Εκλογές στην Κροατία: Το μεγάλο φαβορί και το «αγκάθι» της Δικαιοσύνης
Ο πρωθυπουργός Αντρέι Πλένκοβιτς επιδιώκει να εξασφαλίσει την τρίτη του θητεία όντας στην εξουσία από το 2016.
Οι εθνικές εκλογές στην Κροατία θα λάβουν χώρα την Τετάρτη σε ένα ιδιαίτερα τεταμένο πολιτικά κλίμα. Εκτός συγκλονιστικού απροόπτου αναμένεται να είναι και οι τελευταίες εκλογές κράτους-μέλους πριν την διεξαγωγή των Ευρωεκλογών.
Ο πρωθυπουργός Αντρέι Πλένκοβιτς επιδιώκει να εξασφαλίσει την τρίτη του θητεία όντας στην εξουσία από το 2016. Το συντηρητικό κυβερνητικό κόμμα HDZ είναι κυρίαρχο στην πολιτική σκηνή της χώρας, έχοντας κυβερνήσει για 26 χρόνια από το 1991. Ωστόσο, σε αντίθεση με τις εκλογές του 2020, το HDZ αυτή την φορά κινδυνεύει να απωλέσει την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία. Μια σειρά κυβερνητικών σκανδάλων διαφθοράς το τελευταίο διάστημα έχουν οδηγήσει σε συνεχόμενη δημοσκοπική πτώση.
Η Διεθνής Διαφάνεια (Transparency International) έχει κατατάξει την Κροατία ως την πέμπτη πιο διεφθαρμένη χώρα στην ΕΕ, πίσω μόνο από Ελλάδα, Ρουμανία, Βουλγαρία και Ουγγαρία. Χαρακτηριστικό το γεγονός ότι επί πρωθυπουργίας Πλένκοβιτς έχουν παραιτηθεί ή καθαιρεθεί 30 υπουργοί ύστερά από κατηγορίες για διαφθορά. Το ποτήρι ωστόσο ξεχείλισε με την πρόσφατη απόφαση της κυβέρνησης να διορίσει ως Γενικό Εισαγγελέα τον Ivan Turudic, ένα πρόσωπο στενά συνδεδεμένο με το HDZ. Αυτή η κίνηση όξυνε τους φόβους σημαντικού μέρους της κοινωνίας ότι το κυβερνών κόμμα προσπαθεί να προστατεύσει εαυτόν από δικαστικές διώξεις, με την αντιπολίτευση να κατηγορεί τον Πλένκοβιτς για ‘’ορμπανοποίηση’’/’’αιχμαλώτιση του κράτους’’.
Παρόλα αυτά, το HDZ ηγείται των δημοσκοπήσεων καθώς η αντιπολίτευση παραμένει σε μεγάλο βαθμό κατακερματισμένη. Βάσει των τελευταίων μετρήσεων, αναμένεται να λάβει 60 εκ των 151 κοινοβουλευτικών εδρών, με το κεντροαριστερό SDP να ακολουθεί με 44 έδρες. Το ακροδεξιό αντι-μεταναστευτικό Homeland Movement και το οικολογικό Mozemo ακολουθούν με αυξημένα ποσοστά. Στον Πλένκοβιτς έχουν πιστωθεί η πρόσφατη είσοδος της χώρας στην ευρωζώνη καθώς και η σταθερή οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων ετών, σε μεγάλο βαθμό στηριζόμενη στην ακμάζουσα τουριστική της βιομηχανία και την εισροή ευρωπαϊκών πόρων από το 2013. Τον Ιανουάριο, οι μισθοί σημείωσαν αύξηση 8.6% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2023, ενώ το ΑΕΠ της χώρας αυξήθηκε κατά 2.8% το περασμένο έτος, ξεπερνώντας τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Η κατάσταση ωστόσο έχει περιπλακεί περαιτέρω λόγω του Προέδρου της χώρας, Ζόραν Μιλάνοβιτς, ο οποίος τον περασμένο μήνα εξέπληξε άπαντες αναγγέλλοντας την υποψηφιότητα του για την πρωθυπουργία εκ μέρους του SDP. Δύο μέρες αργότερα το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας του απαγόρευσε την δυνατότητα να κάνει προεκλογική εκστρατεία μέχρι και την λήξη της προεδρικής του θητείας το 2025. Έκτοτε, ο Μιλάνοβις έχει σκληρύνει τον αντιπολιτευτικό του τόνο, επιμένοντας παράλληλα πως θα παραιτηθεί από το αξίωμα του μόνο σε περίπτωση νίκης του SDP την Τετάρτη, ούτως ώστε να μην αντικατασταθεί – βάσει Συντάγματος- από τον νυν Πρόεδρο της Βουλής και μέλος του HDZ.
