Μια μέρα γεμάτη δημοκρατία… (εικόνες)
Μια μέρα γεμάτη… δημοκρατία έζησαν την περασμένη Τρίτη 23 Απριλίου 2024 οι δεκάδες ομιλητές/τριες από την Κύπρο και το εξωτερικό και όσοι παρακολούθησαν τις εργασίες του Cyprus Democracy Summit, του πρώτου Συνεδρίου για τη Δημοκρατία που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, με δύο μεγάλους στόχους, όπως είπε ο ιδρυτής και συντονιστής του, Παναγιώτης Σεντώνας: τη συζήτηση και επίγνωση των προκλήσεων και των πραγματικών απειλών κατά της δημοκρατίας και τη συνείδηση της ευθύνης των θεσμών και των πολιτών, απέναντι στη δημοκρατία.
Η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις στις σύγχρονες δημοκρατίες, ο κρίσιμος ρόλος της εκπαίδευσης στην προώθηση της δημοκρατικής πολιτότητας, η ενίσχυση της δημοκρατίας μέσω της τέχνης και της δημιουργικής έκφρασης, ο αντίκτυπος της τεχνητής νοημοσύνης στη δημοκρατία και στη σχέση των πολιτών με τους θεσμούς, ήταν ανάμεσα στις θεματικές του συνεδρίου, που στηρίχθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το συνέδριο συνδιοργανώθηκε από το Ίδρυμα Διαχείρισης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων – ΙΔΕΠ Δια Βίου Μάθησης, το Κέντρο Κοινωνικής Καινοτομίας (CSI), τον Οργανισμό Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων και Πολιτιστικών Σχέσεων και τον Οργανισμό Impact – Center for Society.
Κύπριοι πολιτικοί, ακαδημαϊκοί, ερευνητές, συγγραφείς, εκπαιδευτικοί, στελέχη μη κυβερνητικών οργανισμών, αλλά και εκπρόσωποι ευρωπαϊκών και διεθνών θεσμών από την Ελλάδα, το Βέλγιο, την Ιρλανδία, τη Δανία και τη Μάλτα, συμμετείχαν με σημαντικές παρεμβάσεις τους στη συζήτηση των διαφόρων θεμάτων. Xαιρετισμούς απηύθυναν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης (δια ζώσης) και η Πρόεδρος της Βουλής Αννίτα Δημητρίου (μέσω βιντεοκλήσης).
Την εκδήλωση συντόνισε ο δημοσιογράφος Νικόλας Ζαννέτος, ενώ υπήρχε ταυτόχρονη διερμηνεία από τα ελληνικά στα αγγλικά και αντίστροφα. Σημειώνουμε ότι παρόμοια συνέδρια, ως πλατφόρμες ανοιχτού διαλόγου για την ποιότητα της δημοκρατίας, πραγματοποιούνται κάθε χρόνο σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Αθήνα και το Στρασβούργο, με πιο γνωστό το ετήσιο Copenhagen Democracy Summit στην πρωτεύουσα της Δανίας Κοπεγχάγη, ο συντονιστής του οποίου Jonas Parello Plesner, ήταν ομιλητής στο συνέδριο της Λευκωσίας.
«Μια λίμνη με πολλά μικρά ρυάκια»
«Αυτό το συνέδριο απορρέει από την πεποίθηση ότι η δημοκρατία δεν είναι – ούτε ποτέ θα είναι – δεδομένη και εξαρτάται από τη φροντίδα, την εγρήγορση και την ανάληψη ευθύνης θεσμών και πολιτών» είπε στην προσφώνηση του ο Παναγιώτης Σεντώνας. «Αυτή η ευθύνη απέναντι στη δημοκρατία – συνέχισε – είναι θα έλεγα υπαρξιακή, γιατί η δημοκρατία είναι προϋπόθεση και αναγκαία συνθήκη για την κοινωνική πρόοδο και την οικοδόμηση πιο δίκαιων κοινωνιών που να εγγυώνται την ευημερία των πολιτών.
Από τους αναρίθμητους ορισμούς για τη δημοκρατία, ξεχώριζα πάντα αυτόν του Charles Tilly (Αμερικανού κοινωνιολόγου και πολιτικού επιστήμονα), ότι «η δημοκρατία είναι μια λίμνη, που βρίσκεται εκεί που συναντώνται πολλά μικρά ρυάκια». («Democracy is a lake at the juncture of multiple small streams»). Αυτή η εικόνα της λίμνης που δέχεται συνεχώς πολλαπλές εισροές, αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο, τον ευμετάβλητο χαρακτήρα της δημοκρατίας, τη συνεχή μεταβολή, την τρωτότητά της, την ανάγκη για φροντίδα και εγρήγορση».
