Φίλιππος Πατσαλής: Nα ξεφύγουμε επειγόντως από τον μικρόκοσμό μας
Ο ΚαθηγητήςΦίλιππος Πατσαλής έχει αφήσει ανεξίτηλα τα αποτυπώματά του, τόσο στον επιστημονικό χώρο όσο και στηδημόσια ζωή με το πέρασμά του κυρίως από την θέση του υπουργού Υγείας, σε μια όντως πολύ δύσκολη περίοδο λόγω της πανδημίας. Έχει, επίσης, ιδρύσει, ηγηθεί και διευθύνει με μεγάλη επιτυχία οργανισμούς στο δημόσιο, ημικρατικό και ιδιωτικό τομέα τα τελευταία 30 χρόνια.
Κυρίως ως επιστήμονας, τεχνοκράτης και με πολλές διακρίσεις και περγαμηνές, η φήμη του έχει απλωθεί παγκοσμίως. Το όνομα του συνδέθηκε με την έρευνα, τη νέα γνώση και τις καινοτόμες βιοϊατρικές υπηρεσίες και τεχνολογίες, οι οποίες έχουν άμεση κλινική εφαρμογή. Η καταξίωσή του στα ψηλά άνοιξε διάπλατα τον χώρο να αναλάβει καθήκοντα Συμβούλου στρατηγικής και πολιτικής σε τοπικούς και διεθνείς οργανισμούς στην Κύπρο και στο εξωτερικό, σε θέματα έρευνας, καινοτομίας, επιχειρηματικότητας και τεχνολογικής ανάπτυξης. Τα στοιχεία αυτά και πολλά άλλα μπορεί κάποιος εύκολα να τα αλιεύσει από το πλούσιο βιογραφικό του.
Η συνέντευξη με τον Φίλιππο Πατσαλή είναι ενδιαφέρουσα από πολλές απόψεις. Εκτός των όσων σημαντικών επισημαίνει, μεταφέρει εμπειρίες και βιώματα από την τόσο αξιόλογη πορεία του στους τομείς διάκρισής του.
Τονίζει ιδιαίτερα ότι:
Πριν από μερικά χρόνια η Κύπρος παρέμενε χωρίς δομημένο οικοσύστημα και πολύ φτωχή σε υποδομές, στερούμενη χρηματοδοτήσεων κ.α.
Σήμερα επιτεύχθηκαν πολλά και κυρίως ερευνητικές ανακαλύψεις εισήγαγαν την Κύπρο στον παγκόσμιο επιστημονικό χάρτη.
Επιβάλλεται οπωσδήποτε ν’ απαγκιστρωθούμε από τον μικρόκοσμό μας. Να υψώσουμε το ανάστημά μας, ν’ αδράξουμε ευκαιρίες και να διαδραματίσουμε ηγετικούς ρόλους στην Ευρώπη.
Το νησί μας διαθέτει ένα σημαντικότατο κεφάλαιο που αφορά στο ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο κατατάσσεται στις πιο ψηλές ευρωπαϊκές θέσεις.
Μεγάλες είναι οι προκλήσεις για μεγάλα ανοίγματα και τολμήματα, ιδιαίτερα στους τομείς της παιδείας, της επιστήμης, του εμπορίου, της επιχειρηματικότητας κ.α.
Το να είναι κάποιος δημόσιο πρόσωπο συνεπάγεται την ευθύνη αλλά και την πρόσκληση-πρόκληση να δημιουργεί και να προσφέρει στο συνάνθρωπο, στην κοινωνία, στην χώρα. Σημαίνει με άλλα λόγια τον άνθρωπο της προσφοράς.
