Table of Contents
Η ιατρική έρευνα και τα δισεκατομμύρια που αποφέρει σε θέματα εμβολίων, έρευνας για τον καρκίνο ή για τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες αποτελούν μια αδιαπραγμάτευτη πραγματικότητα. Εκείνο που δεν περίμενε κανείς είναι ότι την παρτίδα τελικά θα κέρδιζε η… παχυσαρκία.
Με τα αναπάντεχα κέρδη των δισεκατομμυρίων δολαρίων που δημιούργησε το Ozempic (ένα φάρμακο κατά τα άλλα που απευθύνεται σε διαβητικούς ασθενείς), η παγκόσμια αγορά φαρμάκων τραντάχτηκε συθέμελα φέρνοντας τη θεραπεία για την παχυσαρκία σε πρώτο πλάνο και δίνοντας εκτιμήσεις για πιθανά οφέλη μέχρι και 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων ως το 2031.
Τι ακολουθεί; Στο θέμα κονταροχτυπιούνται αυτή τη στιγμή σχεδόν όλοι οι φαρμακευτικοί γίγαντες της υφηλίου, που έχουν αρχίσει πυρετωδώς την έρευνα για το επόμενο φάρμακο που θα έχει ως στόχο την απώλεια βάρους. Σύντομα, δε, η προσφορά σχετικών φαρμακευτικών σκευασμάτων φαίνεται ότι θα είναι πολύ μεγαλύτερη…
Στη χώρα μας, ήδη χιλιάδες Ελληνες, μιμούμενοι αντίστοιχες συμπεριφορές πολιτών σε όλον τον κόσμο και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, συρρέουν από το 2022 στα φαρμακεία προκειμένου να προμηθευτούν μια πολλά υποσχόμενη θεραπεία, η οποία θα οδηγούσε σε σημαντική απώλεια βάρους χωρίς επίπονες δίαιτες και σκληρή προπόνηση στα γυμναστήρια.
Η ανακάλυψη άλλωστε ήταν εντυπωσιακή: ένα σχετικά νέο φάρμακο για τον διαβήτη, η σεμαγλουτίδη, προσφέρει απώλεια κιλών, δημιουργεί ένα νέο ρεύμα και εκτοξεύει στα ύψη τα κέρδη της φαρμακοβιομηχανίας που το διέθεσε, ανοίγοντας παράλληλα την όρεξη και σε πολλές άλλες εταιρείες του κλάδου να επενδύσουν δισεκατομμύρια σε ανάλογη έρευνα. Είναι όμως τα πράγματα ακριβώς έτσι; Υπάρχουν παρενέργειες ή ειδικές ενδείξεις; Μέχρι στιγμής οι ειδικοί κατηγοριοποιούν μόνο τις ναυτίες ή τις διάρροιες στις παρενέργειες αντίστοιχων φαρμάκων.
Οι μηχανισμοί πίσω από το νέο φάρμακο
Πώς λειτουργούν τελικά όλα αυτά; Το μυστικό του νέου φαρμάκου, όπως εξηγούν οι επιστήμονες, στηρίζεται σε τέσσερις βασικούς μηχανισμούς: αυξάνει τη γλυκοζοεξαρτώμενη έκκριση ινσουλίνης, μειώνει την έκκριση γλυκαγόνης από τα α-κύτταρα του παγκρέατος, βοηθά στη γρήγορη γαστρική κένωση, καταστέλλει την όρεξη χαρίζοντας αίσθημα κορεσμού μέσω της δράσης του στο κεντρικό νευρικό σύστημα.
Με απλά λόγια, ο καθένας που λαμβάνει το φάρμακο αισθάνεται γρήγορα χορτασμένος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι χρησιμοποιεί ένα φάρμακο που απλά ξεγελά το κεντρικό νευρικό σύστημα. Το γεγονός δε ότι οι παρενέργειες είναι διαχειρίσιμες έκαναν το νέο αυτό φάρμακο δραματικά δημοφιλές, προκαλώντας βέβαια σημαντικές δυσλειτουργίες και στην ελληνική αγορά, αφού η αθρόα ζήτηση το στέρησε από τους ασθενείς που το είχαν ανάγκη, δηλαδή τα άτομα με διαβήτη.
