Table of Contents
Την προηγούμενη εβδομάδα, στο πρώτο μέρος της έρευνας, παρουσιάστηκε αυτό που αποκαλέσαμε «το αξιακό δέντρο» των Ελλήνων και των Ελληνίδων όπως αποτυπώνεται στην εκπνοή του 2024.
Από αυτή την αφετηρία, που όπως είδαμε στρέφεται προς την κατεύθυνση της ελευθερίας, της ισότητας και της συμπερίληψης αλλά με έντονο το αίτημα για ασφάλεια σε μια ρευστή εποχή, διαμορφώνονται στη συνέχεια οι προσδοκίες για τη χρονιά που μόλις ήρθε σαν σε ένα σύστημα ομόκεντρων κύκλων: από το ατομικό επίπεδο στο συλλογικό, στο εθνικό, στο διεθνές. Προσδοκίες που αφορούν κυρίως το άμεσο προσωπικό επίπεδο, και ευρύτερα πρωτίστως την κοινωνική δικαιοσύνη αλλά και την προστασία από εξωτερικούς κινδύνους σε έναν αποσταθεροποιημένο κόσμο.
Βλέπει βελτίωση μόνο το 25%
Ας ξεκινήσουμε από την ατομική σκοπιά. Το απλό αλλά ενδεικτικό ερώτημα «Πώς πιστεύετε ότι θα ζείτε σε έναν χρόνο από σήμερα;» μοιάζει να επιβεβαιώνει την εικόνα μιας κοινωνίας χαμηλότερων προσδοκιών σε σχέση με το παρελθόν. Μόλις 1 στους 4 (25%) πιστεύει ότι θα ζει καλύτερα απ’ ό,τι τώρα, ενώ για το 38% δεν αναμένεται να αλλάξει κάτι και για το 34% η πιθανότερη προοπτική είναι η επιδείνωση της βιοτικής τους κατάστασης.
Πιθανόν αναμενόμενο, ωστόσο παραμένει σημαντικό ότι αυτές οι προσδοκίες συναρτώνται στενά με την υποκειμενική κοινωνική ένταξη των ερωτώμενων: όσο πηγαίνουμε από τις χαμηλότερες προς τις ψηλότερες κοινωνικές θέσεις η θετική προσδοκία ενισχύεται (το 18% της αγροτικής/εργατικής τάξης πιστεύει ότι θα ζει καλύτερα έναντι 35% της ανώτερης)· αν ακολουθήσουμε την αντίστροφη πορεία, ενισχύεται σαφώς η αρνητική προοπτική (το 17% της ανώτερης τάξης θεωρεί ότι θα ζει χειρότερα, έναντι 28% στη μεσαία τάξη, 38% στους μικρομεσαίους και 54% στην αγροτική/εργατική).
Προτεραιότητα στα οικονομικά
Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η προτεραιοποίηση των προσωπικών στόχων για τη νέα χρονιά. Οι ερωτώμενοι φαίνεται να προκρίνουν τη βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης (42% στις συνολικές αναφορές), πράγμα εύλογο σε μια συγκυρία παγιωμένης συρρίκνωσης της αγοραστικής δύναμης – αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για τους νεότερους, ηλικίας 17-34 ετών, οι οποίοι καθώς βρίσκονται στην αρχή της αυτόνομης πορείας τους επιθυμούν περισσότερο από όλα τη βελτίωση της οικονομικής τους θέσης ως προϋπόθεση χειραφέτησης (56% έναντι 42% στο σύνολο).
Συμπληρωματικά μπορεί να δει κανείς άλλους ατομικούς στόχους, όπως το «να βρω περισσότερο χρόνο για τον εαυτό μου», όπου συμπεριλαμβάνονται και η γυμναστική, η ευεξία, η ψυχαγωγία (35%), ή το «να κάνω περισσότερα ταξίδια» (23%), ένδειξη της σημασίας που έχει η επιθυμία για προσωπική πραγμάτωση σε μια εξατομικευμένη κοινωνία.