Στο πρώτο μας ερώτημα που αφορούσε τον εαυτό του, αλλά και τα στοιχεία εκείνα που χαρακτηρίζουν την επιτυχή διαδρομή του, φάνηκε ότι δεν αισθάνεται και τόση άνεση όταν καλείται να μιλά ο ίδιος για το πρόσωπό του. Ωστόσο, δεν μπορούσε να αποκρύψει ότι ο Φίλιππος Πατσαλής ως άνθρωπος είναι ιδεαλιστής, τον εμπνέει ο ρόλος του ηγέτη και επίσης θεωρεί ως βασικά στοιχεία επιτυχίας να έχεις όραμα, να βάζεις ψηλούς στόχους, να εστιάζεις στο θέμα σου και σίγουρα να έχεις πίστη σ’ αυτό που επιτελείς. Άλλα μυστικά της επιτυχίας του που αποκαλύπτει είναι να εργάζεσαι με πάθος, συνέπεια και προπάντων πολύ σκληρά σ’ αυτό που θέλεις να πετύχεις και να βάζεις ψηλά τον πήχη στους στόχους σου. Επίσης, το να προσπαθείς ταπεινά κάθε μέρα να γίνεσαι καλύτερος σε σχέση με το χθες, με αντανάκλαση αυτού και στο συνάνθρωπο και στην κοινωνία ευρύτερα, αποτελούν εκ των ων ουκ άνευ στοιχεία. Τονίζει, εξάλλου, ότι θα πρέπει χωρίς εκπτώσεις να βιώνεις τις αρχές και τις αξίες της ζωής, ν’ αγαπάς την πατρίδα σου και να οραματίζεσαι και να εργάζεσαι για ένα καλύτερο μέλλον.
-Ποιες φάσεις από τη ζωή σας μπορεί να ξεχωρίσει κάποιος περισσότερο, απ’ εκείνες που λειτούργησαν για εσάς με ξεχωριστά αποτυπώματα στη διαδρομή σου;
-Αυτά που ξεχωρίζω περισσότερο είναι η δράση μου ως Γενικός Εκτελεστικός & Ιατρικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου. Κατά τη διάρκεια της ηγεσίας μου, το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου σημείωσε τεράστια ανάπτυξη τριπλασιάζοντας τον αριθμό των επιστημόνων του, τις δημοσιεύσεις, τα ερευνητικά του προγράμματα, τα εθνικά προγράμματα, τις υπηρεσίες και εκπαιδευτικές του δραστηριότητες. Κατάφερε να καθιερωθεί ως κέντρο επιστημονικής αριστείας και ένα από τα σημαντικότερα Ινστιτούτα της Ευρώπης με διεθνή αναγνώριση και ορίζοντα.
Γενικά, οι ερευνητικές ανακαλύψεις της ομάδας μου, τοποθέτησαν την Κύπρο στον παγκόσμιο επιστημονικό χάρτη, απολαμβάνοντας διεθνούς κύρους και αναγνώρισης. Αποκορύφωμα, η ανακάλυψη και ανάπτυξη του καινοτόμου μη-επεμβατικού προγεννητικού ελέγχου, η οποία έτυχε εκατοντάδων χιλιάδων επιστημονικών δημοσιεύσεων σε περιοδικά και στο διεθνή τύπο. Βραβεύτηκε διεθνώς και το πιο σημαντικό, που κρίνεται ως μεγάλο επίτευγμα, εφαρμόστηκε στην κλινική πρακτική και παρέχεται σήμερα σε εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς κάθε χρόνο σ’ όλο τον κόσμο.
Μεγάλος σταθμός είναι η ίδρυση και διεύθυνση της μεταπτυχιακής Σχολής Μοριακής Ιατρικής Κύπρου, στην οποία διετέλεσα πρώτος Γενικός Διευθυντής, Διακεκριμένος Καθηγητής και Πρύτανης. Μια μεταπτυχιακή σχολή, η οποία έδωσε και δίδει την ευκαιρία σε εκατοντάδες φοιτητές να κάνουν σπουδές Μάστερς και Διδακτορικών.
Η ίδρυση και διεύθυνση της NIPD Genetics, της πρώτης εταιρείας βιοτεχνολογίας στην Κύπρο αποτελεί άλλο μεγάλο κατόρθωμα. Καταξιώθηκε να καταστεί μια από τις πλέον επιτυχημένες εταιρείες διεθνώς, παρέχοντας καινοτόμο έρευνα, με περισσότερες από 200 πατέντες καινοτόμων τεχνολογιών. Η αλματώδης ανάπτυξή της αντανακλάται και αποτυπώνεται στην παροχή εκατοντάδων χιλιάδων βιοϊατρικών υπηρεσιών από την Κύπρο σε 40 χώρες σε όλες τις ηπείρους. Είναι κι αυτό ένα δείγμα της παγκόσμιας εμβέλειας των οραμάτων μας και ειδικότερα της εκπλήρωσής τους.
