Παράξενες συναντήσεις, φαινομενικά ετερόκλητοι άνθρωποι, που όμως συχνά μιλούν την ίδια γλώσσα, παρότι κινούνται σε διαφορετικά μονοπάτια σκέψης. Η συζήτηση του ψυχιάτρου-ψυχαναλυτή Σάββα Σαββόπουλου και της content creator Νεφέλης Μεγκ ξεκίνησε με την αφορμή της επικαιρότητας και τους προβληματισμούς που προκαλεί παγκοσμίως η χρήση των κοινωνικών δικτύων από εφήβους και των απαγορεύσεων που επέλεξαν για την αντιμετώπιση των σοβαρών παρενεργειών τους οι κυβερνήσεις πολλών χωρών – πρόσφατα και της Ελλάδας.
Από τις απαγορεύσεις στο Διαδίκτυο που αφορούν ανήλικα παιδιά, τα οποία κάνουν ανεξέλεγκτη χρήση λοιπόν, στα κοινωνικά μέτωπα και τους επιστημονικούς διαξιφισμούς που έχουν ανοίξει για το θέμα διεθνώς.
Μήπως η απαγόρευση κάνει το Διαδίκτυο πιο ελκυστικό; Γιατί τα κοινωνικά δίκτυα έχουν εξελιχθεί σε μια εκδοχή… ψηφιακής νταντάς σε οικογένειες, στις οποίες οι γονείς συχνά εργάζονται αρκετές ώρες ή δεν έχουν τον χρόνο να διαχειριστούν την καθημερινότητα των έφηβων παιδιών τους; Εφαρμόζονται οι απαγορεύσεις ή είναι ένα εύκολο επικοινωνιακό τέχνασμα;
H κουβέντα, όμως, δεν περιορίζεται σε αυτά τα ζητήματα, αποκτώντας και έναν διαγενεακό χαρακτήρα.
Οι δύο συνομιλητές βάζουν στο τραπέζι και την αμηχανία των γονιών απέναντι στα όσα ανεβάζουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τα παιδιά τους (αλλά και το αντίστροφο), σε μια συζήτηση που «άγγιξε» και το οιδιπόδειο σύμπλεγμα.
Αντίστοιχα, δε λείπουν οι αναφορές στον ναρκισσιστικό κόσμο στον οποίο ζούμε, με όλες τις συμπεριφορές που αυτός επιτάσσει. «Αν δεν είναι online δεν υπάρχει», λένε πολλοί νέοι σήμερα, επιβεβαιώνοντας τον απόλυτο χαρακτήρα της ψηφιακής εποχής. Επί τάπητος τίθεται και το ζήτημα της εικόνας μας, όπως περνάει στις ψηφιακές μας μορφές και συνομιλίες και αντίστοιχα στην εμμονική αναζήτηση της διαδικτυακής ομορφιάς σε αντίθεση με τη βίωση της πραγματικότητας. Τη συζήτηση κλείνουν η αναπόφευκτη αναφορά στην επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά και μια νότα αισιοδοξίας με το συμπέρασμα ότι η ανθρώπινη επικοινωνία είναι αναντικατάστατη.
