Παρεμβάσεις στον Ακάμα απειλούν τη διατήρηση του χελιού
Τη λήψη μέτρων αποκατάστασης προκειμένου να αντισταθμιστούν, έστω και εκ των υστέρων, οι δυνητικά σημαντικές και αρνητικές επιπτώσεις των υδραυλικών έργων (γεφυριών και οχετών) της πρώτης φάσης του κύριου οδικού δικτύου στο Εθνικό Δασικό Πάρκο (ΕΔΠ)Ακάμα, τα οποία έχουν κατασκευαστεί κατά παράβαση των σχετικών όρων της περιβαλλοντικής έγκρισης θέτει επιτακτικά το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ).
Το ΤΑΥ διαπιστώνει ότι τα υδραυλικά έργα που έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα δεν διασφαλίζουν την προστασία και τη διατήρηση των ειδών καθορισμού, όπως το παγκοσμίως κρισίμως κινδυνεύον είδος του ευρωπαϊκού χελιού (Anguilla anguilla). Προς τον σκοπό αυτό εισηγείται αλλαγές με στόχο την ανεμπόδιστη διακίνηση των χελιών.
Σε έκθεση του ΤΑΥ, η οποία αναμένεται να εξεταστεί σύντομα από την Ad-Hoc Επιτροπή για την Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση (ΕΟΑ), στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης των έργων της πρώτης φάσης για τη βελτίωση του κύριου οδικού δικτύου στο ΕΔΠ Ακάμα, γίνεται αναφορά σε υδραυλικά έργα που προτάθηκαν από τοΤμήμα Δασών και σχετικούς όρους που τέθηκαν από το ΤΑΥ, οι οποίοι όμως δεν υιοθετήθηκαν από τους μελετητές και τώρα δίδεται εκ νέου η ευκαιρία στο ΤΑΥ να προστατεύσει την υδραυλική συμπεριφορά των ποτάμιων διαδρόμων.
Σημειώνεται ότι εάν υιοθετηθούν οι θέσεις του ΤΑΥ για τη βελτίωση και διατήρηση της συνέχειας υδατορεμάτων, τότε θα προστατευτεί το παγκοσμίως κρισίμως κινδυνεύον είδος του ευρωπαϊκού χελιού, το οποίο συγκαταλέγεται στους στόχους διατήρησης της προστατευόμενης περιοχής του Δικτύου Natura 2000 Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) Χερσόνησος Ακάμα.
Μετά την απόφαση για την εφαρμογή διορθωτικών μέτρων στο κύριο οδικό δίκτυο του ΕΔΠ Ακάμα, συστάθηκε ομάδα τεχνοκρατών στην οποία συμμετέχει και το ΤΑΥ. Λειτουργοί του Τμήματος έχουν εξετάσει επί τόπου τα υδραυλικά έργα που έχουν υλοποιηθεί στα πλαίσια της πρώτης φάσης για τη βελτίωση του κύριου οδικού δικτύου στο ΕΔΠ Ακάμα, «για τα οποία προκύπτει σημαντική ανησυχία ως προς την ορθή υδραυλική λειτουργία τους και τις επιπτώσεις που αναμένεται να επιφέρουν στην υδρομορφολογία των υδατορεμάτων και τους πληθυσμούς του ευρωπαϊκού χελιού (Anguilla anguilla) που διαβιούν στον ποταμό Αυγά (Άβακα)», όπως ενημερώνει η διευθύντρια ΤΑΥ τον γενικό διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος του υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, στις 2/4/2024.
Κατόπιν εξέτασης των έργων από λειτουργούς του ΤΑΥ, που συμμετέχουν στην ομάδα έργου, διαπιστώθηκε ότι:
1) Οι οχετοί που έχουν κατασκευαστεί σε μεγάλα υδατορέματα της περιοχής παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα λειτουργίας, τα οποία αναμένεται να οδηγήσουν σε εκτροπή νερού από την υφιστάμενη κοίτη και διάβρωση πρανών του δρόμου ή/και παρακείμενων τεμαχίων.