Μιλώντας με θέμα «Δημοκρατία και μεταρρυθμίσεις», η πρώην υπουργός στην Ελλάδα και πρώην επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Άννα Διαμαντοπούλου, πρόεδρος του «Δικτύου» για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, επεσήμανε ότι «στις χώρες της Δύσης, το πολίτευμα της Δημοκρατίας είναι αυταξία, όχι μόνο γιατί είναι το πιο ανθρώπινο πολίτευμα, αλλά και γιατί είναι το πιο παραγωγικό – σε αντίθεση με τον αυταρχισμό που είναι υπεύθυνος για έλλειψη παραγωγικότητας, καινοτομίας και για την άνθηση της διαφθοράς. Η Δημοκρατία – πρόσθεσε – είναι δυναμικό πολίτευμα, οπότε πρέπει να διατηρούμε και να βελτιώνουμε την λειτουργία της, αλλά και να την ανανεώνουμε. Το πρώτο σημαίνει διάκριση των εξουσιών (νομοθετική, δικαστική, εκτελεστική) με υποστήριξη ισχυρών και βελτιούμενων θεσμών. Το δεύτερο, δηλαδή η ανανέωση και ο εκσυγχρονισμός, απαιτούν μεταρρυθμίσεις».
Η κυρία Διαμαντοπούλου κατέληξε λέγοντας ότι «τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί μια πολιτική συζήτηση για το αν η Δημοκρατία είναι αποτελεσματικό πολίτευμα, ή αν η μη φιλελεύθερη Δημοκρατία και τα αυταρχικά καθεστώτα τύπου Κίνας, παράγουν γρήγορα και μετρήσιμα αποτελέσματα. Η απάντηση – πρόσθεσε – δίνεται μέσα από τη σύγχρονη πολιτική ιστορία: Tα αυταρχικά καθεστώτα είχαν συγκυριακά αποτελέσματα. Η πρόοδος σε όλους τους τομείς, έχει ως προϋπόθεση την ελευθερία και την δικαιοσύνη».
Εσωτερικές απειλές, διαφθορά και υποκρισία…
«Όταν δεν υπάρχει εχθρός μέσα, ο εχθρός έξω δεν μπορεί να σου κάνει κακό», είπε επικαλούμενος μια αφρικανική παροιμία ο Μαλτέζος πρώην υπουργός Εξωτερικών Evarist Bartolo, μιλώντας με θέμα τις «Εσωτερικές απειλές κατά της δημοκρατίας». Αναφέρθηκε στο ζήτημα της κυριαρχίας, της διαφθοράς και της υποκρισία. «Σε μικρές χώρες – είπε μεταξύ άλλων – τα μη εκλεγμένα ισχυρά προσωπικά δίκτυα, είναι ισχυρότερα από τους δημόσιους θεσμούς.
Σκοτώνουμε τη δημοκρατία, εκεί όπου οι πολιτικοί βρίσκονται στις τσέπες ισχυρών ιδιωτών». Τόνισε και τα εξής: «Οι δημοκρατικές χώρες αποδίδουν κακό όνομα στη δημοκρατία, όταν καταγγέλλουν τη γενοκτονία και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μόνο όπου συμφέρει τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα, ενώ κοιτάζουν από την άλλη πλευρά, όταν η γενοκτονία και η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων διαπράττονται από τους συμμάχους τους.
Η λογοκρισία δημοσιογράφων, ακαδημαϊκών και ακτιβιστών, όταν αμφισβητούν την επίσημη αφήγηση, όπως συμβαίνει τώρα σε πολλές χώρες που χαρακτηρίζονται ως δημοκρατικές, υπονομεύει επίσης τη δημοκρατία. Χρειαζόμαστε ηγέτες ειλικρινείς, ταπεινούς, με κατανόηση, έτοιμους να συνεχίσουν να μαθαίνουν, αφοσιωμένους στην πολιτική χωρίς αποκλεισμούς για να θεραπεύσουν τις πολωμένες κοινωνίες, ικανούς να κινητοποιήσουν το καλύτερο ταλέντο, εμπειρία και τεχνογνωσία για την αντιμετώπιση των περίπλοκων προκλήσεων του κόσμου στον 21ο αιώνα. Η δημοκρατία είναι ένα έργο σε εξέλιξη.
Σκοντάφτουμε μπροστά. Η εύρεση του δρόμου μας, δεν είναι ούτε αυτόματη, ούτε εγγυημένη. Η δημοκρατία μπορεί να επιβιώσει, μόνο εάν οι σημερινές συγκρούσεις και οι πόλεμοι, δεν αφεθούν να ξεφύγουν τελείως εκτός ελέγχου. Αν ξεφύγουν, όλες οι συζητήσεις για δημοκρατία, θα είναι σαν να παίζει η ορχήστρα, ενώ βυθίστηκε ο Τιτανικός».