Νεφέλη Μεγκ: «Εγώ παρατηρώ – γιατί μου αρέσει να ξεκινάω την κουβέντα από τη μέση, «in medias res» – πολλές απαγορεύσεις από αυτή την κυβέρνηση, όπως, για παράδειγμα, το «Kids wallet» που θα βάζει «κόφτη» στο περιεχόμενο στο οποίο θα έχουν πρόσβαση τα παιδιά με τη βοήθεια των γονιών τους. Ειδικά από αυτή την κυβέρνηση, βλέπω πολλές απαγορεύσεις και αυστηροποιήσεις που μένουν σε επικοινωνιακό πλαίσιο. Είναι σαν ένα τέχνασμα της στιγμής. Δεν υπάρχει ποτέ μελέτη πίσω από την αυστηροποίηση. Στην Αυστραλία, γιατί από εκεί ξεκίνησε αυτό, αφιέρωσαν έναν χρόνο για να εξειδικεύσουν τα μέτρα. Εδώ συμβαίνουν όλα στο πόδι. Μόλις γίνεται κάτι άσχημο που αφορά ανηλίκους, αμέσως ανακοινώνεται ένα περιοριστικό πλαίσιο. Η απαγόρευση, ειδικά σε αυτό το θέμα, μου θυμίζει την ποταπαγόρευση του 20ού αιώνα. Επειδή κάποιοι μπεκροέπιναν και μεθούσαν, κάποιοι σκέφτηκαν: «Και τι θα κάνουμε τώρα;». Και αποφάσισαν να απαγορεύσουν τα πάντα. Τι κατάφεραν να κάνουν επί της ουσίας, να ωθήσουν όσους ήθελαν να πιουν σε παράνομους τρόπους προμήθειας αλκοόλ στη μαύρη αγορά. Οταν κάτι μου το απαγορεύεις, μου το κάνεις πολύ πιο ελκυστικό και θέλω να μπω να το δω. Οπότε θεωρώ πως οι περισσότεροι ανήλικοι θα στραφούν σε λιγότερο ρυθμιζόμενες πλατφόρμες χρησιμοποιώντας ανώνυμους λογαριασμούς, δηλαδή, θα πετύχουν το ακριβώς αντίθετο».
Σάββας Σαββόπουλος: «Νεφέλη μου, τα πράγματα είναι πολύ πιο σύνθετα. Η απαγόρευση έρχεται γιατί τα πράγματα δεν λειτουργούν, και οι απαγορεύσεις δεν εφαρμόζονται γιατί δεν είναι μελετημένες. Οχι μόνο στη χώρα μας, αλλά ούτε διεθνώς έχει γίνει μία σοβαρή εργασία για τις επιπτώσεις των μέσων στον ανθρώπινο ψυχισμό. Υπάρχει όμως και μία άλλη προσέγγιση. Βάζεις μία εξωτερική απαγόρευση, γιατί δεν υπάρχει τρόπος να επιβάλεις μια εσωτερική απαγόρευση. Θέλει πολύ μεγάλη ωριμοποιητική πορεία για να μάθεις τα όριά σου, οπότε κρύβεσαι πίσω από μια απαγόρευση-express».
Ν.Μ.: «Εμένα μου αρέσει να παρατηρώ και καμιά φορά να κρυφακούω ιστορίες ανθρώπων και να βγάζω τα συμπεράσματά της. Παρατηρώ τραπέζια όπου οι «μεγάλοι» συζητούν για της πολιτικές εξελίξεις και τα παιδιά δεν ανταλλάσσουν κουβέντα παρά μένουν κολλημένα στην οθόνη του κινητού τους. Πολλοί γονείς χρησιμοποιούν τα tablet ως τη νέα φτηνή νταντά. Δεν αφιερώνεις χρόνο στο παιδί σου για να του μάθεις κάποια πράματα αλλά του δίνεις το tablet για να περάσει τον χρόνο του χωρίς να ενοχλεί. Τα social media είναι σαν τα όπλα. Μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις για να σκοτώσεις ή για να σώσεις. Τα social media δεν είναι ο «μπαμπούλας», απλά οι γονείς πρέπει να ασχοληθούν με τα παιδιά περισσότερο, γιατί στο τέλος της ημέρας τα παιδιά αυτό που θέλουν από τον γονιό είναι χρόνο».