2) Σε υδατορέματα στα οποία έχουν κατασκευαστεί μεγάλοι τετραγωνικοί οχετοί, έχουν ήδη προκληθεί σοβαρές υδρομορφολογικές αλλοιώσεις, λόγω των εκτεταμένων χωματουργικών εργασιών, οι οποίες εκτιμάται ότι θα επιτείνουν το πρόβλημα εκτροπής υδάτων εκτός της κοίτης και διάβρωσης πρανών του υπό κατασκευή δρόμου ή/και παρακείμενων τεμαχίων.
3) Παρά την υιοθέτηση τροποποιήσεων από τον μελετητή, στους τετραγωνικούς οχετούς που κατασκευάστηκαν στους ποταμούς Αυγά, Χαρτζιώτη και Τοξεύτρας, οι οποίοι φιλοξενούνται πληθυσμούς του ευρωπαϊκού χελιού –είδους χαρακτηρισμού της περιοχής Natura 2000– με τις πρώτες χειμερινές πλημμύρες, φάνηκε ότι οι τροποποιήσεις αυτές δεν επέφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα για τη διατήρηση της συνέχειας του ποταμού και την ανεμπόδιστη διακίνησή των χελιών.
Βάσει των συμπερασμάτων που προέκυψαν, το ΤΑΥ προτείνει όπως επανεξεταστούν από τον μελετητή του έργου το συντομότερο δυνατό, όλα τα υδραυλικά έργα της πρώτης φάσης του έργου και να προταθούν λύσεις οι οποίες θα επιλύσουν τα πιο πάνω προβλήματα. Σύμφωνα με το ΤΑΥ, αν και όπου κριθεί αναγκαίο, θα πρέπει να απομακρυνθούν τετραγωνικοί οχετοί, να επανασχεδιαστούν και να κατασκευαστούν διαβάσεις, με γνώμονα: α) Την ορθή λειτουργία για την αποφυγή φαινομένων διάβρωσης, εκτροπής και υδρομορφολογικής αλλοίωσης, β) τη διασφάλιση της συνέχειας του ποταμού για τη διακίνηση των χελιών και γ) την επίτευξη των στόχων διατήρησης του ΕΔΠ Ακάμα.
Όπως προκύπτει από τη σχετική αλληλογραφία μεταξύ ΤΑΥ, Τμήματος Δασών και Τμήματος Περιβάλλοντος, ενώ στις 9/11/2021 το ΤΑΥ είχε στείλει τις απόψεις του στο Τμήμα Περιβάλλοντος, σχετικά με τη βελτίωση του κύριου οδικού δικτύου στο ΕΔΠ Ακάμα, εντούτοις, τα σχέδια για τα προτεινόμενα υδραυλικά έργα δεν ήταν διαθέσιμα. Παρ’ όλα αυτά, οι απόψεις του ΤΑΥ ενσωματώθηκαν στη σχετική αιτιολογημένη διαπίστωση, η οποία εκδόθηκε στις 2/12/2021 και τροποποιήθηκε στις 30/3/2022.
Ακολούθως, το φθινόπωρο του 2022, το ΤΑΥ εντόπισε τα κατασκευαστικά σχέδια του έργου, όπως αυτά περιλήφθηκαν στο διαγωνισμό εκτέλεσης του έργου και απέστειλε στις 8/10/2022 σχετική επιστολή στο Τμήμα Δασών, εκφράζοντας την αντίθεση του στο σχεδιασμό, καθώς δεν εφαρμόστηκαν οι όροι της Αιτιολογημένης Διαπίστωσης για τις διαβάσεις επί των υδατορεμάτων.
Κινδυνολογούσαν για να μην κάνουν σωστά τα έργα
Πρόφαση Τμήματος Δασών για απώλεια συγχρηματοδότησης και υποχώρηση πρώην διευθύντριας ΤΑΥ
Στις 16/12/2022, πραγματοποιήθηκε συνάντηση του ΤΑΥ με το Τμήμα Δασών και τον μελετητή του έργου και συζητήθηκαν θέματα που αφορούσαν στο σχεδιασμό του έργου και τις διαφωνίες που είχε το ΤΑΥ, αφού δεν λήφθηκαν υπόψη οι όροι που τέθηκαν από το Τμήμα και περιλήφθηκαν στην περιβαλλοντική γνωμάτευση.