Στη δεύτερη θέση της ιεράρχησης αυτής βρίσκεται η μεγαλύτερη αφοσίωση στον στενό συντροφικό/οικογενειακό κύκλο (37%), συμπληρωματικά ενδεχομένως με την ενίσχυση της κοινωνικής ζωής και των φιλικών σχέσεων (14%). Σχετικά χαμηλότερα βρίσκεται το «να κάνω κάτι καλό για το κοινωνικό σύνολο» (23%), δηλαδή η παράμετρος της συλλογικότητας πέρα από τον ατομικό κύκλο.
Αξίζει να σημειωθεί μια στατιστικά αλλά και κοινωνικά σημαντική διαφορά. Οι άνδρες δηλώνουν σαφώς περισσότερο από τις γυναίκες ότι θα ήθελαν να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο στις συντροφικές/οικογενειακές τους σχέσεις (42% έναντι 32%), ενώ οι γυναίκες επιλέγουν περισσότερο το να βρουν χρόνο για τον εαυτό τους (40% έναντι 30% στους άνδρες).
Η διαφοροποίηση αυτή αντανακλά πιθανόν διαφορετικές κοινωνικές καταστάσεις των δύο φύλων, που παραμένουν υπαρκτές: οι άνδρες, ως περισσότερο παρόντες στον δημόσιο χώρο, μοιάζουν πιο αποστασιοποιημένοι από τις προσωπικές/οικογενειακές σχέσεις, οι γυναίκες στερούνται προσωπικό χρόνο στην προσπάθεια να συνδυάσουν εργασιακή και οικογενειακή ζωή.
Αναζήτηση νέου ορίζοντα προσδοκιών
Περνώντας από το ατομικό στο συλλογικό και στις κοινωνικές-πολιτικές προτεραιότητες για τη χώρα μας, ξεχωρίζουν 3 + 1 κατευθύνσεις.
Οι πρώτες τρεις θα λέγαμε ότι συνάπτονται με τον ισχυρό συνδυασμό ελευθερίας – ισότητας – αυτοπραγμάτωσης που συναντήσαμε στο πρώτο μέρος της έρευνας. Αφορούν την προστασία των ευάλωτων (ενίσχυση του κράτους πρόνοιας: 61% στις συνολικές αναφορές), την ενίσχυση της παιδείας, που παραδοσιακά στη χώρα μας λειτουργεί ή έστω λειτουργούσε ως μηχανισμός ευκαιριών (52%), αλλά και την άμβλυνση των υλικών ανισοτήτων (33%). Η τέταρτη ισχυρή κατεύθυνση άπτεται περισσότερο του αιτήματος για ασφάλεια και προστασία σε έναν ρευστό κόσμο, καθώς αφορά τον αυστηρότερο έλεγχο των μεταναστευτικών ροών (30%).
Είναι ενδιαφέρον ότι όσον αφορά ευρύτερα τους στόχους για τη χώρα το 2025, οι ερωτώμενοι πράγματι προκρίνουν το να είναι πιο δίκαιη κοινωνικά (51%) μαζί με το να είναι οικονομικά και γεωπολιτικά ισχυρότερη (43%). Πρόκειται ενδεχομένως για την αναζήτηση ενός καλύτερου ορίζοντα προσδοκιών και μιας νέας εθνικής αυτοπεποίθησης. Οι στόχοι αυτοί συμπληρώνονται από την ασφάλεια απέναντι σε εξωτερικούς κινδύνους (36%) αλλά και την ευχή να γίνει η χώρα πιο ελκυστική για όσους ζουν εδώ (33%).
Οι προτεραιότητες έχουν πολιτικό πρόσημο. Οταν κινούμαστε αριστερότερα στο φάσμα της πολιτικής αυτοτοποθέτησης, ενισχύονται οι στόχοι της κοινωνικής δικαιοσύνης και του να είναι η χώρα πιο ελκυστική για όσους ζουν εδώ (αντίστοιχα: 72% στους αριστερούς έναντι 51% στο σύνολο, 44% στους κεντροαριστερούς έναντι 33% στο σύνολο). Οταν κινούμαστε δεξιόστροφα, ενισχύεται το βάρος των στόχων για οικονομική και γεωπολιτική ενίσχυση της χώρας και για ασφάλεια απέναντι σε εξωτερικούς κινδύνους. Σαν μια «αριστερόστροφη» και μια «δεξιόστροφη» Ελλάδα να συμπληρώνουν η μία την άλλη.