Σ.Σ.: «Τα ερεθίσματα που παίρνεις πρέπει να είναι τέτοια ώστε να μπορείς να τα επεξεργαστείς. Πώς μπορεί να διαχειριστεί ένα παιδί ένα ωμό υλικό; Υπάρχουν ερεθίσματα καταστροφικότητας, βίας, πορνογραφίας τα οποία δεν μπορεί να επεξεργαστεί ένα παιδί, κι εκεί πρέπει να παρέμβει ο γονικός παράγοντας για να παίξει έναν κανονιστικό ρόλο αλλά ταυτόχρονα και έναν εκπαιδευτικό ρόλο. Πολλοί γονείς μού μιλούν στο ιατρείο για τις τύψεις που τους δημιουργεί η απουσία τους από τις ζωές των παιδιών τους. Στην πραγματικότητα όμως, στον δικό μας κόσμο, δεν υπάρχει χρόνος. Ο ναρκισσιστικός πολιτισμός είναι αυτός που υπάρχει αυτή τη στιγμή παγκόσμια. Κυριαρχεί η φιγούρα, η λάμψη. Ολα έχουν να κάνουν με το τι έχεις και τι επιδεικνύεις. Τα μπριγιάντια, τα γυαλιά, η γκόμενα, ο γκόμενος… Ολα είναι εικόνα. Είμαι αυτό που ποστάρω».
Ν.Μ.: «Ιf it’s not on Facebook it doesn’t exist. Αν δεν το ποστάρεις, είναι σαν να μην το έχεις ζήσει λένε οι νέοι. Κύριε Σαββόπουλε, έχετε Instagram;».
Σ.Σ.: «Νεφέλη μου, έφαγα πόρτα. Εχω Facebook και μία παρέα φίλων μού έκανε και Instagram. Μόλις όμως το είπα στην κόρη μου, μου απάντησε! «Μπαμπά! Το Instagram δεν είναι για σένα!»».
Ν.Μ.: «Η αλήθεια είναι πως τους μεγαλύτερους τους εξυπηρετεί καλύτερα το Facebook γιατί είναι πιο εύκολο στη χρήση».
Σ.Σ.: «Θέλετε να πείτε τους γέρους… (γέλια) αλλά είστε ευγενικό κορίτσι».
Ν.Μ.: «Οχι! Εκανα κι εγώ Instagram στη μαμά μου και μου πήρε χρόνο να της εξηγήσω τη λογική του. Αλλά, αν κάποιος θέλει να μάθει μαθαίνει. Εγώ εκεί καταλήγω. Η νονά μου είναι 70 χρόνων και το χειρίζεται μια χαρά».
Σ.Σ.: «Μα έφαγα πόρτα, σου λέω! Μου είπε ότι δεν είναι για μένα».
Ν.Μ.: «Αυτός είναι ηλικιακός ρατσισμός».
Σ.Σ.: «Ακριβώς. Επειδή υπάρχουν πολλές αναρτήσεις στο Instagram, σου λέει ότι το «οιδιπόδειο» δεν επιτρέπει ο μπαμπάς να είναι στο Instagram. Κι εγώ είμαι φροϋδικός. Αρα όλα εκεί καταλήγουν. Ολα καταλήγουν στη σεξουαλικότητα και την επιθετικότητα και πώς τα διαχειρίζεσαι».
Ν.Μ.: «Κι εγώ νομίζω ότι βαθιά μέσα μου νιώθω λίγο άσχημα που οι γονείς μου βλέπουν το περιεχόμενό μου».
Σ.Σ.: «Κι εγώ δεν θα ήθελα να βλέπω το περιεχόμενο της κόρης μου, θα με έκανε να νιώθω άβολα. Ούτε και αυτή θα το ήθελε, οπότε το σέβομαι».
Ν.Μ.: «Για ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων τα social media είναι κάτι σαν βιογραφικό. Θα μπει ο άλλος, θα σε ψάξει, θα σε αναζητήσει, θα δει ποιος είσαι και τι έχεις κάνει. Το «sad», ωστόσο, είναι άνθρωποι που δεν χρησιμοποιούν τα social επαγγελματικά αλλά θέλουν να αποτυπώνεται η ζωή τους στα social. Θα δώσω ένα παράδειγμα.Οταν ακούω διάφορες συζητήσεις μού δίνεται και υλικό για πάρα πολλά πράγματα. Ακουγα, λοιπόν, μία κοπέλα να λέει στον σύντροφό της: «Οταν θα πάμε στο ξενοδοχείο, πριν αφήσεις τα πράγματά σου, θα με βγάλεις φωτογραφίες μέσα στο δωμάτιο που είναι σούπερ. Και θα με βγάλεις καλές, για να τις ποστάρω!». Αυτό μου έβγαλε μία θλίψη, βγάζει μία θλίψη αυτό το φαίνεσθαι. Εγώ όταν πάω σε ένα ξενοδοχείο δεν θα το βγάλω φωτογραφία, παρότι τα social media είναι η δουλειά μου. Εγώ όταν πηγαίνω μία εκδρομή δεν θέλω κανένας να ξέρει πού είμαι. Δηλαδή, εγώ όταν είμαι με το αγόρι μου, δεν σκεφτόμαστε να πιάσουμε καν το κινητό μας. Είναι σαν να μην υπάρχει κινητό».
