Μάθημα της Ιστορίας: Διδακτέα Ύλη και Διδακτικός Χρόνος
Μετά την πρόσφατη συνάντηση του Προέδρου της Δημοκρατίας με την ηγεσία της ΟΕΛΜΕΚ, η πληροφορία ότι συζητήθηκε μεταξύ άλλων και η μείωση της διδακτέας ύλης στο μάθημα της Ιστορίας, αποτελεί εδώ και κάποιες μέρες θέμα δημόσιας συζήτησης με αντικρουόμενες τοποθετήσεις.
Το μάθημα της Ιστορίας, ιδιαίτερα στον τόπο μας που υφίσταται έντονα τις συνέπειες τραγικών ιστορικών γεγονότων, είναι θεμελιώδες για την εκπαίδευση, προσφέροντας στους μαθητές εργαλεία για να αποκτήσουν αυτογνωσία, να κατανοήσουν το παρόν και τον κόσμο γύρω τους, να σκέφτονται κριτικά, να αναπτύσσουν ενσυναίσθηση και να γίνονται ενεργοί και ενήμεροι πολίτες. Η σημασία της Ιστορίας έγκειται στη δύναμή της να συνδέει το παρελθόν με το παρόν και να διαμορφώνει το μέλλον με βάση τα διδάγματα που μας παρέχει.
Η αναπροσαρμογή των ωρολογίων και αναλυτικών προγραμμάτων στο μάθημα της Ιστορίας αποτελεί ένα σύνθετο ζήτημα που απαιτεί ισορροπία μεταξύ της διδακτέας ύλης και του διδακτικού χρόνου. Για την υλοποίηση τούτου, υπάρχουν δύο εναλλακτικές προσεγγίσεις.
Εναλλακτικές Προσεγγίσεις
1. Προσαρμογή της Διδακτέας Ύλης στον Διδακτικό Χρόνο: Σ’ αυτήν την προσέγγιση, η ύλη που διδάσκεται επιλέγεται και διαμορφώνεται έτσι ώστε να χωράει στον διαθέσιμο χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι γίνεται επιλογή των πιο σημαντικών θεμάτων και γεγονότων που πρέπει να καλυφθούν, ενώ μπορεί να παραλείπονται δευτερεύοντα θέματα. Αυτή η μέθοδος διασφαλίζει ότι οι μαθητές θα μπορέσουν να κατανοήσουν πλήρως και σε βάθος την ύλη που διδάσκεται, χωρίς να κατακλύζονται από υπερβολικές πληροφορίες.
2. Προσαρμογή του Διδακτικού Χρόνου στη Διδακτέα Ύλη: Σ’ αυτήν την προσέγγιση, ο χρόνος που αφιερώνεται στα μαθήματα προσαρμόζεται έτσι ώστε να καλύπτει ολόκληρη την προβλεπόμενη ύλη. Αυτό μπορεί να σημαίνει αύξηση των ωρών διδασκαλίας ή επιμήκυνση της σχολικής χρονιάς. Αυτή η μέθοδος διασφαλίζει ότι οι μαθητές θα εκτεθούν σε όλο το εύρος των πληροφοριών και θεμάτων που θεωρούνται σημαντικά από το εκπαιδευτικό σύστημα.
Προτεινόμενη Συνδυαστική Προσέγγιση
Και οι δύο πιο πάνω εναλλακτικές προσεγγίσεις έχουν τόσο πλεονεκτήματα όσο και μειονεκτήματα. Ως εκ τούτου, θεωρώ ότι η βέλτιστη προσέγγιση θα μπορούσε να είναι ένας συνδυασμός των δύο παραπάνω εναλλακτικών προσεγγίσεων, με έμφαση στην προσαρμογή της διδακτέας ύλης στον διαθέσιμο διδακτικό χρόνο. Δηλαδή, να γίνει μια προσεκτική επιλογή της ύλης που θα καλυφθεί, δίνοντας έμφαση στα πιο κρίσιμα και βασικά θέματα, ενώ ταυτόχρονα να διασφαλιστεί ότι θα υπάρχει επαρκής χρόνος για την κάλυψή τους. Μπορούν να ενσωματωθούν ευέλικτες ώρες διδασκαλίας ή καινοτόμες διδακτικές μέθοδοι που ενισχύουν τη μάθηση χωρίς να απαιτούν υπερβολικό χρόνο, και κυρίως οι μαθητές να μάθουν πώς να μαθαίνουν. Αυτή η προσέγγιση προσφέρει πλεονεκτήματα που ενισχύουν την ποιοτική μάθηση, την κατανόηση και το ενδιαφέρον των μαθητών. Επιτρέπει μια βαθύτερη και πιο ουσιαστική μελέτη της Ιστορίας, η οποία είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη κριτικής σκέψης και κατανόησης του κόσμου σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Πέραν τούτου, η συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών, ειδικών, διοικητικών υπευθύνων και άλλων εμπλεκομένων στην εκπαιδευτική διαδικασία και διεργασία είναι κρίσιμη για την επίτευξη μιας ισορροπημένης λύσης που θα διασφαλίζει την ποιοτική και ουσιαστική εκπαίδευση των μαθητών στην Ιστορία.
Με το να δοθεί έμφαση στην προσαρμογή της διδακτέας ύλης στον διδακτικό χρόνο θεωρώ ότι επιτυγχάνονται τα εξής:
1. Βαθύτερη Κατανόηση και Κριτική Σκέψη: Η Ιστορία δεν είναι απλώς μια σειρά γεγονότων και ημερομηνιών που πρέπει να αποστηθίζονται. Είναι μελέτη των ανθρώπινων κοινωνιών, των αλλαγών και των αιτιών τους, των συνεπειών των γεγονότων και των διασυνδέσεων μεταξύ διαφορετικών γεγονότων, ιστορικών περιόδων και πολιτισμών. Μια προσέγγιση που εμπεριέχει την αρμονική συνέργια της ύλης με τον διαθέσιμο χρόνο, επιτρέπει στους μαθητές να εμβαθύνουν σε αυτά τα θέματα, να αναπτύξουν κριτική σκέψη και να κατανοήσουν τα βαθύτερα αίτια και αποτελέσματα των ιστορικών γεγονότων.