Παρά την σωρεία σκανδάλων και τις κατηγορίες της αντιπολίτευσης για αυταρχικές πρακτικές και έλεγχο των ανεξάρτητων αρχών, η κυβέρνηση του Πλένκοβιτς διατηρεί άγαστες σχέσεις με Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον. Έχει ευθυγραμμιστεί με ΕΕ και ΗΠΑ σε όλα τα κρίσιμα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης και της στρατιωτικής στήριξης στην Ουκρανία. Αντίθετα, ο Πρόεδρος Μιλάνοβιτς έχει κατηγορηθεί από τους αντιπάλους του για φιλορωσική στάση, έχοντας με συνέπεια επικρίνει την Δύση αλλά και την κυβέρνηση της ίδιας του της χώρας για την στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία και την πολιτική κυρώσεων έναντι της Ρωσίας. Εκμεταλλευόμενος πολιτικά τα σκάνδαλα διαφθοράς υπό το HDZ, ο Κροάτης Πρόεδρος φαίνεται να έχει καταφέρει να συσπειρώσει ένα ετερογενές κοινό που περιλαμβάνει αριστερούς ψηφοφόρους αλλά και απογοητευμένους από την εθνικιστική βάση του HDZ. Έχοντας διατελέσει και ο ίδιος πρωθυπουργός της χώρας την περίοδο 2011 μέχρι 2016, παραμένει μια από τις πιο δημοφιλείς προσωπικότητες της χώρας, απολαμβάνοντας μάλιστα ένα μικρό προβάδισμα στα ποσοστά δημοτικότητας έναντι του Πλένκοβιτς.
Με άλλα λόγια, ενδεχόμενη τρίτη 4ετία του HDZ εξασφαλίζει μια προβλέψιμη πορεία/συνέχεια σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής με μια πιο φιλοδυτική στάση, με πιθανό τίμημα όμως την εντατικοποίηση φαινομένων κατάχρησης της εξουσίας στο εσωτερικό. Μια κυβέρνηση με επικεφαλής των Μιλάνοβιτς θα μπορούσε να έχει συνέπειες όσον αφορά την υλική υποστήριξη στην Ουκρανία και τις κυρώσεις ενάντια στη Ρωσία, δυναμώνοντας έτσι τις θέσεις του Βίκτορ Όρμπαν και του Σλοβάκου ομόλογου του Ρόμπερτ Φίτσο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Στο λιγότερο πιθανό, αλλά όχι αδύνατο σενάριο οπού το SDP καταφέρει να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας μαζί με άλλα μικρότερα κόμματα της αντιπολίτευσης, ο Μιλάνοβιτς αναμένεται να παραιτηθεί από την Προεδρεία για να αναλάβει πρωθυπουργός, αυξάνοντας τον κίνδυνο πρόκλησης συνταγματικής κρίσης. Στο πιθανότερο σενάριο όπου κανένα εκ των δύο μεγάλων κομμάτων δεν καταφέρει να συγκεντρώσει την πλειοψηφία των εδρών, το ακροδεξιό Homeland Movement μπορεί να καθορίσει τις εξελίξεις είτε ως κυβερνητικός εταίρος είτε υποστηρίζοντας μια κυβέρνηση μειοψηφίας.
Πρόκειται βεβαίως για μια τάση που έχει προσφάτως παρατηρηθεί και σε άλλα κράτη μέλη όπως η Σουηδία και πιο πρόσφατα στην Πορτογαλία, όπου σχηματίστηκαν κεντροδεξιές κυβερνήσεις μειοψηφίας στηριζόμενες στην κοινοβουλευτική υποστήριξη ακροδεξιών κομμάτων. Αναπόφευκτα, εγκυμονεί ο κίνδυνος περαιτέρω κανονικοποίησης τους και ενίσχυσης της δυνατότητας τους να συνδιαμορφώνουν την ατζέντα, κάτι που δεν αποκλείεται να παρατηρηθεί και στο νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που θα προκύψει από τις εκλογές του Ιουνίου.
*Ο Γιάννης Αλεξανδρής εργάζεται ως σύμβουλος πολιτικού ρίσκου και ευρωπαικών υποθέσεων με έδρα τις Βρυξέλλες. Είναι επίσης Ερευνητής στο πρόγραμμα ΝΑ Ευρώπης του ΕΛΙΑΜΕΠ
Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ
