοβιετικούς θετικά είτε παραλείπονται εντελώς.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν καταδίκασε το Σύμφωνο Μολότοφ -Ρίμπεντροπ ως «ανήθικο», αλλά το υπερασπίστηκε και ως « αναγκαίο κακό ». Όπως είχε δηλώσει, «η Σοβιετική Ένωση υπέγραψε συμφωνία μη επίθεσης με τη Γερμανία. Λένε, “ω, πόσο κακό.” Αλλά τι είναι τόσο κακό σε αυτό, αν η Σοβιετική Ένωση δεν ήθελε να πολεμήσει; Τι είναι τόσο κακό;»
Το Σύμφωνο και το μυστικό πρωτόκολλο
Η Σοβιετική Ένωση του Στάλιν και η ναζιστική Γερμανία του Χίτλερ, παρά τις ιδεολογικές τους διαφορές, αποτελούσαν τα κυρίαρχα αυταρχικά καθεστώτα της εποχής προ του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η πολιτική του κατευνασμού που ακολουθούσε η Βρετανία και η Γαλλία, για να αποφευχθεί ο πόλεμος, έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα καθώς αποθράσυνε τον Χίτλερ, ο οποίος την εξέλαβε ως αδυναμία. Αδυναμία η οποία επεδείχθη με την συμφωνία του Μονάχου, για παραχώρηση μέρους της Τσεχοσλοβακίας στην Γερμανία. Δεν είναι εκτός πραγματικότητας η θεωρία πως η Βρετανία και η Γαλλία, έβλεπαν με καλό μάτι μια πιθανή σύγκρουση Γερμανίας – Σοβιετικής Ένωσης, ώστε να αποδυναμωθούν οι δύο κύριοι πόλοι του ολοκληρωτισμού. Η σκληρή αντικομμουνιστική ρητορική του Χίτλερ, δεν δημιουργούσε υποψίες ότι θα μπορούσε να συνεργαστεί με τον Στάλιν. Όμως Λονδίνο και Παρίσι έπεσαν έξω.
Για πολλούς μήνες το 1939 διεξάγοντας μυστικές συνομιλίες Γερμανών και Σοβιετικών οι οποίες κατέληξαν στο κείμενο ενός Συμφώνου Μη Επίθεσης, με διάρκεια δεκαετίας. Το Σύμφωνο υπεγράφη από τους υπουργούς εξωτερικών Ρίμπεντροπ και Μολότοφ στη Μόσχα στην παρουσία του ίδιου του Στάλιν.
Αυτό όμως που δεν είχε γίνει γνωστό ήταν το μυστικό πρωτόκολλο που συνόδευε το Σύμφωνο.
Το μυστικό πρωτόκολλο αποκαλύφθηκε κατά την διάρκεια των Δικών στη Νυρεμβέργη μετά την ήττα της Γερμανίας το 1945. Σύμφωνα με το μυστικό πρωτόκολλο, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Λιθουανία, η Λετονία, η Εσθονία και η Φινλανδία χωρίστηκαν σε γερμανικές και σοβιετικές «σφαίρες επιρροής». Η Φινλανδία, η Εσθονία και η Λετονία θα ελέγχονταν από τη Μόσχα ενώ η Πολωνία θα μοιραζόταν μεταξύ Γερμανίας και Σοβιετικής Ένωσης. Αρχικώς η Λιθουανία ενέπιπτε στη σφαίρα επιρροής της Γερμανίας, αλλά με δεύτερο μυστικό πρωτόκολλο τον Σεπτέμβριο του 1939 παραχωρήθηκε από τον Χίτλερ στη Σοβιετική Ένωση. Μάλιστα ορίστηκε πως πρωτεύουσα της Λιθουανίας θα ήταν το Βίλνιους το οποίο την περίοδο του Μεσοπολέμου ανήκε στη Πολωνία.
Επίσης ένα κομμάτι της Ρουμανίας, θα βρισκόταν κάτω από τον έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης, και είναι αυτό που ονομάστηκε Μολδαβία. Μέχρι σήμερα ένα κομμάτι της Μολδαβίας, η Υπερδνειστερία κατέχεται από ρωσικά στρατεύματα παρά το ότι δεν έχει σύνορα με τη Ρωσία.