Τη φρενίτιδα για τη στροφή προς τη φαρμακευτική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας αύξησε την τελευταία περίοδο η ανακάλυψη ενός ακόμη φαρμάκου – της τιρζεπατίδης – το οποίο βρίσκεται πλέον (σε περιορισμένες όμως ποσότητες) και στα ελληνικά φαρμακεία. Μάλιστα οι μελέτες έχουν δείξει ότι επιτυγχάνει μεγαλύτερη απώλεια βάρους, ήτοι στο 26% έναντι 15% που είναι η μέση απώλεια με σεμαγλουτίδη, ενώ είναι και το πρώτο φάρμακο που έχει επίσημα ένδειξη για παχυσαρκία και διαβήτη μαζί.
Από τον Ιπποκράτη στον ΠΟΥ
Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι νόσος δεν είναι μόνο ο διαβήτης αλλά και η παχυσαρκία, και η διαπίστωση αυτή ανήκει μάλιστα στον Ιπποκράτη, ο οποίος είχε γράψει ότι «η παχυσαρκία δεν είναι μόνο ασθένεια η ίδια, αλλά προάγγελος άλλων».
Το 1948 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνώρισε την παχυσαρκία ως χρόνια νόσο και τη συμπεριέλαβε στη Διεθνή Ταξινόμηση των Παθήσεων (International Classification of Diseases), ενώ από το 2000 επισημαίνει ότι η παχυσαρκία είναι μια πολύπλοκη ασθένεια (disease), αναφέροντας επίσης ότι είναι μια χρόνια σοβαρή ασθένεια που απαιτεί μακροπρόθεσμες στρατηγικές για την αποτελεσματική πρόληψη και διαχείρισή της.
Παρά την 20ετή και πλέον παραδοχή ότι η παχυσαρκία αποτελεί μάστιγα και κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, τα εθνικά συστήματα Υγείας αποφεύγουν λόγω κόστους να προχωρήσουν σε στοχευμένες πολιτικές αντιμετώπισης και περιορίζονται στο ουσιαστικό κομμάτι της πρόληψης.
Σήμερα όμως υπάρχουν τρόποι πέρα από την κύρια και σε υψηλότατο βαθμό αποτελεσματική θεραπεία με χειρουργική επέμβαση. Και αυτή δεν είναι άλλη από τη χορήγηση φαρμάκων, τα οποία έχουν δημιουργήσει μια ραγδαία αναπτυσσόμενη αγορά, που εκτιμάται ότι διεθνώς θα ανέλθει στα 150 (ή ακόμη και στα 200) δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2031.
Διαστάσεις επιδημίας
Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Υγείας, η παχυσαρκία έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας, καθώς ο επιπολασμός των ατόμων παγκοσμίως με υπερβάλλον σωματικό βάρος του φυσιολογικού έχει διπλασιαστεί από το 1980, ενώ 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού θεωρούνται άτομα υπέρβαρα ή παχύσαρκα.
Οσον αφορά την Ευρώπη, έχει υπολογιστεί ότι το 30%-70% των ενηλίκων σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι άτομα υπέρβαρα και 10%-30% είναι άτομα με παχυσαρκία, ενώ προβλέπεται ότι αυτά τα ποσοστά πιθανώς να αγγίξουν το 89% και 50% αντιστοίχως μέχρι το 2030. Σύμφωνα με πρόσφατα επιδημιολογικά δεδομένα σε αντιπροσωπευτικό δείγμα στον ενήλικο πληθυσμό της Ελλάδας, οι Ελληνες σε ένα ποσοστό της τάξης του 37,6% είναι υπέρβαροι (άνδρες: 45%, γυναίκες: 30,6%) και σε ένα ποσοστό 32,1% είναι παχύσαρκοι.
Για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας απαιτείται γνώση και επικοινωνία με τον ασθενή για τη δημιουργία θεραπευτικής συμμαχίας με στόχο τη μείωση του σωματικού βάρους. Είναι απαραίτητες οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, που περιλαμβάνουν περιορισμό της πρόσληψης θερμίδων, υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου διατροφής και αύξηση της σωματικής δραστηριότητας. Οταν τα υγιειονοδιαιτητικά μέτρα για τη μείωση του βάρους αποτυγχάνουν, τότε ενδείκνυται η χορήγηση φαρμάκων. Σε ορισμένες περιπτώσεις ενδείκνυται η βαριατρική (μεταβολική) χειρουργική.
Φαρμακευτική θεραπεία της πάθησης
Στην Ευρώπη συστήνεται η φαρμακοθεραπεία για απώλεια και διατήρηση της απώλειας βάρους σε άτομα με δείκτη μάζας σώματος (BMI) μεγαλύτερο του 30 ή με BMI μεγαλύτερο του 27 με συννοσηρότητες, για να υποστηριχθεί η υγιεινοδιαιτητική παρέμβαση. Στην παρούσα φάση, εγκεκριμένα από τα αρμόδια όργανα είναι η ορλιστάτη, η λιραγλουτίδη, η σεμαγλουτίδη, ο συνδυασμός ναλτρεξόνης/βουπροπιόνης και η τιρζεπατίδη.
