Mε τον φακό του Άδωνι: Σε αγαπημένους κατεχόμενους τόπους μας
«Από όλα τα μέσα έκφρασης, η φωτογραφία είναι το μόνο που ακινητοποιεί μια συγκεκριμένη στιγμή στον χρόνο.» Η φράση ανήκει σε έναν από τους πιο φημισμένους φωτογράφους στον κόσμο, τον Γάλλο Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν (1908-2004), τον οποίον οι Αγγλοσάξονες επέλεξαν ως «Φωτογράφο του 20ού αιώνα».
Ο Μπρεσόν εκφράζει αυτό που αποκλήθηκε «φευγαλέο της σωστής στιγμής» που συμπληρώνεται από το καθιερωμένο και χιλιοειπωμένο «μία φωτογραφία χίλιες λέξεις». Αυτό ίσχυσε και έλαβε κυρίαρχη μορφή, όταν δεν υπήρχαν τα σύγχρονα μέσα που γενναιόδωρα μάς παραχώρησε η τεχνολογία, όπως σήμερα, που με ένα μοντέρνο κινητό τηλέφωνο στο χέρι, με φέρουσα την ικανότητα να μεριμνά το ίδιο παρά εμείς για όσα πρέπει, ο καθείς μετατρέπεται σε φωτογράφο ή κινηματογραφιστή της κάθε φευγαλέας ή μη στιγμής.
Τότε η φωτογραφική μηχανή ήταν πολυτέλεια, η χρήση της απαιτούσε ειδική σπουδή, γνώση, μεράκι και ταλέντο, ήταν εργαλείο παραγωγής είδησης, καταγραφέας σημαντικών προσωπικών στιγμών για οικογενειακά άλμπουμ, τόπους, χώρους, κτίσματα, μνημεία, στις γειτονιές του κόσμου, των ταξιδιών και περιπετειών των ανθρώπων. Σε μαύρο και άσπρο πρώτα, σε χρώμα στη συνέχεια.
Στη ροή του χρόνου, τα φωτογραφικά στιγμιότυπα γίνονταν κομιστές νοσταλγίας, συναισθημάτων, εμπειριών, ιστορίας. Ιδίως όταν αυτή η ιστορία στην εξέλιξή της ανατρέπει δραματικά τα δεδομένα, διαφοροποιεί ριζικά τις καταστάσεις, αποξενώνει το δικό και οικείο, κάμνει το τόσο κοντινό, να φαντάζει τόσο μακρινό και απόμακρο. Σαν μια «παγωμένη» στιγμή από ψηλά στο λιμανάκι της Κερύνειας, στην αυλή του ταπεινού σπιτιού του σπουδαίου βρακοφόρου λαϊκού αυτοδίδακτου ζωγράφου Κάσιαλου στην Άσσια, στο μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα, με τους τρεις αδελφούς μοναχούς από την Αφάνεια, Χαρίτωνα, Στέφανο και Βαρνάβα, δίπλα στη Σαλαμίνα, στο Αββαείο του Μπέλαπαϊς, στον Απόστολο Ανδρέα. Όλα αυτά πριν από το κομβικό 1974, την τραγική τομή στη ζωή μας και τις βαθιές πληγές στο σώμα του νησιού μας.
Καθώς η φετινή χρονιά σημαδεύει μισόν αιώνα τουρκικής κατοχής, μια έκθεση με φωτογραφίες κατεχόμενων τόπων μας, πέρα από καλλιτεχνικό γεγονός καθώς προέρχονται από έναν άνθρωπο που υπηρετεί με συνέπεια παιδιόθεν την τέχνη της φωτογραφίας, γίνεται ευκαιρία μνήμης, ανάμνησης, υπόμνησης, προσμονής και ελπίδας.
