Του Δημήτρη Σκουρίδη*
Εισαγωγή στον κόσμο της Τεχνητής Νοημοσύνης για κάθε πολίτη
«Δεν μπορούμε να λύνουμε τα προβλήματά μας με το μυαλό που κουβαλούσαμε όταν τα δημιουργούσαμε», είχε πει κάποτε ο Albert Einstein και πρόκειται για μία μεγαλοφυή ρήση του δημοφιλούς τιτάνα της διανόησης, η οποία θα μπορούσε να συμπυκνώσει εξαιρετικά εύστοχα την επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης, που στις μέρες μας έχουμε την απίστευτη τύχη και το μοναδικό προνόμιο να βιώνουμε εν τη γενέσει της.
Μία πραγματική επανάσταση, που επιδρά σαρωτικά σε όλες σχεδόν τις εκφάνσεις της σύγχρονης ζωής, από τις οποίες δεν θα μπορούσε να απουσιάζει ο ζωτικός τομέας της Υγείας: Από αισθητά αναβαθμισμένες, αποδοτικότερες και ταχύτερες προγνώσεις και διαγνώσεις ασθενειών, μέχρι σημαντικά αποτελεσματικότερες θεραπείες, τα χαρμόσυνα νέα για τα οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης στον ευρύτερο κλάδο της ιατρικής επιστήμης προσφέρουν ισχυρές δόσεις αισιοδοξίας για το μέλλον. Μπορούν να σταθούν επωφελή τόσο για τους ασθενείς μεμονωμένα όσο και τα συστήματα Υγείας εν συνόλω.
Εσύ, ήξερες, για παράδειγμα, ότι μια απλή εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης στο κινητό σου τηλέφωνο μπορεί να προβλέψει έγκαιρα την εκδήλωση άνοιας ή διαφόρων μορφών μελανώματος και καρκίνου και να βοηθήσει είτε στην αποτελεσματική θεραπεία είτε στη διόλου ευκαταφρόνητη επιβράδυνση της ασθένειας;
Από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι την Ιαπωνία και από τις Σκανδιναβικές χώρες μέχρι τη Σιγκαπούρη και την ευρύτερη νοτιοανατολική Ασία, μόνο συμπτωματικό δεν το γεγονός, ότι τα κορυφαία πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα στον τομέα της Υγείας παγκοσμίως εφαρμόζουν ήδη μεθόδους τεχνητής νοημοσύνης στις πρακτικές τους. Πώς να μην το κάνουν άλλωστε, αφού ανάμεσα στους επιφανέστερους επιστήμονες του κλάδου καταγράφεται καθολική ομοφωνία για τα πολυάριθμα οφέλη που προσφέρουν οι ψηφιακές εφαρμογές και τους αλγορίθμους που κυριολεκτικά σώζουν ζωές. Εντοπίζοντας έγκαιρα, για παράδειγμα, ένα εγκεφαλικό επεισόδιο ή προσφέροντας πολύ πιο ασφαλή, συγκριτικά με το πρόσφατο παρελθόν, συμπεράσματα, για την πορεία ενός «υπόπτου» ευρήματος σε μαστογραφία, που να σημειωθεί κιόλας ότι χωρίς την ανεπτυγμένη τεχνολογία δεν θα εντοπιζόταν ποτέ.
Η εξατομικευμένη θεραπεία είναι μια άλλη καίρια παράμετρος στον τομέα της ιατρικής περίθαλψης που υποβοηθείται χωρίς προηγούμενο. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, είμαστε σε θέση να μάθουμε με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια και σχολαστικότητα, ποια θεραπεία θα αποδώσει καλύτερα στην κάθε περίπτωση, πόσο γρήγορα θα δράσει και ποιες θα είναι οι πιθανές ανεπιθύμητες επιπλοκές, τόσο με βάση το ιστορικό της καθεμίας και τους καθενός από εμάς όσο και σε συνδυασμό με την ασταμάτητη ροή της επιστημονικής έρευνας και μελέτης, που μέσω προηγμένων λογισμικών αποθήκευσης και επεξεργασίας δεδομένων μπορεί να κυκλοφορήσει πλέον από εργαστήρι σε εργαστήρι με αστραπιαίους ρυθμούς.
Αξίζει να σημειωθεί ότι λόγω του ότι οι εξελίξεις και οι αλλαγές στον συγκεκριμένο κλάδο είναι ραγδαίες και αδιάκοπες, οι ιατρικές σχολές ανά την υφήλιο, μία μετά την άλλη, αποφασίζουν να εντάξουν στη διδακτέα ύλη τους μαθήματα τεχνητής νοημοσύνης. Προφανής σκοπός να εφοδιάζουν τους αυριανούς γιατρούς με τη μέγιστη δυνατή κατάρτιση και ετοιμότητα, για να μπορούν να ανταπεξέρχονται με αποτελεσματικότητα, στις ολοένα αυξανόμενες προκλήσεις και επικαιροποιημένα πρωτόκολλα.
