«La Traviata» του Τζουζέπε Βέρντι από την Κρατική Όπερα της Τιφλίδας στο Κάστρο της Πάφου.
Η διακοπή του Φεστιβάλ Όπερας της Πάφου για τέσσερα ολόκληρα χρόνια άφησε πίσω της στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης και της Κύπρου ένα κενό τόσο εμφανές, όσο αυτό ενός μπροστινού δοντιού μετά από γροθιά. Η ανάκαμψη μετά από ένα τέτοιο χτύπημα δεν είναι απλή υπόθεση, όσο κι αν ο θεσμός κουτσά- στραβά και πάσει δυνάμει είχε καταφέρει μετά από 21 αδιάλλειπτες φορές να στεριώσει και να βάλει την Πάφο στον παγκόσμιο οπερατικό χάρτη.
Στα δικά μου μάτια, τα οποία έτυχε να δουν από κοντά το υπερφιλόδοξο όραμα του Paphos Aphrodite Festival να παίρνει σάρκα και οστά με την βερντική «Αΐντα» του μοσχοβίτικου Μπολσόι το 1999, αυτή η τετραετής παλινδρόμηση ισοδυναμούσε με λάκτισμα στην καρδάρα: φτου κι απ’ την αρχή.
Η επανεκκίνηση δεν θα μπορούσε να μη γίνει με έργο του Βέρντι, που είναι μακράν ο δημοφιλέστερος οπερατικός συνθέτης παγκοσμίως όσο και τοπικώς, αφού στην Πάφο προτιμήθηκε συνολικά 9/22 φορές. Μάλιστα, με Βέρντι και τον «Μάκβεθ» του είχε πέσει η βαριά αυλαία το 2019.
Το πιο ενδιαφέρον, ωστόσο, στοιχείο ενδεικτικό της οροσήμανσης της φετινής παραγωγής είναι το γεγονός ότι για πρώτη φορά στην ιστορία του θεσμού ανεβαίνει ένα έργο για δεύτερη φορά. Όχι όποιο κι όποιο, φυσικά. Η «La Traviata», η δημοφιλέστερη και πιο πολυανεβασμένη όπερα στον κόσμο, είχε ανέβει ξανά μπροστά από το Μεσαιωνικό Κάστρο της Πάφου από την Εθνική Όπερα της Πολωνίας το 2005, επί Φειδία Σαρίκα, σε χρόνια… ανέμελα και ανοιχτοχέρικα.
Όμως, όπως λένε οι αγγλοσάξονες, είναι ανούσιο να κλαις πάνω από το χυμένο γάλα. Και δεν είναι εξάλλου ότι ο θεσμός είχε δημιουργήσει και κάποιο φοβερό μομέντουμ που πήγε στράφι. Κάθε χρόνο όφειλε να δοκιμαστεί και να επανεπιβεβαιώσει τον εαυτό του. Ορθώς. Και είναι σαφές ότι έτσι θα πορευτεί. Το σοβαρότερο ζήτημα που τίθεται είναι μάλλον η δυναμική. Στα θετικά της τετραετούς διακοπής λογίζεται και το γεγονός ότι η στέρηση καθιστά τον θεατή πιο συγκαταβατικό και δεκτικό, έτοιμο να συγχωρήσει αρκετές εκπτώσεις τεχνικής κυρίως φύσεως και να απολαύσει στη συγκεκριμένη συνθήκη το αποτέλεσμα απενοχοποιημένα.
Είναι σ’ αυτή την καθοριστική στροφή, λοιπόν, που οι δρόμοι του συναντήθηκαν με τηνΚρατική Όπερα της Τιφλίδας, έναν οργανισμό με παράδοση στο λυρικό δράμα. Όταν ιδρύθηκε, στην Ελλάδα βασίλευε ο Όθωνας, η Κύπρος αποτελούσε οθωμανική κτήση και η Γεωργία τμήμα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Από τις πρώτες κιόλας στιγμές και τις πρώτες νότες της οβερτούρας που υπαγόρευσε στη Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου ο Λεβάν Τζαγκάεφ, το κοινό αναρίγησε.
Ο αβρός όσο και εκδηλωτικός μαέστρος φρόντισε ώστε οι απαλές μελωδίες να συνδέσουν το ακροατήριο με τη συναισθηματικά φορτισμένη ατμόσφαιρα του αριστουργήματος του Βέρντι και τον εύθραυστο εσωτερικό κόσμο των ηρώων. Οι ρυθμοί βαλς, οι ζωηρές κορόνες, οι πολύπλοκες κολορατούρες και τα δεξιοτεχνικά ποικίλματα που διατρέχουν την πρώτη πράξη άρχισαν να ξεδιπλώνονται και ο ενθουσιασμός έφτασε στο αποκορύφωμα κατά τη γάργαρη ερμηνεία του περίφημου μπρίντιζι, του τραγουδιού πρόποσης «Libiamo ne’ lieti calici», μια από τις πιο οικείες μελωδίες του οπερατικού ρεπερτορίου.