Οι φωτογραφίες βγήκαν από το προσωπικό και επαγγελματικό άλμπουμ του Άδωνι Χριστοφόρου, ενός εραστή της φωτογραφίας, ενός ανθρώπου που δεν αποχωρίστηκε τη φωτογραφική μηχανή, από τότε που στην τρυφερή ηλικία των χρόνων τού δημοτικού σχολείου, ο πατέρας του, επιστρέφοντας το 1951 από την Αυστραλία όπου έζησε για μερικά χρόνια ως μετανάστης, του έφερε δώρο μια φωτογραφική μηχανή. Αυτό ήταν. Την ερωτεύτηκε, την κρατούσε με περισσή φροντίδα στο χέρι σε κάθε σημαντική στιγμή, στις οικογενειακές συνάξεις, στις εκδρομές, στα ταξίδια. Από τότε πέρασαν απ’ τα χέρια του πολλές «επώνυμες» μηχανές, που τις έχει περιποιημένες και φυλαγμένες στο σπίτι του. Ανάμεσά τους, μία ιστορική φημισμένη γερμανική Leica του 1936. Μαζί και άλλα πολύτιμα φυλακτά, όπως σπάνιες, εκδόσεις παλαιών βιβλίων και πίνακες ζωγραφικής.
Με ρίζες μικρασιατικές από την πλευρά της μητέρας του (ο πατέρας του κατάγεται από την Παρεκκλησιά Λεμεσού), ο Άδωνις Χριστοφόρου γεννήθηκε στη Λευκωσία. Αποφοίτησε από το ιστορικό Παγκύπριο Γυμνάσιο και σπούδασε, τι άλλο, Κινηματογράφο στο Λονδίνο. Εργάστηκε στην Τηλεόραση του ΡΙΚ για 35 χρόνια. Μέλος του κινηματογραφικού συνεργείου αρχικά κα στη συνέχεια στην ομάδα του πολύτιμου αρχείου του ιδρύματος, μαζί με την αξέχαστη Μάρω Θεοδοσιάδου και τους αγαπητούς συναδέλφους Τούλα Ταραμίδου και Γιώργο Μιχαηλίδη. Σκηνοθέτησε δύο αξιόλογα ντοκιμαντέρ με τίτλους «Ένας Καρπασίτης» και «Ένας Καρπασίτης 1978-1982».
Το ένα είναι συνέχεια του άλλου και μαζί καταγράφουν την περιπέτεια μιας πολυμελούς οικογένειας εγκλωβισμένων από την Αγία Τριάδα Γιαλούσας, απ’ όπου εκδιώχθηκαν από τους Τούρκους εισβολείς το 1977. Στο πρώτο ντοκιμαντέρ, ο τηλεοπτικός φακός παρακολουθεί την οικογένεια από τη στιγμή της άφιξής της στα γραφεία του Κυπριακού Ερυθρού Σταυρού, στο ταξίδι μέχρι την Πάφο και την άφιξή της αργά τη νύκτα στην Πελαθούσα, κοντά στην Πόλη Χρυσοχούς, από το ένα άκρο του νησιού στο άλλο. Εκεί που η Υπηρεσία Μερίμνης τους έδωσε ένα φτωχικό τουρκοκυπριακό σπίτι να ζήσουν προσωρινά. Η προσωρινότητα κρατά μισόν αιώνα τώρα. Στο δεύτερο ντοκιμαντέρ συνεχίζεται η καταγραφή τής πορείας των μελών τής οικογένειας στην προσφυγιά και του αγώνα τους για επιβίωση.
Τιμητική διάκριση
Τα δύο ντοκιμαντέρ θα προβληθούν τον προσεχή Ιούνιο, στο πλαίσιο του 7ου Διεθνούς Αρχαιολογικού, Εθνογραφικού και Ιστορικού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, που εντάσσεται στις εκδηλώσεις για τα 50χρονα από την τουρκική εισβολή του 1974, στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, στη Λευκωσία. Κάθε χρόνο οι διοργανωτές τιμούν ένα δημιουργό. Φέτος η τιμητική διάκριση θα δοθεί στον Άδωνι Χριστοφόρου. Στον ίδιο χώρο θα παρουσιαστεί και η έκθεση με τις φωτογραφίες του Άδωνι από τα κατεχόμενα. Η πρώτη παρουσίαση τού φωτογραφικού αυτού υλικού θα γίνει στην έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Στην κατεχόμενη Κύπρο πριν από το 1974», που θα εγκαινιάσει ο πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης, την Τρίτη 20 Φεβρουαρίου 2024, στις 7:30 το βράδυ, στο Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Στροβόλου. Την οργανώνει ο Φωτογραφικός Όμιλος Δήμου Στροβόλου, μέλος του οποίου είναι ο Άδωνις.