2. Εστίαση στην Ποιότητα της Μάθησης: Η ποιότητα της μάθησης είναι πιο σημαντική από την ποσότητα των πληροφοριών που παρέχονται. Οι μαθητές, αφού πρώτα μάθουν πώς να μαθαίνουν, χρειάζονται χρόνο για να κατανοήσουν πλήρως και να συζητήσουν και να αναλύσουν τα γεγονότα. Ένα πιο συμπυκνωμένο ογκώδες αναλυτικό πρόγραμμα μπορεί να οδηγήσει σε επιφανειακή γνώση, όπου οι μαθητές απομνημονεύουν πληροφορίες χωρίς να τις κατανοούν πραγματικά.
3. Ανάπτυξη Ενδιαφέροντος και Ενσυναίσθησης: Η Ιστορία μπορεί να είναι ένα από τα πιο συναρπαστικά μαθήματα όταν διδάσκεται σωστά. Με την επικέντρωση σε σημαντικά και ενδιαφέροντα θέματα και γεγονότα, οι μαθητές μπορούν να αναπτύξουν ένα βαθύτερο ενδιαφέρον για το μάθημα και να δουν τη σημασία του στη σύγχρονη ζωή. Αυτό ενισχύει την ενσυναίσθηση και την κατανόηση διαφόρων ιστορικών γεγονότων, άλλων πολιτισμών και ιστορικών περιόδων, κάτι που είναι κρίσιμο για την ανάπτυξη πολιτών με αυτογνωσία και καλή γνώση και κατανόηση του κόσμου.
4. Ευελιξία και Προσαρμοστικότητα στην Εκπαίδευση: Η έμφαση στην προσαρμογή της διδακτέας ύλης στον διαθέσιμο χρόνο επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να είναι ευέλικτοι και να προσαρμόζουν τη διδασκαλία στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Μπορούν να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο σε δύσκολα ή σημαντικά θέματα και να χρησιμοποιούν ποικιλία διδακτικών μεθόδων και τεχνολογίας για να ενισχύουν τη μάθηση, ενώ παράλληλα να δίνουν κατευθύνσεις στους μαθητές για προαιρετική, αν το επιθυμούν, περαιτέρω μελέτη άλλων σχετικών γεγονότων και πληροφοριών.
5. Μείωση Άγχους και Φόρτου Εργασίας: Ένα πρόγραμμα σπουδών που είναι προσαρμοσμένο στον διαθέσιμο χρόνο βοηθά στη μείωση του άγχους και του φόρτου εργασίας για τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς. Αυτό οδηγεί σε ένα πιο θετικό και παραγωγικό μαθησιακό περιβάλλον, όπου οι μαθητές μπορούν να απολαμβάνουν τη μάθηση και να επιτυγχάνουν καλύτερα αποτελέσματα.
Σχεδιασμός και Διαδικασία Υλοποίησης
Για υλοποίηση της πιο πάνω προσέγγισης, απαιτείται ένας καλός σχεδιασμός και μια καλά οργανωμένη διαδικασία, που εισηγούμαι να είναι ως εξής:
1. Αξιολόγηση της Υφιστάμενης Ύλης και Χρόνου, με ανάλυση του υφιστάμενου αναλυτικού προγράμματος, αξιολόγηση και επανακαθορισμό του διδακτικού χρόνου, και συγκριτική ανάλυση της ύλης σε σχέση με τον διαθέσιμο διδακτικό χρόνο.
2. Επιλογή και Ιεράρχηση Θεμάτων, με προτεραιοποίηση θεμάτων και με διαβούλευση με εκπαιδευτικούς και ειδικούς.
3. Δημιουργία Προσαρμοσμένου Ωρολογίου Προγράμματος, με κατανομή θεμάτων, ενσωμάτωση διαθεματικών ενοτήτων, και σχεδιασμό διδακτικών ενοτήτων.
4. Ανάπτυξη Εκπαιδευτικού Υλικού και Μεθόδων, με δημιουργία ποικίλου διδακτικού υλικού, χρήση της τεχνολογίας, και διαθεματικές προσεγγίσεις.
5. Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών, με σεμινάρια και εργαστήρια, και συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη.
6. Παρακολούθηση και Αξιολόγηση, με συνεχή αξιολόγηση, ανατροφοδότηση και βελτίωση, και ενσωμάτωση βέλτιστων πρακτικών και νέων διδακτικών προσεγγίσεων.
Η πιο πάνω προτεινόμενη συνδυατική προσέγγιση με έμφαση στην προσαρμογή της διδακτικτέας ύλης στον διδακτικό χρόνο στο μάθημα της Ιστορίας, απαιτεί μια καλά σχεδιασμένη και οργανωμένη εφαρμογή και υλοποίηση. Μέσω της αξιολόγησης, του επανακαθορισμού του διδακτικού χρόνου, της επιλογής και ιεράρχησης θεμάτων, της ανάπτυξης κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού, της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και της συνεχούς αξιολόγησης και προσαρμογής, μπορεί να επιτευχθεί μια αποτελεσματική και ουσιαστική διδασκαλία της Ιστορίας.
*Καθηγητής Ιστορίας-Αρχαιολογίας στο Philips University, πρώην Πρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου και πρώην Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ανώτερης Εκπαίδευσης (EURASHE). [email protected]
