Η προστασία της ΕΕ για τα προϊόντα χειροτεχνίας και τα όρια της τεχνητής νοημοσύνης στην αντιγραφή της ανθρώπινης τέχνης
Στις 27 Οκτωβρίου 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τον Κανονισμό 2023/2411, ο οποίος αλλάζει τα δεδομένα για τις γεωγραφικές ενδείξεις στα χειροτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα. Με ισχύ από τις 16 Νοεμβρίου 2023, ο Κανονισμός αυτός προσφέρει ισχυρή προστασία στην ΕΕ, διασφαλίζοντας τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας των καταχωρισμένων γεωγραφικών ενδείξεων. Ο Κανονισμός, θα τεθεί σε πλήρη ισχύ στην ΕΕ από την 1η Δεκεμβρίου 2025.
Ο νέος Κανονισμός της ΕΕ περιλαμβάνει:
-Προϊόντα, τα οποία παράγονται είτε εξ ολοκλήρου με το χέρι είτε με τη βοήθεια χειροκίνητων ή ψηφιακών εργαλείων, είτε με μηχανικά μέσα, οπότε η χειρωνακτική συμβολή αποτελεί σημαντικό συστατικό του τελικού προϊόντος, ή
-Προϊόντα, τα οποία παράγονται με τυποποιημένο τρόπο, συμπεριλαμβανομένης της μαζικής παραγωγής και με τη χρήση μηχανημάτων. Τέτοια προϊόντα είναι μεταξύ άλλων οι φυσικοί λίθοι, τα υφάσματα, τα κοσμήματα, η πορσελάνη και οι ξυλουργικές κατασκευές, παρέχοντας προστασία για τις ονομασίες τους. 
Η προστασία γεωγραφικής ένδειξης για τα χειροτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα, περιλαμβάνει προστασία από:
α) κάθε άμεση ή έμμεση εμπορική χρήση της γεωγραφικής ένδειξης για προϊόντα που δεν καλύπτονται από την καταχώριση και όταν η χρήση της ονομασίας εκμεταλλεύεται τη φήμη της προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης.
β) κάθε κατάχρηση, απομίμηση της ονομασίας που προστατεύεται από τη γεωγραφική ένδειξη.
(γ) κάθε ψευδή ή παραπλανητική ένδειξη για την προέλευση του προϊόντος που χρησιμοποιείται στη συσκευασία, και
δ) κάθε άλλη πρακτική που μπορεί να παραπλανήσει τον καταναλωτή ως προς την προέλευση του προϊόντος.
Επιπτώσεις για την Κύπρο
H ύπαρξη εναρμονισμένης Ενωσιακής προστασίας για τα μη γεωργικά προϊόντα είναι απαραίτητη για την πρόληψη των παραβιάσεων των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας σε σχέση με τα χειροτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα. Επιπλέον, η εφαρμογή των γεωγραφικών ενδείξεων για τα μη γεωργικά προϊόντα, αποτελεί κίνητρο για επενδύσεις στην παραδοσιακή βιοτεχνία. Περαιτέρω, ο Κανονισμός θα ενθαρρύνει και θα αναβαθμίσει την ποιότητα της εργασίας μεταξύ των παραγωγών και θα ενθαρρύνει τον υγιή ανταγωνισμό για τις παραδοσιακές τέχνες. Κατά συνέπεια, η ενιαία προστασία σε ολόκληρη την ΕΕ για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας που σχετίζονται με τις γεωγραφικές ενδείξεις μπορεί να δημιουργήσει κίνητρα για την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων και να συμβάλει στην καταπολέμηση της παραποίησης.
Ως εκ τούτου, αναμένεται ότι οι γεωγραφικές ενδείξεις, θα προστατεύουν χειροτεχνικά προϊόντα που παράγονται στην Κύπρο, όπως:
-Κέντημα από το χωριό Λεύκαρα.
-Καλαθοπλεκτική από τα χωριά Λιοπέτρι, Μεσόγη, Λιβάδια και Τρούλλοι .
-Υφαντική από το χωριό Φύτη στην Πάφο.
-Κεραμική από τα χωριά Φύτη, Κόρνος, Άγιος Δημήτριος, Καμινάρια
-Ψηφιδωτά στην Πάφο.