Οι βασικές ανησυχίες του ΤΑΥ αφορούσαν την υποβάθμιση στην υδρομορφολογία υδατορεμάτων και τη δημιουργία εμποδίων σε συγκεκριμένα υδατορέματα, στη διακίνηση του ευρωπαϊκού χελιού που αποτελεί είδος χαρακτηρισμού της περιοχής Natura 2000. Κατά τη συνάντηση, το Τμήμα Δασών ενημέρωσε ότι δεν μπορούσε να προβεί σε σημαντικές αλλαγές επί των κατασκευαστικών σχεδίων, καθώς τυχόν εφαρμογή των απαιτήσεων του ΤΑΥ θα δημιουργούσε επιπρόσθετο κόστος, ανάγκες για απαλλοτρίωση γης και μεγάλη καθυστέρηση στο έργο, με κίνδυνο να χαθεί η συγχρηματοδότηση του έργου. Σε συνέχεια της συνάντησης αποστάληκε επιστολή στο ΤΑΥ από το Τμήμα Δασών ημερ. 29/12/2022.
Βάσει των πιο πάνω –και υπό τις περιστάσεις– το Τμήμα Δασών αποδέχτηκε μικρές μόνο βελτιωτικές τροποποιήσεις στον σχεδιασμό σε σχέση με τα αρχικά κατασκευαστικά σχέδια, όπως η δημιουργία αυλακώσεων σε σχήμα «V» στους οχετούς δύο υδραυλικών σημείων και η κατασκευή ράμπας ιχθυοπεράσματος στον προτεινόμενο αναβαθμό εντός της κοίτης του ποταμού Αυγά. Είχε αποσταλεί σχετική επιστολή του ΤΑΥ προς το Τμήμα Δασών ημερ. 12/1/2023 όπου δινόταν η συγκατάθεση του Τμήματος για την υλοποίηση των διαβάσεων ποταμών.
Με την υλοποίηση του έργου και κατόπιν επιτόπιων επισκέψεων λειτουργών του ΤΑΥ στις 6/2/2024 και 1/3/2024, καθώς και εξέτασης των υδραυλικών έργων στο ΕΔΠ Ακάμα, διαπιστώθηκαν προβλήματα που αφορούν την υδραυλική λειτουργία τετραγωνικών οχετών στα μεγάλα υδατορέματα (ποταμός Αυγάς και παραπόταμος Χαρτζιώτης), για τα οποία το ΤΑΥ εκφράζει σοβαρές ανησυχίες, καθώς λόγω των εκτεταμένων επεμβάσεων στην κοίτη και τα πρανή των υδατορεμάτων, η επί τόπου μορφολογία έχει αλλάξει σε σχέση με τα κατασκευαστικά σχέδια, κάτι που ενδέχεται να οδηγήσει σε διάβρωση των πρανών του υπό κατασκευή δρόμου και εκτροπή υδατορεμάτων σε παρακείμενα τεμάχια. Παράλληλα, οι τροποποιήσεις που έγιναν για βελτίωση της συνέχειας του ποταμού για τη διακίνηση των χελιών φαίνεται να μην λειτουργούν ικανοποιητικά και δεν εξασφαλίζουν την ανεμπόδιστη διακίνησή τους.
Σύμφωνα με το ΤΑΥ, υπό το φως των τελευταίων εξελίξεων και την τροποποίηση τμημάτων του έργου, προκειμένου να μειωθεί ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος, δίνεται η δυνατότητα να αντιμετωπιστούν έγκαιρα, τα σημαντικά προβλήματα υδραυλικής λειτουργίας των έργων που διαπιστώθηκαν με την κατασκευή των οχετών, της υδρομορφολογικής αλλοίωσης των υδατορεμάτων, αλλά και να βρεθεί βέλτιστη λύση που να ικανοποιεί τις ανησυχίες του ΤΑΥ για τη διασφάλιση της συνέχειας του ποταμού, που λόγω της πίεσης για την υλοποίηση του έργου, δεν αντιμετωπίστηκαν επαρκώς.