Σ.Σ.: «Για σκεφτείτε λοιπόν τον Μάρκο Πόλο. Ακόμα φτιάχνουν αφιερώματα στον Μάρκο Πόλο. Ενώ οι δικές μας φωτογραφίες είναι για πέταμα. Είναι μιας χρήσεως. Απλώς για να πω ότι ήμουνα και εγώ εκεί. Οπως αυτή η ιστορία από τα Τρίκαλα στα δυο στενά».
Ν.Μ.: «Το ίδιο σκέφτομαι και όταν πηγαίνω σε μια συναυλία! Καταλαβαίνω ότι κάποιος θέλει να απαθανατίσει τον αγαπημένο του τραγουδιστή και το αγαπημένο του τραγούδι αλλά στην πραγματικότητα πόσα χάνει από την ουσία της συναυλίας, πόσα χάνει από τον παλμό της στιγμής; Γι’ αυτό γουστάρω τους καλλιτέχνες που λένε τώρα κατεβάστε τα κινητά και ελάτε να ακούσετε το τραγούδι!».
Σ.Σ.: «Νεφέλη, η ωριμότητα, ψυχοσωματική και ψυχοσυναισθηματική, είναι να φτάνεις σε ένα σημείο όπου να αναπαριστάς τον κόσμο και να μπορείς να τον ανακαλείς από μέσα σου. Τώρα, έχουμε μία επιβολή της εικόνας χωρίς δυνατότητα ανάκλησης. Δηλαδή, δεν μπορεί να μείνει μέσα σου το ωραίο δωμάτιο ή το ωραίο σεξ μέσα στο δωμάτιο γι’ αυτό και πρέπει να τα βγάλεις φωτογραφίες.
Γιατί ο ψυχισμός είναι ανίκανος να κρατήσει τις εικόνες. Ακόμα και τη σεξουαλική πράξη, που δεν μπορούν να την κοινοποιήσουν δημόσια, το κάνουν ιδιωτικά μέσω φωτογραφιών με μηνύματα. Φτάνει να υπάρχει κάπου αποτυπωμένο. Εγώ θα πω και το άλλο. Θέλουν όλες να δείχνουν Μέριλιν Μονρόε!».
Ν.Μ.: «Τζέσικα Ράμπιτ λέω εγώ, η Μέριλιν είχε μια πιο γήινη ομορφιά».
Σ.Σ.: «Ισως Αντζελίνα Τζολί».
Ν.Μ.: «Πάντως εγώ ευχαριστώ τη μανούλα μου για τον τρόπο που με μεγάλωσε. Βγάζω φωτογραφίες άβαφη, αχτένιστη, με μαλλί φριζαρισμένο, απεριποίητη… Ακόμα και με πόδι σπασμένο» (γέλια).
Σ.Σ.: «Ακούω πολλές ιστορίες εμμονής από τους ασθενείς μου μέσω των social media, εμμονής με συντρόφους ή πρώην συντρόφους, και τις/τους πρώην τους. Πολλές φορές γίνονται ντετέκτιβ και στην πραγματικότητα φοράνε ακόμα και περούκες» (γέλια).
