Χαρτογράφηση της υγείας των Κυπρίων από τη Βιοτράπεζα – Έρχεται ανάλυση DNA
Το 17% δηλώνει αυξημένη αρτηριακή πίεση, 4,8% αναφέρει άσθμα ενώ το 2,5% αναφέρει κάποιου βαθμούνεφρική νόσο.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι «η Κύπρος έχει τον υψηλότερο αριθμό ατόμων που καταλήγουν στην αιμοκάθαρση κατ’ έτος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Η Κύπρος καταγράφει τα πρώτα δημογραφικά στατιστικά δεδομένα για την υγεία των πολιτών. Το Κέντρο Αριστείας για Βιοτράπεζα και βιοϊατρική έρευνα του Πανεπιστημίου Κύπρου ετοίμασε την πρώτη έκθεση πεπραγμένων του και η τετραετία 2019-2023 έκλεισε με 8.500 δείγματα που φυλάσσονται με ασφάλεια και στη βάση όλων των σχετικών επιστημονικών πρακτικών και πρωτοκόλλων. Οι επιστήμονες υπόσχονται νεότερα πολύ σύντομα με το «CYPROME» να βρίσκεται σε εξέλιξη και να στοχεύει στη λεπτομερή αλληλούχηση και ανάλυση του DNA των Κυπρίων.
Το Κέντρο Αριστείας για τη Βιοτράπεζα και βιοϊατρική έρευνα, είναι γνωστό με την επωνυμία biobank.cy. Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Κυπριακή Δημοκρατία και το Πανεπιστήμιο Κύπρου, στο πλαίσιο του προγράμματος Horizon 2020 της Ε.Ε. Εξωτερικοί συνεργάτες στην υλοποίηση του biobank.cy είναι το BBMRI-ERIC που αντιπροσωπεύει μια μεγάλη πανευρωπαϊκή κοινοπραξία Βιοτραπεζών και το Ιατρικό Πανεπιστήμιο του Graz που διαθέτει μια από τις μεγαλύτερες και καλύτερες Βιοτράπεζες. Στην Κύπρο, στενός συνεργάτης είναι η εταιρία RTD TALOS LTD, με συμμετοχή στη διοίκηση και προώθηση του έργου.
Το biobank.cy, εξήγησε στον «Φ» ο διευθυντής του καθηγητής Κωνσταντίνος Δέλτας, διαθέτει πέντε πυλώνες: Την Βιοτράπεζα της Κύπρου, ως ιατρική ερευνητική υποδομή, το κέντρο ερευνών μοριακής ιατρικής, ως ο ερευνητικός βραχίονας του Κέντρου, το μοριακό διαγνωστικό εργαστήριο, προς εξυπηρέτηση των γιατρών και των ασθενών τους και τους πυλώνες της εκπαίδευσης και της καινοτομίας.
«Η αποτίμηση της τετραετίας είναι πολύ θετική εφόσον πέραν των 8.500 Κυπρίων εθελοντών έχουν εγγραφεί στη Βιοτράπεζα και στα διάφορα ερευνητικά έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη στο Κέντρο ενώ τα πρώτα δημογραφικά και στατιστικά στοιχεία είναι αποκαλυπτικά για την υγεία των Κυπρίων» ανέφερε ο καθηγητής δίνοντας μια περιληπτική περιγραφή των όσων έχουν καταγραφεί κατά την πρώτη πιλοτική μελέτη στην οποία συμμετείχαν 1348 πολίτες.
«Χωρίς να έχει προηγηθεί ειδική πρόσκληση για κάποιο νόσημα, ανάμεσα στους εθελοντές του γενικού πληθυσμού που έλαβαν μέρος στην πρώτη πιλοτική μελέτη, 17% δηλώνουν ότι έχουν αυξημένη αρτηριακή πίεση και λαμβάνουν ανάλογη θεραπεία, πέραν του 1% έχουν υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου και περίπου 1% έχουν βιώσει ένα εγκεφαλικό επεισόδιο».
Είναι ενδιαφέρον, επεσήμανε, ότι «4,8% πάσχουν από άσθμα, 1,8% έχουν διαγνωσθεί με καρκίνο ενώ 2,5% δηλώνουν ότι έχουν κάποιου βαθμού νεφρική νόσο, η οποία αποκτά επιδημικές διαστάσεις με 800 εκατομμύρια ανθρώπων παγκοσμίως να πάσχουν με τους νεφρούς τους. Αυτό είναι ιδιαίτερης σημασίας υπό το φως της πληροφορίας ότι η Κύπρος έχει τον υψηλότερο αριθμό ατόμων που καταλήγουν στην αιμοκάθαρση κατ’ έτος, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ανά εκατομμύριο πληθυσμού».
«Όλα αυτά και πολλά άλλα που καταγράφονται και αρχειοθετούνται στη Βιοτράπεζα, σε συνθήκες ασφάλειας και εμπιστοσύνης, με πλήρη σεβασμό και συμμόρφωση στον κανονισμό προστασίας των προσωπικών δεδομένων, αποτελούν έναν πραγματικό θησαυρό για την ιατρική και ερευνητική κοινότητα της Κύπρου».
Μέσα από τις διαδικασίες και τον κανονισμό λειτουργίας της, «η Βιοτράπεζα δέχεται αιτήσεις από ενδιαφερόμενους ερευνητές για να χρησιμοποιήσουν τα αρχεία της για μελλοντικές έρευνες προς όφελος του Κύπριου πολίτη. Το σύνθημα του Κέντρου Αριστείας είναι: Επενδύουμε στη Βιοτράπεζα, επενδύουμε σε μια πιο υγιή Κύπρο».