Αισθητή είναι η παρουσία μας και από όσα απορρέουν από την ιδιότητά μου ως Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας. Από την θέση αυτή τα τελευταία 10 χρόνια δρομολογήθηκαν οι απαιτούμενες ενέργειες για τη διαμόρφωση της εθνικής στρατηγικής και προώθησης πολιτικών της χώρας μας. Με την υλοποίησή τους οικοδομήθηκε το όλο οικοσύστημα Έρευνας, Καινοτομίας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης που υπάρχει σήμερα στην Κύπρο, όπως το Υφυπουργείο Έρευνας και Καινοτομίας, η αναδιοργάνωση του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας, η δημιουργία του θεσμού του Chief Scientist, καθώς και βασικές άλλες υποδομές και χρηματοδοτήσεις.
Θεωρώ, εξάλλου, πολύ σημαντική την εκλογή μου για δύο πενταετείς θητείες στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ανθρώπινης Γενετικής, όπως επίσης και σε πολλά άλλα εθνικά και διεθνή συμβούλια και επιτροπές. Έχω προσκληθεί ως ομιλητής σε περισσότερα από 200 Πανεπιστήμια και διεθνή συνέδρια. Έχω εξασφαλίσει πέραν των 50 ανταγωνιστικών προγραμμάτων, είμαι κάτοχος 200 πατέντων, έχω πάνω από 130 πρωτότυπες επιστημονικές δημοσιεύσεις σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά και έχω διακρίσεις με περισσότερα από 40 εθνικά και διεθνή βραβεία για τη συμβολή μου στους τομείς της Επιστήμης και της Κοινωνικής Προσφοράς. Ανάμεσα σ’ αυτά έχω λάβει το Βραβείο Διακεκριμένου Απόφοιτου των ΗΠΑ από το υπουργείο Εξωτερικών της χώρας, καθώς και το Αργυρό Μετάλλιο της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κύπρου, το οποίο αποτελεί την ύψιστη διάκριση.
-Σίγουρα το πέρασμά σας από το υπουργείο Υγείας, σε δύσκολες μάλιστα εποχές και συνθήκες, αφήνει το δικό του στίγμα στην όλη πορεία σας.
-Το 2014-2015 ως Υπουργός Υγείας της Δημοκρατίας, όταν η Κύπρος μπήκε στο μνημόνιο και έπρεπε να υλοποιήσει πολλές μεταρρυθμίσεις στη δημόσια υγεία, δεν αρνήθηκα να δώσω τις υπηρεσίες μου όταν μου ζητήθηκε. Κατά τη διάρκεια της θητείας μου προχώρησα σε πολύ σημαντικές μεταρρυθμίσεις στον εθνικό τομέα της δημόσιας υγείας, όπως η αναδιοργάνωση του τομέα των φαρμάκων και των φαρμακευτικών υπηρεσιών, η προετοιμασία και προώθηση ενός νέου Γενικού Σύστηματος Υγείας, η αυτονόμηση των δημοσίων νοσοκομείων στην Κύπρο και προώθησα επίσης άλλα νομοθετικά πλαίσια και υποδομές. Μετά την ολοκλήρωση όλων των μεταρρυθμίσεων που απαιτούσε το μνημόνιο της Τρόικας και αφού θεώρησα ότι έγιναν πολύ σημαντικά βήματα υπέβαλα την παραίτηση μου και επέστρεψα στα επιστημονικά και τεχνοκρατικά μου καθήκοντα.
-Πόσο η Κύπρος προσφέρεται ως γόνιμο έδαφος για την επιτυχή παρουσία ενός επιστήμονα και πώς θα μπορούσε ν’ αδράξει ευκαιρίες;
-Πριν από μερικά χρόνια η Κύπρος ήταν χωρίς δομημένο οικοσύστημα, πολύ φτωχή σε υποδομές και χρηματοδοτήσεις. Έγιναν μεγάλα βήματα, έγινε μεγάλη πρόοδος. Σήμερα, η Κύπρος πέτυχε να έχει ένα πολύ σύγχρονο οικοσύστημα που παρέχει τη δυνατότητα σε επιστήμονες και ερευνητές να αναπτύξουν τις προτάσεις και τα σχέδιά τους σε επιτυχημένες ακαδημαϊκές και επιχειρηματικές δραστηριότητες.