Ν.Μ.: «Εχουμε εμμονές με τις ζωές των άλλων γιατί νομίζουμε ότι το Ιnstagram είναι πραγματικότητα. To Ιnstagram, ωστόσο, δεν είναι πραγματικότητα αλλά μία πτυχή της πραγματικότητας, η πιο ωραία πτυχή της πραγματικότητας, αυτή που πουλάει και επιλέγουμε να προβάλουμε. Αλλά δεν είναι αυτή η ζωή. Ζηλεύουμε γιατί ξεχνάμε τη βασική αρχή μιας υγιούς σχέσης, που είναι η εμπιστοσύνη και η αυτοεκτίμηση, αν δεν εμπιστεύεσαι το ταίρι σου δεν εμπιστεύεσαι τον εαυτό σου. Τα ζευγάρια που δεν έχουν εμμονές ζούνε ήρεμα χωρίς να τους απασχολεί αν κάποιος από τους δύο αφήσει το κινητό «ανάποδα» στο τραπέζι. Είναι τα ζευγάρια που έχουν χτίσει μία αληθινή σχέση, αλλά αυτό θέλει μεγάλη προσπάθεια σε μία εποχή που είναι εύκολο να κερατώσεις. Αν και εγώ δεν πιστεύω στην έννοια του κερατώματος, αλλά αυτό είναι μία άλλη μεγάλη κουβέντα» (γέλια).
Σ.Σ.: «Ο,τι λείπει μέσα μου, το ψάχνω στον άλλο, το ψάχνω στην απάτη, και όχι στην ειλικρίνεια, όχι στον πραγματικό κόσμο. Κι έτσι αρχίζω να κάνω τον ντέντεκτιβ μέσα στα social media. Είχα διαβάσει σε μια έρευνα ότι η κατάρρευση του Facebook ή του Twitter, που κατέρρευσε κατά κάποιον τρόπο από τη στιγμή που πέρασε στα χέρια του Μασκ (γέλια), θα ήταν ίσως μία ευκαιρία αναγέννησης!».
Ν.Μ.: «Την εποχή της COVID-19 συνειδητοποιήσαμε την αξία της ανθρώπινης επικοινωνίας».
Σ.Σ.: «Πολύ σωστά, Νεφέλη. Πολλοί ασθενείς μου κατά τη διάρκεια της πανδημίας ρίσκαραν για να έρθουν να με δουν από κοντά. Και εγώ το προτιμούσα. Είναι αλλιώς να βλέπεις πώς βουρκώνουν τα μάτια του άλλου, πώς κινούνται τα χέρια του, τα χείλη του, πώς ιδρώνει και πώς αναστενάζει. Ολα αυτά είναι μηνύματα για αποκρυπτογράφηση».
Ν.Μ.: «Σκεφτείτε, γιατρέ, ότι έρχεται και η τεχνητή νοημοσύνη. Σαν όπλο είναι και αυτή. Τη χρησιμοποιείς για καλό ή για κακό. Αλλά μη φοβάστε. Θεωρώ ότι δεν πάει παρακάτω. Είμαστε στην απόλυτη ξεφτίλα, δεν πάει πιο χαμηλά ως προς τον τρόπο που χρησιμοποιούνται τα social media. Τα καλά νέα είναι ότι όλοι πλέον συνειδητοποιήσαμε ότι η ανθρώπινη επικοινωνία είναι αναντικατάστατη!».
Σ.Σ.: «Μέσα σε ένα μικρό κινητό, σε μια εικονίτσα, χάνεις τη σαρκικότητα του άλλου, την υλικότητα. Το είχα γράψει ωραία σε ένα βιβλίο μου: Εγραφα ότι είμαστε σώμα από ουρανό και ψυχή από σώμα. Δηλαδή και το σώμα έχει κάτι το ψυχικό και το ουράνιο, και η ψυχή έχει κάτι σωματικό και χωμάτινο. Κι αυτά, αν δεν συναντήσεις τον άλλον από κοντά δεν θα τα δεις ποτέ…».
Ο κύριος Σάββας Σαββόπουλος είναι ψυχίατρος-ψυχαναλυτής.
Η κυρία Νεφέλη Μεγκ είναι content creator.
Τη συζήτηση συντόνισε και επιμελήθηκε η δημοσιογράφος Βελίκα Καραβάλτσιου.
Πηγή: To Vima
