Μεγάλη Πέμπτη και η σημασία της
Της Δρ. Αρετής Δημοσθένους, Θρησκειολόγου
Πρώτη ημέρα των Αγίων Παθών κατά την οποία πενθούμε την παράδοση του Θεανθρώπου σε μια ομάδα φθονερών σταυρωτών. Όμως δεν έγινε το δικό τους. Αναστήθηκε! Και μας έδωσε και εμάς ελπίδα και Ανάσταση.
Σήμερα Μεγάλη Πέμπτη δεσπόζει της ακολουθίας αυτός ο υπέροχος ύμνος, ο οποίος ευχαριστεί τον Χριστό για την τόσο μεγάλη θυσία Του για τον άνθρωπο:
Ἐξηγόρασας ἡμᾶς, ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου, τῷ τιμίῳ σου Αἵματι, τῷ Σταυρῷ προσηλωθείς, καὶ τῇ λόγχῃ κεντηθείς, τὴν ἀθανασίαν ἐπήγασας ἀνθρώποις. Σωτὴρ ἡμῶν δόξα σοι.
Τι εννοεί με τη λέξη «μας εξαγόρασε;»
Με τη πτώση του Αδάμ και της Εύας και με τον μεγάλο εγωϊσμό των ανθρώπων δεν υπήρχε ταπείνωση, δεν συγχωρούσε κανείς κανέναν. Οι άνθρωποι ζούσαν με βεντέτες, εκδίκηση, κακία. Το δαιμονικό κυριαρχούσε! Όλα ήταν υπό την εξουσία του. Με την ταπείνωση όμως του Χριστού και τη θυσία Του, οι άνθρωποι μαθαίνουν να ταπεινώνονται και να συγχωρούν, συμμετέχουν στα Μυστήρια της Εκκλησίας και λυτρώνονται. Άρα ο υμνωδός περιγράφει την απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά του διαβόλου ως εξαγορά. Δεν μπορούσε κανείς παρά μόνον ο Θεός να νικήσει μια για πάντα το κακόν.
Δύο τραγικές μορφές της Μεγάλης Πέμπτης: Ο προδότης Ιούδας και ο μετανοημένος Πέτρος.
Ο Απόστολος Πέτρος διαβεβαίωσε τον Χριστό ότι και αν όλοι οι άλλοι μαθητές φοβηθούν και φύγουν ο ίδιος θα μείνει για πάντα μαζί Του πιστός. Ο Χριστός τότε του προείπε ότι θα τον αρνηθεί δυστυχώς τρεις φορές πριν λαλήσει ο πετεινός αλλά αφού επιστρέψει μετά από μετάνοια να στηρίξει τους υπόλοιπους (Κατά Ματθαίον 26, 34-35). Και πράγματι φοβισμένος ο Πέτρος αρνήθηκε ότι είναι μαθητής του Χριστού μιλώντας με μια κοπέλλα έξω από το δικαστήριο όπου δίκαζαν τον Ιησού και αφού άκουσε τον πετεινό θυμήθηκε τα λόγια του Δασκάλου του και πήγε και έκλαψε πολύ μετανοώντας. Ο Χριστός του συγχώρεσε βέβαια. Αντίθετα ο Ιούδας πρόδωσε τον Χριστό, δεν μετάνοιωσε, δεν ζήτησε συγγνώμη, αυτοκτόνησε και έχασε για πάντα την ευκαιρία να σωθεί.
Πόσο πραγματικοί και οι δύο! «Ανθρώπινοι» θα έλεγε κάποιος. Αρνητής και προδότης, μαθητές του ίδιου δασκάλου. Και όμως ο ένας γίνεται Απόστολος των Εθνών, ο άλλος χάνεται και τον θυμόμαστε μόνον ως τον κακό μαθητή, φιλάργυρο και προδότη!
Το βράδυ στην ακολουθία των δώδεκα Ευαγγελίων, μετά το πέμπτο γίνεται η περιφορά του Χριστού σταυρωμένου πάνω στον σταυρό, δεξιά Του η Παναγία μας και αριστερά Του ο Ιωάννης ο Πρόδρομος. Ο κόσμος γονατιστός παρακαλούμε να μας δώσει πίστη, βοήθεια και συγχώρεση.
Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου, ὁ ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας, Στέφανον ἐξ ἀκανθῶν περιτίθεται, ὁ τῶν Ἀγγέλων Βασιλεύς. Ψευδῆ πορφύραν περιβάλλεται, ὁ περιβάλλων τὸν οὐρανὸν ἐν νεφέλαις. Ῥάπισμα κατεδέξατο, ὁ ἐν Ἰορδάνῃ ἐλευθερώσας τὸν Ἀδάμ.Ἥλοις προσηλώθη, ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας. Λόγχῃ ἐκεντήθη, ὁ Υἱὸς τῆς Παρθένου. Προσκυνοῦμέν σου τὰ Πάθη Χριστέ. Δεῖξον ἡμῖν, καὶ τὴν ἔνδοξόν σου Ἀνάστασιν.
Τι σημαίνει «σήμερον κρεμάται επί ξύλου, ο εν ύδασι την γην κρεμάσας»;
Εννοεί ότι τότε ο Θεός ως ο Δημιουργός ξεχώρισε τη θάλασσα από την ξηρά και στην υδρόγειο σφαίρα φαίνεται ως να κρέμεται η γη πάνω στη θάλασσα, τώρα Αυτός ο μεγάλος Δημιουργός παρόλο που έφτιαξε το σύμπαν με τέτοια τελειότητα, τώρα θυσιάζεται και τον κρεμάζουν αυτόν τον ίδιο, τα μικρά δημιουργήματα Του! Στη θεολογία αυτό είναι μεγάλο μυστήριο, μεγάλη η ανοχή Του, η καταδεκτικότητα Του!
Ας σημειωθεί ότι ο ύμνος αυτός γράφτηκε πολύ πριν ανακαλυφθεί η σφαιρικότητα της γης. Φαίνεται πόσο φωτισμένοι λοιπόν ήταν οι άγιοι που έγραψαν τους λειτουργικούς ύμνους.