Η Κύπρος έχει όλα τα εχέγγυα για να αναπτυχθεί πολύ περισσότερο, να πρωτοπορήσει και να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ευρώπη. Παρόλο το μικρό της μέγεθος ως χώρα, έχει δημιουργήσει το κατάλληλο οικοσύστημα, σωστή και διαχρονική στρατηγική, με ισχυρές και μεγάλες υποδομές στα εκπαιδευτικά ιδρύματα αλλά και στον επιχειρηματικό τομέα, με ανθρώπινο δυναμικό από τα καλύτερα στο κόσμο, με συνεχείς αυξανόμενες χρηματοδοτήσεις και κίνητρα και με όλες τις άλλες απαραίτητες υποστηρικτικές υποδομές. Είναι τεράστιες οι προοπτικές και οι ευκαιρίες που έχουν οι Κύπριοι νέοι επιστήμονες, τόσο ακαδημαϊκά όσο και επιχειρηματικά για να πετύχουν σήμερα.
«Αγαπώ την ανάληψη ευθύνης»
-Τι σημαίνει για σένα να είσαι στην Κύπρο δημόσιο πρόσωπο σε σχέση με τις εμπειρίες που αποκόμισες ως υπουργός Υγείας σε μια πολύ ιδιάζουσα περίοδο, αλλά και από το πέρασμά σου από άλλες εξέχουσες θέσεις στις οποίες αναφερθήκαμε πιο πάνω;
-To να κατέχω θέσεις ήταν και είναι επιλογή μου. Αναζητώ την ηγεσία, η οποία μου δίνει την ευκαιρία να ανοίξω καινούργιους δρόμους, να δημιουργήσω πρόοδο και ευημερία στους τομείς τους οποίους κατέχω. Αγαπώ την ευθύνη και με γεμίζει η πρόσκληση να δημιουργήσω και να προσφέρω στον άνθρωπο, την κοινωνία και στην χώρα μου. Σ’ αυτό τον ορίζοντα και μόνο βλέπω το ρόλο του οποιουδήποτε επιδιώκει ν’ αναλαμβάνει δημόσιες θέσεις και αξιώματα. Λειτουργεί μονόδρομος προς αυτή την κατεύθυνση.
-Πώς βλέπετε από τη δική σας σκοπιά το μέλλον στην Κύπρο και ποιες αλλαγές κρίνετε ως αναγκαίες για να υπάρχει η ελπίδα της προόδου σε αυτό τον τόπο;
-Το μεγαλύτερο και σημαντικότερο κεφάλαιο που διαθέτει η Κύπρος είναι το ανθρώπινο δυναμικό. Κατατάσσεται στα ποιοτικότερα παγκοσμίως. Με την εμβέλεια αυτού του ανθρώπινου κεφαλαίου μπορούμε ν’ ανταγωνιστούμε διεθνώς, ανεξάρτητα του μικρού μεγέθους της χώρας μας. Πρέπει να υψώσουμε το ανάστημά μας και να διεκδικήσουμε θέσεις στα υψηλά, να βάλουμε μεγαλύτερους στόχους, ν’ ανεβάσουμε γενικά τον πήχη. Θα πρέπει στην Κύπρο να είμαστε εξωστρεφείς, να σταματήσουμε ν’ αναλωνόμαστε στο μικρόκοσμο μας και να κοιτάξουμε την μεγαλύτερη και καλύτερη εικόνα, τις μεγαλύτερες ευκαιρίες που είναι μπροστά μας. Πρέπει ν’ αναζητήσουμε και να διεκδικήσουμε στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως. Να διαδραματίσουμε πρωτοποριακούς και να αναλάβουμε ηγετικούς ρόλους στην Ευρώπη, στην πολιτική, στην παιδεία, στην επιστήμη, στο εμπόριο, στην επιχειρηματικότητα, και σε όλους τους τομείς.
Σε αυτή την τάξη πραγμάτων, με τις τόσες απαιτήσεις και προκλήσεις, είναι καταδικασμένη η χώρα μας να έχει φιλόδοξα οράματα, ευθυτενείς στρατηγικούς στόχους, πολιτικές, δράσεις και προγραμματισμό. Για να αλλάξεις το μέλλον της χώρας πρέπει πρώτα να αλλάξει ο καθένας από εμάς. Να κοιτάζουμε την πιο μεγάλη εικόνα, με βάση την οποία η Κύπρος αλλά και οι πολίτες της θα μπορούν να καταστούν κύριοι παίχτες στην Ευρώπη και πέραν αυτής. Και βεβαίως, όπως προανέφερα, πέραν των δικών μας προσωπικών αλλαγών, θα πρέπει και η χώρα να έχει τους ανάλογους υψηλούς προσανατολισμούς και στρατηγικές δράσεις. Καμιά άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει κάτι πολύ καλύτερο από εμάς. Είναι το πώς βλέπουμε εμείς το ρόλο μας και την θέση μας.
