Η Κυπριακή Δημοκρατία συμπληρώνει σήμερα 63 χρόνια ύπαρξης και γιορτάζει την ανεξαρτησία της, αλλά ποτέ δεν γιόρτασε την πραγματική ελευθερία της.
Του Μανώλη Καλατζή
Πριν 63 χρόνια, τερματίστηκε η αποικιακή διακυβέρνηση του νησιού από τη Βρετανία, με τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, αλλά η Βρετανία φρόντισε να παραμείνει στη Μεγαλόνησο διατηρώντας μέχρι και σήμερα τις δύο κυρίαρχες Βάσεις στη Δεκέλεια και το Ακρωτήρι, οι οποίες αποτελούν το 3% του συνολικού εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Όπως και αν έχουν τα πράγματα, η Κύπρος από τον Αύγουστο του 1960, είναι ανεξάρτητο κράτος, κάτι που ιστορικά δεν είχε αφήσει ικανοποιημένους τους Ελληνοκύπριους, οι οποίοι από το 1955, επιχείρησαν με τον ένοπλο αγώνα της ΕΟΚΑ, να επιτύχουν την Ένωση με την Ελλάδα, έχοντας στο «οπλοστάσιο» τους, το Δημοψήφισμα του 1950, κατά το οποίο το 95,7% ψήφισε υπέρ της ενσωμάτωσης στο ελληνικό κράτος.
Με την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, αναγνωρίστηκαν δυσανάλογα σημαντικά δικαιώματα για την τουρκοκυπριακή κοινότητα του 18% η οποία κατέστη συνιδιοκτήτρια.
Δεν έγινε τίποτα τη 1η Οκτωβρίου 1960
Η πρώτη ημέρα του Οκτωβρίου, καθιερώθηκε ως ημέρα εορτασμού της ανεξαρτησίας της Κύπρου, λίγο πριν από τις πρώτες διακοινοτικές ταραχές το 1963. Το υπουργικό συμβούλιο, αποτελούμενο από 7 Ελληνοκύπριους και 3 Τουρκοκύπριους, υπό τον Πρόεδρο και Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και τον Τουρκοκύπριο Αντιπρόεδρο Φαζίλ Κιουτσούκ, όρισε τη 1η Οκτωβρίου ως Ημέρα Ανεξαρτησίας του νέου κράτους, το ξήλωμα του οποίου ξεκίνησε με την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων από τις δομές του και τις αιματηρές συγκρούσεις από το Δεκέμβριο του 1963 ως τον Αύγουστο του1964.
Η πρώτη ημέρα ανεξαρτησίας της Κύπρου ήταν η 16η Αυγούστου 1960, όταν ο τελευταίος Βρετανός κυβερνήτης Σερ Χιου Φουτ, αποχώρησε από το νησί, παραδίδοντας την εξουσία σε τελετή στη Βουλή ενώ υπεστάλη η Βρετανική σημαία από όλα τα δημόσια κτίρια.
Μόλις 14 χρόνια μετά την ανεξαρτησία, το κράτος έμεινε «μισό» καθώς το πραξικόπημα της χούντας του Ιωαννίδη και της ΕΟΚΑ Β’, στις 15 Ιουλίου 1974, έδωσε στην Τουρκία το πρόσχημα της εισβολής στις 20 Ιουλίου. Έκτοτε… και για 49 χρόνια διαρκεί η κατοχή του 37% των εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας, με τους Τουρκοκύπριους να έχουν ανακηρύξει, από τις 15 Νοεμβρίου 1983, την «Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου», το ψευδοκράτος.
Το βλέμμα στραμμένο αλλού
Παρά το ότι το Σύνταγμα του 1960, απαγορεύει ρητώς την Ένωση με άλλη χώρα ή τη διχοτόμηση, οι Ελληνοκύπριοι θεωρούσαν την ανεξαρτησία ως βήμα για τον τελικό στόχο της Ένωσης και οι Τουρκοκύπριοι ως χαραμάδα για τη διχοτόμηση.
Το συνεταιρικό κράτος από την ίδρυση του είχε στους κόλπους του το σπέρμα του διαχωρισμού, ενώ γρήγορα διαπιστώθηκε πως δεν μπορούσε να λειτουργήσει ομαλά.