-Παραδοσιακή ενδυματολογία
Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να αντιγράψει την ανθρώπινη χειροτεχνία;
Η ΕΕ πρότεινε ένα νομικό πλαίσιο για τη ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) στην Ένωση, με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών για την ανάπτυξη και τη χρήση αυτής της καινοτόμου τεχνολογίας. Παρόλο που η επερχόμενη νομοθεσία για την τεχνητή νοημοσύνη είναι έτοιμη να αναδιαμορφώσει το μέλλον των τεχνολογικών βιομηχανιών, παραμένουν εγγενείς πτυχές της ανθρώπινης χειροτεχνίας που η τεχνολογία απλώς δεν μπορεί να αντιγράψει. Αυτές περιλαμβάνουν στοιχεία δημιουργικότητας, διαίσθησης και συναισθηματικής σύνδεσης, που είναι εγγενή στην εργασία ενός τεχνίτη και δεν μπορούν να αντικατασταθούν ή υποκατασταθούν από ψηφιακά προϊόντα. Αυτά τα στοιχεία, παίζουν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία ουσιαστικών εμπειριών που διαρκούν αιώνες, χωρίς να χάνουν την αξία τους. Ως εκ τούτου, εν μέσω αυτής της τεχνολογικής επανάστασης της τεχνητής νοημοσύνης, η ανθρώπινη χειροτεχνία εξακολουθεί να ξεχωρίζει σε συγκεκριμένους τομείς. 
Παρά τις αξιοσημείωτες προόδους της τεχνητής νοημοσύνης σε διάφορους τομείς και την ικανότητά της να χειρίζεται αριθμητικούς υπολογισμούς και επαναλαμβανόμενες εργασίες, υπολείπεται στη σκέψη έξω από το κουτί, στον πειραματισμό και στην καινοτομία. Επιπλέον, η ρομποτική τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι σε θέση να μιμηθεί τη συναισθηματική σύνδεση και την αφήγηση ιστοριών που οι τεχνίτες προσφέρουν στη δουλειά τους. Όταν ένας τεχνίτης δημιουργεί ένα έκθεμα, πηγαίνει πέρα από τη συναρμολόγηση υλικών – αφηγείται μιαν ιστορία, προκαλεί συναισθήματα και δημιουργεί εμπειρίες που έχουν βαθιά απήχηση στους επισκέπτες. 
Η αξία των χειροποίητων προϊόντων
Κατά συνέπεια, τα χειροποίητα προϊόντα έχουν σημαντικά μεγαλύτερη αξία σε σύγκριση με τα αντίστοιχα ψηφιακά παραγόμενα προϊόντα. Ως εκ τούτου, η αξία των χειροποίητων προϊόντων, όχι μόνο παραμένει ανθεκτική στο χρόνο αλλά τείνει να ανατιμάται, σε αντίθεση με τα ψηφιακά παραγόμενα προϊόντα των οποίων η αξία μειώνεται καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται. 
Ο Κανονισμός της ΕΕ για τις γεωγραφικές ενδείξεις, αναγνωρίζει τη σημασία της χειρωνακτικής συμβολής σε ένα τελικό προϊόν, αναδεικνύοντας τις αναντικατάστατες πτυχές της ανθρώπινης καλλιτεχνίας που εκτείνονται πέρα από τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης. Ενώ η νομοθεσία για την τεχνητή νοημοσύνη αποσκοπεί στη διαμόρφωση του μέλλοντος της τεχνολογίας, ο κανονισμός για τις γεωγραφικές ενδείξεις συμπληρώνει αυτό τον στόχο, δίνοντας έμφαση στη διαρκή αξία των χειροποίητων προϊόντων και στην προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας τους από την εμπορική κατάχρηση και την αραίωση.
ΤΗΣ ΡΑΜΟΝΑΣ ΛΙΒΕΡΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΓΕΩΡΓΑΚΑ
*Η Ραμόνα Λιβέρα είναι Δικηγόρος / Senior Associate και η Άννα Γεωργάκα είναι Δικηγόρος. Στην ELIAS NEOCLEOUS & CO LLC- Γραφείο Λευκωσίας