Αξίζει όμως να επισημανθεί και ένα ακόμη στατιστικά σημαντικό στοιχείο. Ο στόχος «να γίνει η χώρα πιο ελκυστική για τους ανθρώπους που ζουν σε αυτήν» ενισχύεται σημαντικά στις ηλικίες 35-44 ετών (41% έναντι 33% στο σύνολο). Είναι οι άνθρωποι που βρίσκονται θα λέγαμε στο πρώτο μισό της πιο δυναμικής φάσης της ζωής τους. Η πρόσφατη πικρή εμπειρία του brain drain της κρίσης, ιδίως για τους νεότερους, έχει αφήσει ένα εμφανές σημάδι και αντανακλαστικό.
Το αποτύπωμα της ανισορροπίας
Ας κλείσουμε με τον τελευταίο από τους ομόκεντρους κύκλους: τον διεθνή και υπερεθνικό. Εν προκειμένω, διακρίνεται το αποτύπωμα της ευρύτερης γεωπολιτικής ανισορροπίας, καθώς μοιάζει να ενισχύονται τα αιτήματα προστασίας και ασφάλειας. Οι απόψεις που συγκεντρώνουν έναν ισχυρό πυρήνα απόλυτης συμφωνίας είναι η καλύτερη προστασία των συνόρων μας (61%) και η ανάπτυξη ενός ενιαίου αμυντικού χώρου της Ευρώπης (53%).
Και στις δύο περιπτώσεις, μάλιστα, το πολιτικό πρόσημο τείνει να είναι εντονότερα δεξιόστροφο και βέβαια ενισχύεται σε όσους προκρίνουν την Ασφάλεια έναντι της Ελευθερίας. Από την άλλη, λιγότερο ισχυρή, αν και όχι αμελητέα, είναι η συναίνεση στη θέση ότι η Ελλάδα πρέπει να τηρεί ουδέτερη στάση στις διεθνείς συγκρούσεις (41% και εντονότερα στις πιο αριστερές θέσεις του πολιτικού φάσματος). Οσο για την προσπάθεια βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ζήτημα της άμεσης πολιτικής συγκυρίας, οι απόψεις φαίνεται να είναι ακόμη περισσότερο μοιρασμένες (με 1 στους 3 να συμφωνεί απόλυτα με την κατεύθυνση αυτή).
Ο τελευταίος ομόκεντρος κύκλος που αφορά το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης κλείνει ταυτόχρονα τον κύκλο αυτού του δεύτερου μέρους της έρευνας, καθώς κατά κάποιον τρόπο μάς επαναφέρει στο σημείο αφετηρίας.
Απαισιοδοξία για την Ευρωπαϊκή Ενωση
Ξεκινήσαμε με τη διαπίστωση ότι στο ατομικό επίπεδο οι Ελληνες και οι Ελληνίδες τρέφουν μάλλον χαμηλές προσδοκίες βελτίωσης της ζωής τους σε έναν χρόνο από τώρα. Η εικόνα είναι παρόμοια, και μάλλον χειρότερη, όσον αφορά το πώς πιστεύουν ότι θα είναι η ΕΕ στο τέλος του 2025. Μόλις το 11% πιστεύει ότι θα είναι περισσότερο ενωμένη και ισχυρή (με λίγο πιο αισιόδοξους τους νεότερους: 20% στις ηλικίες 17-34), ενώ ένα 44% πιστεύει ότι θα είναι, αντιθέτως, περισσότερο διασπασμένη και ανίσχυρη διεθνώς, και ένα άλλο 44% ότι θα παραμείνει όπως είναι σήμερα. Η εικόνα μιας Ευρώπης που υπνοβατεί μέσα σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία δεν προοιωνίζεται μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας για το ατομικό ή το εθνικό επίπεδο. Μια αλλαγή σε αυτό το επίπεδο, όμως, θα μπορούσε να επιδράσει καθοριστικά και στους άλλους ομόκεντρους κύκλους. Ας δούμε τι μέλλει να φέρει το 2025.
Ο κ. Γιάννης Μπαλαμπανίδης είναι πολιτικός αναλυτής της Metron Analysis.
Πηγή: To Vima