Η απώλεια βάρους που μπορεί να επιτευχθεί με τα φάρμακα μπορεί να ξεπεράσει το 10%-15%, βοηθώντας επίσης στην καρδιομεταβολική ρύθμιση και στην πρόληψη των επιπλοκών του νοσήματος. Τα φάρμακα αυτά βέβαια δεν λαμβάνονται μόνα τους, αλλά είναι πάντοτε επικουρικό μέτρο στη διαιτητική αγωγή και στην άσκηση.
Πάντως, όπως λέει ο καθηγητής Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Αλέξανδρος Κόκκινος, η κατάσταση στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας αλλάζει με έντονους ρυθμούς και σε 10 χρόνια δεν θα έχει καμία σχέση με σήμερα.
«Θα έχουμε πάρα πολλά νέα μόρια φαρμακευτικά, τα οποία μάλιστα μπορεί να επιτύχουν αποτελέσματα στην απώλεια βάρους που θα προσεγγίζουν αυτό που επιτυγχάνεται μέσα από τη χειρουργική επέμβαση. Παράλληλα θα ανακοινωθούν και πολλά αποτελέσματα από μεγάλες μελέτες καρδιαγγειακών νοσημάτων, απ’ όπου αναμένουμε να δείξουν πως οι καινούργιες θεραπείες είναι ασφαλείς καρδιαγγειακά αλλά και ηπατικά. Επίσης θεωρώ ότι θα υπάρχει κάποιος μεγαλύτερος βαθμός αποζημίωσης από τα συστήματα Υγείας και οι τιμές θα πέσουν» σημειώνει ο κ. Κόκκινος.
Ο ίδιος στέκεται στη διαδικασία οργάνωσης περισσότερων ιατρείων παχυσαρκίας στο πλαίσιο των νοσοκομειακών δομών του ΕΣΥ, τα οποία με βάση τη νομοθεσία είναι συνδεδεμένα με τα διαβητολογικά κέντρα και τα διαβητολογικά ιατρεία. «Τα ιατρεία αυτά στελεχώνονται από παθολόγο και διαβητολόγο οι οποίοι «ενορχηστρώνουν» την όλη αντιμετώπιση, καθώς δεν αρκεί μόνο μία ειδικότητα. Χρειάζεται και ο διαιτολόγος, ο οποίος είναι παρών και δίνει οδηγίες στον ασθενή για δίαιτα και άσκηση, και με βάση όλα αυτά είτε ξεκινάμε αμέσως τη φαρμακευτική αγωγή, εφόσον το επιθυμεί ο ασθενής και μπορεί βεβαίως να το πληρώσει. Επίσης, σε όσους ενδείκνυται, γίνεται παραπομπή από την αρχή στη μεταβολική-βαριατρική χειρουργική, με τον αστερίσκο βέβαια ότι θα προσπαθήσουμε και φαρμακευτικά» συμπληρώνει.
Χειρουργική θεραπεία, το τελευταίο καταφύγιο
Στο θέμα των χειρουργείων για την απώλεια βάρους, οι ειδικοί απαντούν ότι η μεταβολική-βαριατρική χειρουργική είναι ιδιαιτέρως αποδοτική στην αντιμετώπιση του υπερβάλλοντος σωματικού βάρους σε περιπτώσεις όπου οι δίαιτες ή η άσκηση δεν έχουν φέρει αποτέλεσμα. Επ’ αυτών, ο καθηγητής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Πατρών και υπεύθυνος της Μονάδας Μεταβολικής-Βαριατρικής Χειρουργικής στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο της πόλης Γεώργιος Σκρουμπής λέει ότι τα αποτελέσματα αντίστοιχων επεμβάσεων είναι επιτυχημένα, όχι μόνο ως προς την άμεση αντιμετώπιση της απώλειας βάρους, αλλά και για τη διάρκεια του αποτελέσματος αυτού.
Θα πρέπει εδώ να αναφέρουμε ότι αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα γίνονται μόλις μερικές εκατοντάδες χειρουργεία για απώλεια βάρους, καθώς το κλειστό ενοποιημένο νοσήλιο που έχει θεσμοθετηθεί για την αποζημίωση της επέμβασης αυτής είναι χαμηλό και ο ασθενής φαίνεται να μην μπορεί να αντιμετωπίσει τη συνολική επιβάρυνση.
Πηγή: To Vima