Ήταν όμως νωρίς για κορυφώσεις. Καθώς ο θεατής βυθίζεται σιγά- σιγά στο βελούδινο πέπλο της πλοκής, αρχίζει να διακρίνει και κάποιες «παραφωνίες» που δεν έχουν να κάνουν με τη φωνητική επάρκεια των μονωδών, αλλά με την έλλειψη χημείας και την κινησιολογική και φυσιογνωμική τους ασυμβατότητα με τους χαρακτήρες που υποδύονται.
Καθώς προχωρούσε η παράσταση της Κυριακής που παρακολούθησα, «κλοτσούσε» λιγάκι η τραχύτητα των δύο ανδρών πρωταγωνιστών, του τενόρου Αρμάζ Νταρασβίλι (Αλφρέντο Ζερμόν) και του βαρύτονου Ζαάλ Χελάγια (Τζόρτζιο Ζερμόν), σε αντιπαραβολή με τη μελοδραματικότητα της σοπράνο Μαρίκας Μαχιτίτζε (Βιολέτα Βαλερί). Ωστόσο, υποστήριξαν με αυτοπεποίθηση τις δραματικές ανατροπές και εντάσεις και το έντονο συναισθηματικό βάρος του διαλόγου, με τα ντουέτα τους με τη Βιολέτα να περιέχουν τις ενδεδειγμένες εναλλαγές στις συναισθηματικές μεταβάσεις και δυναμικές.
Ο χαρακτήρας της Βιολέτας συνήθως αποδίδεται αιθέριος, σαν να είναι εν δυνάμει νεκρή από την αρχή και η παρουσία της σε όλη την αφήγηση να μοιάζει με κύκνειο άσμα. Εδώ δεν το διέκρινα αυτό. Με την ακαδημαϊκά αυστηρή ερμηνεία της, η Μαχιτίτζε ανταποκρίνεται στις πελώριες φωνητικές απαιτήσεις του ρόλου, αλλά λιγότερο στις φλογερές και ντελικάτες εκφράσεις της τραυματισμένης της ψυχής.
Η στάθμη ανατριχίλας που επιτυγχάνει το εξωστρεφές όσο και πιασάρικο «Libiamo», λ.χ., δεν διατηρείται στο πιο πικρό και εσωτερικό «Sempre libera», παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της σοπράνο. Ενώ, μέχρι και το επιθανάτιο «Addio del passato» διατηρεί μεν το ποιοτικό επίπεδο και τη φωνητική ευελιξία σε ικανά επίπεδα, αλλά χωρίς τη βαθιά πνευματικότητα που να διαπερνά και να συγκλονίζει τον πυρήνα του θεατή. Τουλάχιστον του υποφαινόμενου. Η παρουσία της Μαχιτίτζε ήταν επιβλητική και προσέδιδε στον ρόλο τον απαιτούμενο τόνο ευάλωτης θηλυκότητας, ωστόσο ένιωσα ότι υστερούσε σε θεατρικότητα και ευελιξία, ειδικότερα στις σπαρακτικές σκηνές της Β’ και Γ’ πράξης.
Το δίκαιο είναι όλα τα θετικά ή αρνητικά στοιχεία μιας πρότασης να πιστώνονται ή να χρεώνονται σε κύριο βαθμό στη σκηνοθετική καθοδήγηση. Ο Λοράν Γκέρμπερ σε γενικές γραμμές δεν πρόδωσε το πνεύμα του Βέρντι και του λιμπρετίστα Φραντσέσκο Μαρία Πιάβε και βρήκε τον τρόπο να «κουμπώσει» τη λυρική ομήγυρη στο σκηνικό που «πάντρεψε» ισορροπημένα ο Μάσιμο Μπελάντο Ραντόντε με το προαύλιο του Κάστρου. Αλλά η γενική γεύση που μένει στο τέλος είναι αυτή μιας ορθής αλλά άκαμπτης διεκπεραίωσης που δεν απελευθέρωσε στο έπακρο τη συναισθηματική και φιλοσοφική ισχύ του έργου.
Η Συμφωνική Ορχήστρα, ήρθε αντιμέτωπη με ένα εγχείρημα που δεν βρίσκεται στις άμεσες δυνατότητές της, αλλά έπαιξε αξιοπρεπώς, αποδεικνύοντας τον επαγγελματισμό της, αν και γενικά κινήθηκε εντός των τεχνικών της ορίων.
Ελεύθερα, 15.9.2024
Πηγή: Philenews