«Η συμβολή της τέχνης στη δημοκρατία, μπορεί να κατανοηθεί μέσα από την ενίσχυση της ελευθερίας της έκφρασης, την προαγωγή της κριτικής σκέψης και την ενθάρρυνση της κοινωνικής συμμετοχής», είπε στην παρέμβασή της η πρύτανης της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών στην Αθήνα Ερατώ Χατζησάββα, που είναι κυπριακής καταγωγής. «Η τέχνη – πρόσθεσε – παρέχει μια πλατφόρμα για την ανεμπόδιστη και δημιουργική έκφραση προσωπικών απόψεων και πολιτικών ιδεολογιών. Από τη ζωγραφική και τη σκληροπυρηνική σάτιρα, μέχρι την ποίηση και τον κινηματογράφο, η τέχνη επιτρέπει στους δημιουργούς να προκαλούν, να εμπνέουν, και να διαμορφώνουν δημόσια διάλογο. Η ικανότητα αυτή είναι ζωτικής σημασίας σε δημοκρατικές κοινωνίες, όπου η ελευθερία της έκφρασης είναι θεμελιώδης για τη διατήρηση του πολιτικού πλουραλισμού και της κοινωνικής διαφορετικότητας.
Στον σύγχρονο κόσμο, η τέχνη αντιμετωπίζει προκλήσεις και ευκαιρίες που διαμορφώνονται από τις ταχείες τεχνολογικές αλλαγές, την πολιτική πόλωση, και τις κοινωνικές μεταβολές. Η ψηφιακή εποχή έχει επιφέρει νέους τρόπους για τη δημιουργία και τη διανομή της τέχνης, επιτρέποντας στους καλλιτέχνες να φτάσουν σε ένα ευρύτερο κοινό και να ενθαρρύνουν τη δημοκρατική συμμετοχή. Η αυξανόμενη πρόσβαση σε ψηφιακά εργαλεία και πλατφόρμες, δημιουργεί νέους χώρους για την καλλιτεχνική έκφραση και τη διάδοση των δημοκρατικών ιδεών».
Μιλώντας ιδιαίτερα για τη λογοτεχνία και τη σχέση της με τη δημοκρατία, η συγγραφέας ΝάσιαΔιονυσίου επεσήμανε ότι «η λογοτεχνία, όπως και η δημοκρατία, κάνει να ακουστούν αποσιωπημένες εκδοχές, μύχιες σκέψεις, κρίσιμες λεπτομέρειες, λοξές προσλήψεις των όσων συμβαίνουν, βγάζει από την απομόνωση κοινωνικές ομάδες ή ιδέες που περιθωριοποιήθηκαν, εμπλουτίζει και διευρύνει την αντίληψή μας για τον κόσμο και το πλαίσιο που μας περιβάλλει, τον ίδιο τον κόσμο όπου ζούμε. Η λογοτεχνία, όπως και η δημοκρατία, αντιμάχεται όσα ακρωτηριάζουν τον άνθρωπο, όσα του αφαιρούν από τη δύναμη, το πάθος, την αμφιβολία, την ιδιοπροσωπία, τη δημιουργικότητά του. Με μία λέξη, παλεύει ενάντια σε όλα όσα υπονομεύουν το μεγαλείο του. Εντέλει, εκείνο που υπηρετεί, τόσο η δημοκρατία, όσο και η λογοτεχνία, είναι την ίδια την ευτυχία των ανθρώπων – το να έχει νόημα η ύπαρξη και η ζωή τους».
Πανεπιστήμια και τεχνητή νοημοσύνη
Για τη δράση του μουσικο-κοινωνικού προγράμματος Sistema Cyprus που προσφέρει μουσική εκπαίδευση σε παιδιά και νέους στην Κύπρο, μίλησε στο συνέδριο η εκτελεστική διευθύντρια του προγράμματος Νικολέττα Πολυδώρου. Είπε μεταξύ άλλων ότι «στο Sistema Cyprus δίνουμε ίσες ευκαιρίες, έτσι ώστε παιδιά που δεν θα μπορούσαν ποτέ να φανταστούν, είτε αυτά, είτε οι γονείς τους, πως θα μπορούσαν να έχουν στην κατοχή τους ένα μουσικό όργανο ή να συμμετέχουν σε μια ορχήστρα, να μπορούν να συμμετέχουν.
Το πρόγραμμα ξεκίνησε με 50 παιδιά το 2017, όταν δημιουργήσαμε την πρώτη ορχήστρα εγχόρδων και σήμερα έχει τρεις ορχήστρες όπου συμμετέχουν 160 παιδιά από Λευκωσία και Λάρνακα. Μέσα στο Sistema Cyprus, τα παιδιά αναπτύσσονται και δημιουργούν μια κοινότητα η οποία, μέσω της μουσικής τους, παλεύει για τα δικαιώματα της, δίνει το μήνυμα πως δεν είναι αόρατη, πως υπάρχει, πως μπορεί, φτάνει να έχει ίσες ευκαιρίες. Και κυρίως να έχει την πιο σημαντική ευκαιρία, την ευκαιρία στη ζωή».