Κοινές εισβολές Γερμανών – Σοβιετικών
Αμέσως μετά την υπογραφή του Συμφώνου, άρχισε η υλοποίηση του. Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, η Γερμανία εισβάλει στη Πολωνία από τα δυτικά, ξεκινώντας μια άνευ προηγουμένου σφαγή αμάχων και κυρίως Εβραίων. Η Σοβιετική Ένωση βοήθησε τις γερμανικές αεροπορικές δυνάμεις επιτρέποντάς τους να χρησιμοποιούν σήματα που μεταδίδονται από τον σοβιετικό ραδιοφωνικό σταθμό στο Μίνσκ. Ο Χίτλερ δήλωσε τότε: «Η Πολωνία δεν θα ξανασηκωθεί ποτέ με τη μορφή της Συνθήκης των Βερσαλλιών . Αυτό το εγγυάται όχι μόνο η Γερμανία , αλλά και η… Ρωσία».
Η Βέρμαχτ (γερμανικός στρατός) και ο Κόκκινος Στρατός της ΕΣΣΔ έκαναν στη Βρέση και κοινή παρέλαση για να τιμήσουν την συμμαχία τους.
Ο Στάλιν όταν διαπίστωσε ότι οι Γερμανοί σταμάτησαν την εισβολή στη Πολωνία στο σημείο που είχε συμφωνηθεί, ξεκίνησε την δική του εισβολή στις 17 Σεπτεμβρίου 1939, παραβιάζοντας Σύμφωνο μη Επίθεσης που είχε υπογραφεί το 1932. Τα στρατεύματα της Πολωνίας που προσπαθούσαν να αμυνθούν στα δυτικά απέναντι στους ναζί, δέχθηκαν άλλη επίθεση από τους σοβιετικούς στα ανατολικά.
Στις 21 Σεπτεμβρίου 1939, ο Σοβιετικός Στρατάρχης Βοροσίλοβ και ο Γερμανός Στρατηγός Κόστρινγκ, υπέγραψαν επίσημη συμφωνία στη Μόσχα για το συντονισμό των στρατιωτικών κινήσεων στην Πολωνία. Παράλληλα, ο Στάλιν ξεκίνησε επιχείρηση σοβιετοποίησης της περιοχής, η οποία είχε συμφωνηθεί ότι θα ήταν υπό την δικαιοδοσία του στη Πολωνία. Μάλιστα έστησε ακόμα και εκλογές (σαν αυτές που έκανε στην κατεχόμενη Ουκρανία ο Πούτιν) για να δώσει εικόνα νομιμοποίησης της προσάρτησης στη Σοβιετική Ένωση.
Ένα από τα πιο ειδεχθή εγκλήματα εκείνης της περιόδου , ήταν η σφαγή 22.000 Πολωνών, κυρίως στρατιωτικών και διανοουμένων, από τα σοβιετικά στρατεύματα. Οδηγήθηκαν στο δάσος του Κατίν, όπου και εκτελέστηκαν. Η Σοβιετική Ένωση αναγκάστηκε να παραδεχθεί το έγκλημα μετά από δεκαετίες καθώς προσπάθησε ανεπιτυχώς να το φορτώσει στους Γερμανούς.
Και ενώ η Γερμανία απερίσπαστη από το τι συνέβαινε στα ανατολικά έστρεψε το ενδιαφέρον της στα δυτικά για κατάληψη τους Βελγίου και της Γαλλίας, η Σοβιετική Ένωση προσάρτησε τις τρεις Βαλτικές Δημοκρατίες (Λετονία, Λιθουανία, Εσθονία), αφού δεν ήταν σε θέση να αμυνθούν. Μάλιστα τοποθετήθηκαν εγκάθετοι της Μόσχας, για να παρουσιαστεί η προσάρτηση ως επιθυμία των λαών των τριών χωρών! (Το ίδιο επαναλαμβάνεται σήμερα από τη Ρωσία στην ανατολική Ουκρανία).
Η Φινλανδία επέλεξε να αντισταθεί και στις 30 Νοεμβρίου 1939 δέχθηκε εισβολή από τα σοβιετικά στρατεύματα.
Οι Φινλανδοί αντιστάθηκαν σθεναρά και τελικώς αναγκάστηκαν να αποδεχθούν απώλεια του 8% των εδαφών τους, που προσαρτήθηκαν στην Σοβιετική Ένωση και σήμερα συνεχίζουν να κατέχονται από τη Ρωσία. Στον Σοβιετο-φινλανδικό πόλεμο, επισήμως σκοτώθηκαν 200.000 άνθρωποι αν και ο μετέπειτα ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Χρουστσόφ έκανε λόγο για ένα εκατομμύριο θύματα.
Πηγή: Cyprus Times