Η ιστορία μέσα από φωτογραφίες
Όπως μας εξηγεί, οι φωτογραφίες ανήκουν στην περίοδο 1970-1973 και τραβήχτηκαν στη διάρκεια διακοπών, ιδιωτικών εξορμήσεων και επαγγελματικών γυρισμάτων με συνεργείο του ΡΙΚ. Ανάμεσα σ’ αυτές ξεχωρίζουν αυτές που αφορούν στα γυρίσματα των ντοκιμαντέρ «Κερύνεια και η ιστορία της» και «Κάσιαλος», σε σκηνοθεσία Γιώργου Λανίτη και διεύθυνση φωτογραφίας Στέλιου Γιασεμίδη, των δύο αείμνηστων συναδέλφων μας. Μαζί τους και ο ηχολήπτης Νίκος Χαραλάμπους. Το ντοκιμαντέρ «Κάσιαλος» μετεδόθηκε μία μόνο φορά από το ΡΙΚ, αλλά η κόπια καταστράφηκε στο πραξικόπημα. Οι φωτογραφίες τού Άδωνι είναι ό,τι απέμεινε από τη σημαντική αυτή παραγωγή του 1972. Άλλες από τις 35 φωτογραφίες της έκθεσης παρουσιάζουν το λιμανάκι της Κερύνειας, την παραλία της Αμμοχώστου, τον Απόστολο Ανδρέα, τον Απόστολο Βαρνάβα, το Μπέλαπαϊς, τη Σαλαμίνα και την Καντάρα. «Μολονότι η κατάσταση τα χρόνια εκείνα ήταν έκρυθμη, ουδέποτε πέρασε από το μυαλό μου ότι θα χάναμε αυτούς τους αγαπημένους μας τόπους. Η φωτογράφηση γινόταν με σκοπό την αποτύπωση μιας τοποθεσίας μέσα στο πλαίσιο του “αφηγούμαι μια ιστορία με φωτογραφίες”, οι οποίες θα καταλήξουν στο φωτογραφικό άλμπουμ της οικογένειας», σημειώνει ο Άδωνις Χριστοφόρου.
Σε ερώτησή μας πώς δέχτηκε τη νέα τεχνολογία που ανέτρεψε άρδην τα δεδομένα στη φωτογραφική τέχνη, απάντησε: «Η καινούργια τεχνολογία διευκολύνει τη φωτογράφηση και προσφέρει πολλές δυνατότητες καλλιτεχνικής δημιουργίας, παρόλα αυτά εγώ εξακολουθώ να φωτογραφίζω με φιλμ και είμαι συναισθηματικά δεμένος με τον παλιό φωτογραφικό εξοπλισμό και τη μηχανική του αρτιότητα».
Η τελευταία του έκθεση με τίτλο «Φωτογραφίες-Ντοκουμέντα από την πρόσφατη ιστορία της Κύπρου» παρουσιάστηκε στη Λευκωσία, την Αθήνα και το Λονδίνο.
Ο Χριστοφόρου τιμήθηκε από την Ένωση Σκηνοθετών Κύπρου και το ΡΙΚ για την προσφορά του στον Κυπριακό Κινηματογράφο και την Τηλεόραση. Τιμήθηκε επίσης από τον Φωτογραφικό Όμιλο Στροβόλου για την προσφορά του στη Φωτογραφία. Μαζί με τον γνωστό κινηματογραφιστή, σκηνοθέτη και φωτογράφο Χρίστο Αγιομαμίτη, άνθρωπο από το δυναμικό του ΡΙΚ επίσης, έχουν επιμεληθεί την έκδοση δύο σημαντικών λευκωμάτων με τίτλους «70 χρόνια Κυπριακό Ραδιόφωνο, ΡΙΚ 1953-2023» και «60 χρόνια Κυπριακή Τηλεόραση, ΡΙΚ 1957-2017».
> Και οι 35 φωτογραφίες της έκθεσης θα παραχωρηθούν στο Αρχείο του ΡΙΚ και θα αναρτηθούν στον Ψηφιακό Ηρόδοτο. (Η Έκθεση θα παραμείνει ανοικτή μέχρι την Παρασκευή 23 Φεβρουαρίου 2024. Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Στροβόλου, ώρες λειτουργίας: 9:00-13:00 και 16:00-20:00).
*Δημοσιογράφος.