Κι αν κανείς διερωτάται κατά πόσο και σε ποιο βαθμό οι μηχανές θα αντικαταστήσουν τους γιατρούς, να τονιστεί ότι όχι μόνο δεν θα μειωθεί η αξία της παρουσίας εξειδικευμένου προσωπικού στην άσκηση της ιατρικής αλλά αναμένεται να ενισχυθεί κιόλας η σημασία τους, καθώς ο αθροιστικός συνδυασμός του επιστήμονα με τη μηχανή είναι αυτός που θα φέρει τελικά το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Όπως άλλωστε παρατηρείται σε άλλους κλάδους, αντιστοίχως στην ιατρική, μέσω της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης ο άνθρωπος θα υποβοηθά τη μηχανή κι η μηχανή θα υποβοηθά τον άνθρωπο. Θεαματικά αποτελέσματα έχουν ήδη επιτευχθεί στην αντιμετώπιση αρκετών ασθενειών ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγονται ορισμένες μορφές καρκίνου όπως επίσης η λεγόμενη νόσος Καβασάκι, που πλήττει κυρίως μικρά παιδιά κάτω των 5 ετών και δύναται να αποδειχθεί μοιραία.
Σαφώς, η σαρωτική υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών στον τομέα της Υγείας δεν περιορίζεται μόνο στις γνωστικές ικανότητες και δεξιότητες των σημερινών και αυριανών γιατρών. Οι προκλήσεις της νέας εποχής που έχει ξημερώσει προϋποθέτουν διεπιστημονικές προσεγγίσεις για ολιστική, ιατρική περίθαλψη. Εκτός από το ιατρικό και το παραϊατρικό προσωπικό, η κατάρτιση στα ζητήματα τεχνητής νοημοσύνης αφορά πλέον κι άλλους επιστήμονες, που θα διαδραματίζουν ενισχυτικό ρόλο στη διαδικασία, όπως φυσικοί, μαθηματικοί, προγραμματιστές, δικηγόροι, δημοσιογράφοι κ.ο.κ..
Η υποσχόμενη πορεία της Κύπρου
Την ίδια ώρα, αποτελεί πλέον χαρμόσυνο γεγονός πως, με σταθερά βήματα προς τα μπρος, η πατρίδα μας, η Κύπρος, μετατρέπεται σε ένα αναπτυσσόμενο κράτος άξιο προσοχής στον εν λόγω τομέα, με τις προοπτικές που διανοίγονται μπροστά μας να είναι διάπλατες. Μια πολυεπίπεδη εξέλιξη, που ασφαλώς δεν προέκυψε από το πουθενά, ούτε εμφανίστηκε ουρανοκατέβατη, καθώς στοχευμένα και μεθοδικά, δημόσιος και ιδιωτικός τομέας έχουν συνενώσει δυνάμεις και έχουν βάλει πλώρη να καταστήσουν την Κύπρο υποδειγματικό κράτος στο ζήτημα.
Ειδικότερα, στο πλαίσιο της νέας Στρατηγικής για Έρευνα και Καινοτομία 2024-2026, που εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον περασμένο Δεκέμβριο, η χώρα εισήλθε επισήμως πια στις ράγες της νέας εποχής, αναπτύσσοντας γοργή κιόλας ταχύτητα, μέσω ουσιαστικών αλλαγών που προωθούνται και αποτυπώνονται με σαφήνεια στη Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης. Με απλά λόγια, η σύνδεση της ιατρικής έρευνας και καινοτομίας με δραστήριους Οργανισμούς κοινής ωφελείας αλλά και καινοτόμες ιδιωτικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας δεν αποτελεί πλέον τετριμμένο ευσεβοποθισμό, ούτε περιορίζεται ως θεωρητικό ευχολόγιο σε ομιλίες πολιτικών ή άλλων προσώπων. Αντιθέτως, μπορούμε να μιλούμε τεκμηριωμένα και σοβαρά για μια απτή, μετρήσιμη και υπαρκτή διαδικασία που έχει αρχίσει ήδη να αποδίδει καρπούς.