Η Βιοτράπεζα, είπε, είναι «ίσως εκείνο το στοιχείο το οποίο διαφοροποιεί το biobank.cy από άλλες παρόμοιες δομές στην Κύπρο».
«Για πρώτη φορά η Κύπρος απέκτησε μια Βιοτράπεζα υψηλών και ευρωπαϊκών προδιαγραφών που αλλάζει το ιατρικό ερευνητικό πεδίο μέσα στο κυπριακό ερευνητικό οικοσύστημα».
Οι Βιοτράπεζες, υπογράμμισε, «αποτελούν συστηματικές συλλογές προσωπικών δεδομένων και πληροφοριών υγείας του κάθε εθελοντή που συμμετέχει, που συνοδεύονται από βιολογικό υλικό, όπως το DNA και άλλα, π.χ. ορός και ούρα ή στοματικό έκπλυμα (σάλιο). Ο σκοπός της συλλογής και φύλαξής τους είναι για να χρησιμοποιηθούν από ερευνητές στην Κύπρο και στο εξωτερικό για προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας που στοχεύει στην βελτίωση της διάγνωσης, πρόγνωσης και πρόληψης ασθενειών αλλά και στην ανακάλυψη νέων φαρμάκων».
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι «σύμφωνα με αναφορά στο γνωστό περιοδικό ΤΙΜΕ (Μάρτιος 2009), οι Βιοτράπεζες είναι ανάμεσα στις 10 ιδέες που αλλάζουν τον κόσμο».
Σημαντικά επιτεύγματα στις νεφροπάθειες
Σε ότι αφορά το Κέντρο Ερευνών Μοριακής Ιατρικής του biobank.cy, ο καθηγητής Κωνσταντίνος Δέλτας εξήγησε ότι σε αυτό «δραστηριοποιούνται διαφορετικές ομάδες που στοχεύουν στην καλύτερη κατανόηση συγκεκριμένων κληρονομικών ασθενειών» και ήδη καταγράφονται «σημαντικά επιτεύγματα στις νεφροπάθειες ενώ για πρώτη φορά το Κέντρο επένδυσε σημαντικά κονδύλια για την συστηματική μελέτη πολλών δεκάδων οικογενειών με κληρονομικές μορφές καρδιοπαθειών».
«Ως γνωστό, οι καρδιοπάθειες αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου ανάμεσα στον κυπριακό πληθυσμό. Τα αποτελέσματα των ερευνών του Κέντρου αξιοποιούνται στη συνέχεια από τον πυλώνα του μοριακού διαγνωστικού εργαστηρίου μέσω του οποίου προσφέρεται διάγνωση, πρόγνωση και ενημέρωση σε ασθενείς και μέλη των οικογενειών τους, σε συνεργασία με τους ιατρούς τους».
Ο πυλώνας της εκπαίδευσης «είναι επίσης ιδιαίτερα δραστήριος, οργανώνοντας δραστηριότητες ενημέρωσης και εκπαίδευσης μαθητών και φοιτητών, προσφορά εργαστηριακών δράσεων και ασκήσεων σε σχολεία ή στα εργαστήριά του biobank.cy, φιλοξενία φοιτητών ERASMUS, διαλέξεις σε συνέδρια στην Κύπρο και στο εξωτερικό και συμμετοχή στη συνδιοργάνωση ενός προγράμματος Μάστερ από το Ιατρικό Πανεπιστήμιο του Gratz, Αυστρίας, με θέμα την οργάνωση και διοίκηση μιας Βιοτράπεζας».
Σε ό,τι αφορά τον πέμπτο πυλώνα, αυτόν της καινοτομίας, ο διευθυντής του biobank.cy εξήγησε ότι «αφορά στην εκπόνηση πιο φιλόδοξων ερευνητικών έργων που οι ερευνητές ελπίζουν να βοηθήσουν στην παραγωγή νέας γνώσης και καλύτερης αντιμετώπισης αναφορικά με συγκεκριμένες νεφροπάθειες και καρδιοπάθειες. Για την εκπόνηση των πολυέξοδων αυτών προγραμμάτων αξιοποιούνται ζωικά μοντέλα ασθενειών που ετοίμασαν οι ερευνητές του Κέντρου, δηλαδή ποντίκια και ψάρια (zebra fish)».
Καταγράφεται και αναλύεται το κυπριακό DNA
«Μια από τις μεγαλύτερες καινοτομίες του έργου για τον κυπριακό πληθυσμό, «είναι η ετοιμασία για πρώτη φορά του CYPROME», είπε ο καθηγητής περιγράφοντας «τη βάση δεδομένων που περιλαμβάνει τα πρώτα 1000 κυπριακά γονιδιώματα, δηλαδή τη λεπτομερή αλληλούχηση και ανάλυση του DNA των Κυπρίων, που αποτελεί πλέον το πρώτο DNA αναφοράς των Κυπρίων, με πολλαπλές χρήσεις».
«Δεν μπορούμε να αναφερθούμε σε λεπτομέρειες ακόμα αλλά είναι γεγονός ότι για πρώτη φορά σε μεγάλη κλίμακα μπορούν οι ερευνητές του Κέντρου να εκτιμήσουν την παθολογική γενετική ανατομία των Κυπρίων, όπου διαπιστώνουν πολλές ιδιαιτερότητες σε σύγκριση με άλλους πληθυσμούς» και επεσήμανε πως «είναι εξαιρετικά σημαντικό το γεγονός ότι σύντομα το κυπριακό DNA αναφοράς θα περιλαμβάνει 1500 δείγματα Κυπρίων και στα επόμενα δύο χρόνια ο αριθμός θα ανεβεί στις 5000, οπότε θα αποτυπωθεί με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια η γενετική κληρονομιά των Κυπρίων».