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος με βρετανική ενθάρρυνση επιχείρησε να αλλάξει 13 σημεία του Συντάγματος, κάτι που προκάλεσε την αντίδραση των Τουρκοκυπρίων με καθοδήγηση της Τουρκίας. Οι συγκρούσεις έφεραν στη Κύπρο «μυστικά» την Ελληνική Μεραρχία, η οποία αποσύρθηκε με οδηγίες της χούντας του Παπαδόπουλου, διευκολύνοντας έτσι τους στρατιωτικούς σχεδιασμούς της Τουρκίας. Ακολούθησαν, αρκετές απόπειρες ανατροπής και δολοφονίας του Μακαρίου, από την ΕΟΚΑ Β’, την οποία καθοδηγούσε ο στρατηγός Γρίβας, που είχε φτάσει το 1971 παράνομα στη Κύπρο.
Πιο κοντά στη διχοτόμηση
Από την εισβολή του 1974, μέχρι το 2017 διεξήχθησαν άπειροι κύκλοι διαπραγματεύσεων με σκοπό την επίλυση του Κυπριακού, χωρίς να προκύψει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Κατατέθηκαν αρκετά «σχέδια», «ιδέες», «σημεία», και «δείκτες», για να υπάρξει συμφωνία μεταξύ των δύο κοινοτήτων με τον χρόνο να δουλεύει υπέρ της τουρκικής και εναντίον της ελληνοκυπριακής πλευράς.
Η μεταφορά εποίκων, η παρουσία δεκάδων χιλιάδων Τούρκων στρατιωτών, η παγίωση τετελεσμένων και ο σφετερισμός των ελληνοκυπριακών περιουσιών στα κατεχόμενα, είναι στοιχεία που δύσκολα πλέον ανατρέπονται. Αν μάλιστα κάποιος λάβει υπόψη του και το σταδιακό άνοιγμα των Βαρωσίων, η κατάσταση κάθε άλλο παρά από ακινησία χαρακτηρίζεται.
Το 2004, για πρώτη φορά, έγινε δημοψήφισμα επί ενός σχεδίου λύσης (Σχέδιο Ανάν). Το αποτέλεσμα ήταν η απόρριψη από τη πλευρά μας και η υιοθέτηση του, από τους Τουρκοκύπριους.
Η πλέον σοβαρή προσπάθεια, έγινε το 2017 στο Κραν Μοντανά, όταν όλοι παραδέχθηκαν ότι η συμφωνία σχεδόν είχε κλείσει και έμενε να διανυθεί το τελευταίο μίλι, με τον ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, να έχει καταθέσει συγκεκριμένο πλαίσιο από 6 σημεία. Οι συνομιλίες διεκόπησαν και για 6 χρόνια δεν υπάρχει κανενός είδους διαπραγμάτευση, με τη τουρκική πλευρά να εγκαταλείπει το πλαίσιο λύσης διζωνικής – δικοινοτικής ομοσπονδίας και να απαιτεί αναγνώριση κυριαρχικής ισότητας για τους Τουρκοκύπριους και λύση δύο κρατών.
Η πιο σημαντική στιγμή στην 60χρονη πορεία της Κυπριακής Δημοκρατίας υπήρξε η ένταξη στην ΕΕ, η οποία αναμενόταν να λειτουργήσει ως καταλύτης για τη λύση του Κυπριακού, κάτι που δεν επιβεβαιώθηκε.
Παρέλαση με Δένδια και Μέτσολα
Σήμερα θα πραγματοποιηθεί στη Λευκωσία η καθιερωμένη στρατιωτική παρέλαση, στην οποία θα συμμετάσχει και άγημα της ΕΛΔΥΚ.
Την ελληνική κυβέρνηση θα εκπροσωπήσει ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας, ενώ για πρώτη φορά θα παραστεί και εκπρόσωπος των θεσμών της ΕΕ. Η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρ. Μέτσολα βρίσκεται στη Κύπρο και πριν την παρέλαση θα έχει συνάντηση με τον Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη και την Πρόεδρο της Βουλής Αννίτα Δημητρίου.