Αναφορά μπορεί και πρέπει να γίνει στη δραστηριοποίηση σπουδαίων Οργανισμών στον τομέα της Υγείας που εδρεύουν στη χώρα μας και εφαρμόζουν τεχνητή νοημοσύνη στις πρακτικές τους τοποθετώντας την Κύπρο στον χάρτη. Στο Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου, για παράδειγμα, γίνεται χρήση του ΑΙ σε ερευνητικές δραστηριότητες για τη δημιουργία μοντέλων πρόβλεψης και εκτίμησης κινδύνου σε σχέση με διάφορες ασθένειες. Χαρακτηριστικό είναι ότι το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής συμμετέχει σε τέσσερα Horizon Europe Projects (GenoMed4All, AI PROGNOSIS, ELMUMY, COMFORTAGE) που σχετίζονται με την εφαρμογή του ΑΙ στον τομέα της Υγείας.
Επιπλέον, η σπουδαία δουλειά που γίνεται από γενετιστές στο Κέντρο Αριστείας της Βιοτράπεζας (biobank) του Πανεπιστημίου Κύπρου επίσης υποβοηθείται σημαντικά από την τεχνητή νοημοσύνη, καθώς μέσω αυτοματοποιημένης μοντελοποίησης ταξινομείται η σοβαρότητα μιας ασθένειας και ο βαθμός κινδύνου της, βάσει γενετικών παραγόντων.
Παράλειψη θα ήταν να μην γίνει αναφορά και στο διεθνούς βεληνεκούς Γερμανικό Ογκολογικό Κέντρο στη Λεμεσό, ενός σύγχρονου Κέντρου που επικεντρώνεται στη διάγνωση, θεραπεία και έρευνα γύρω από τον καρκίνο. Με τα οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης στην ογκολογία να είναι πολυάριθμα, θα μπορούσε να γίνει ενδεικτική αναφορά στην έγκαιρη και αποτελεσματικότερη διάγνωση, στη βελτιστοποίηση της κλινικής πρακτικής καθώς και στην καλύτερη κατανόηση της μοριακής βιολογίας του όγκου.
Λαμπερά παραδείγματα εντοπίζονται ωστόσο και στον ιδιωτικό τομέα, με δεκάδες εταιρείες και startups να ανοίγουν τον δρόμο για περαιτέρω ανάπτυξη, αξιοποιώντας τα μοναδικά πλεονεκτήματα που διαθέτει η χώρα, τόσο ένεκα της γεωγραφικής και στρατηγικής της θέσης όσο και χάρη στο υψηλής κατάρτισης εργατικό της δυναμικό, που τα τελευταία χρόνια ενισχύθηκε σημαντικά.
Τι να πρωτοαναφέρει κανείς και τι να αφήσει πίσω. Από την πρωτοποριακή Aria Health, που μέσω τεχνολογίας blockchain έχει δημιουργήσει μια πολύτιμη βάση δεδομένων από την οποία επωφελούνται τόσο ασθενείς όσο και νοσοκομειακά ιδρύματα μέχρι την Panacea που μέσω προηγμένων μεθόδων προσφέρει εξατομικευμένες υπηρεσίες σε οργανισμούς Υγείας. Από την EFEVRETECH, που μέσω ρομποτικών συστημάτων ενισχύει την αξιοπιστία των εργαστηριακών αποτελεσμάτων, μέχρι και το λεγόμενο C KITE ZONE, που με ευφάνταστο τρόπο προωθεί την ευεξία και τον υγιεινό τρόπο ζωής μέσω ενός περιβαλλοντικού, παραθαλάσσιου eco-camping στην περιοχή του Μαζωτού. Κι από τη ΜammoCheck που πρωτοπορεί στην πρόληψη του καρκίνου του μαστού μέχρι την MamaTech, που μέσω τεχνητής νοημοσύνης έχει επινοήσει ψηφιακή βοήθεια για γυναικολογικής φύσεως ζητήματα. Ενώ πρωτοποριακή στον τομέα της είναι και η ΜEDTL η οποία με τη λύση που προσφέρει, αξιοποιεί ουσιαστικά την τεχνητή νοημοσύνη για την παροχή πληροφοριών για καρδιακές παθήσεις. Η λίστα με τις ιδιωτικές πρωτοβουλίες είναι μακρά και μιλάει από μόνη της. Μπορείς, αν θέλεις, να πάρεις μια γεύση πατώντας εδώ.
Καταληκτικά, δεν τίθεται αμφιβολία ότι όλα τα παραπάνω δεν μπορούν παρά να είναι μόνο η αρχή για τις ελπιδοφόρες προοπτικές που η τεχνητή νοημοσύνη δύναται να προσφέρει στον ευρύτερο κλάδο της Υγείας στη χώρα μας και παγκοσμίως. Η νέα συναρπαστική εποχή έφτασε, κι από όλους εμάς εξαρτάται πόσο γρήγορα και ψηλά θα εκτοξευθούμε μαζί της.
* Επικεφαλής Επιστήμονας για Έρευνα, Καινοτομία και Τεχνολογία της Κυπριακής Δημοκρατίας
