Αγώνας για να κλείσουν 113 παράνομοι σκυβαλότοποι
Το οριστικό κλείσιμο των παράνομων σκυβαλότοπων και τον περιορισμό της ανεξέλεγκτης απόρριψης αποβλήτων σε δήμους και κοινότητες επιχειρεί να θέσει το υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.
Σκυβαλότοποι που για χρόνια τώρα λειτουργούν με την ανοχή και ευθύνη της Πολιτείας. Συντελείται περιβαλλοντικό έγκλημα λόγω της αδυναμίας επιβολής ελέγχου. Εκτός από τη μόλυνση του εδάφους που προκαλείται από την παρουσία χώρων ανεξέλεγκτων διάθεσης απορριμμάτων (ΧΑΔΑ), υπάρχει κίνδυνος ρύπανσης του υπόγειου υδροφορέα, αλλά και κίνδυνος ανάφλεξης πυρκαγιάς.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μεγάλη πυρκαγιά στην επαρχία Πάφου όπου το σημείο έναρξής της (τοποθεσία «Λιβάδια του Μάρτη» έδαφος του χωριού Δρυνιά) είναι χώρος όπου γίνεται εναπόθεση αποβλήτων. Στο συγκεκριμένο σημείο έχει εντοπισθεί παράνομος σκυβαλότοπος στον οποίο υπάρχουν οικοσκευές, μπάζα και άλλα σκουπίδια.
Όλα αυτά, καθώς οι τοπικές Αρχές αδυνατούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά για να απομακρύνουν τα σκουπίδια, ενώ, την ίδια ώρα, εκκρεμεί ακόμα η προεκλογική δέσμευση της κυβέρνησης για δημιουργία υπηρεσίας περιβαλλοντικών ελέγχων. Όσο παραμένουν σε λειτουργία οι παράνομοι σκυβαλότοποι, τόσο εντείνεται η ανησυχία και η μόνη διέξοδος είναι πρώτα η άμεση αποκατάσταση των χώρων ανεξέλεγκτων χώρων διάθεσης αποβλήτων και ακολούθως η επιβολή κυρώσεων σε όσους εξακολουθούν να παρανομούν.
Μιλώντας στον «Φ», η υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Μαρία Παναγιώτου,παραδέχθηκε ότι υπάρχει πρόβλημα με την παρουσία χωματερών, αλλά και παράνομων απορρίψεων αποβλήτων που προέρχονται κυρίως από κατασκευές και κατεδαφίσεις, γι’ αυτό και ζήτησε να ετοιμαστεί ολοκληρωμένο πλάνο το οποίο βρίσκεται στο τελικό στάδιο καταρτισμού. Πρόσθεσε ότι έχουν δοθεί οδηγίες για εντατικοποίηση των ελέγχων για όσο το δυνατό περιορισμό της ανεξέλεγκτης απόρριψης στην ύπαιθρο.
Εκεί και όπου εντοπίζονται παρανομίες, είπε, ενημερώνονται οι τοπικές Αρχές προς συμμόρφωση με τη νομοθεσία. Επιπλέον, σημείωσε ότι «μέχρι το τέλος του 2024 θα συσταθεί Τομέας Περιβαλλοντικών Ελέγχων στη βάση και του προγράμματος διακυβέρνησης του Νίκου Χριστοδουλίδη για συχνότερους περιβαλλοντικούς ελέγχους και εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Πρόκειται για μια πολύ σημαντική εξέλιξη η οποία έρχεται να ενισχύσει αλλά και να βελτιώσει τους περιβαλλοντικούς ελέγχους».
Σημειώνεται ότι με οδηγίες της Υπουργού, το Τμήμα Περιβάλλοντος ετοίμασε προσχέδιο πλάνου δράσης για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου της παράνομης και ανεξέλεγκτης απόρριψης αποβλήτων.
Ο αναπληρωτής διευθυντής του Τμήματος Περιβάλλοντος, Θεόδουλος Μεσημέρης, ανέφερε ότι το προτεινόμενο πλαίσιο δράσεων περιλαμβάνει εκστρατεία καθαριότητας, εφαρμογή και επιβολή της κείμενης νομοθεσίας, το κλείσιμο και αποκατάσταση των χώρων ανεξέλεγκτης διαχείρισης αποβλήτων, τη βελτίωση της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού, τη δημιουργία κατάλληλου δικτύου υποδομών και εγκαταστάσεων για τη διαχείριση αποβλήτων και την εφαρμογή καλών πρακτικών κυκλικής οικονομίας.
Ο κ. Μεσημέρης, μιλώντας στον «Φ», άρχισε από μια παραδοχή:«Δυστυχώς, στην Κύπρο μετά το κλείσιμο των χωματερών στο Βατί και τον Κοτσιάτη το 2019, υπήρχε τεράστια αύξηση στη λειτουργία παράνομων χώρων διαλογής και αποθήκευσης, καθώς και παράνομη και ανεξέλεγκτη απόρριψη αποβλήτων σε χωράφια, ρυάκια και χωματερές. Το γεγονός αυτό ανέδειξε την αδυναμία στην εφαρμογή και επιβολή της υφιστάμενης νομοθεσίας και ειδικότερα στους ελέγχους σε παραγωγούς και διαχειριστές αποβλήτων».
Ως πρώτη δράση, ο κ. Μεσημέρης καταγράφει τον άμεσο καθαρισμό των παράνομων και ανεξέλεγκτων χώρων απόρριψης αποβλήτων στους δήμους και κοινότητες. Εξήγησε ότι για να επιτευχθεί αυτό απαιτείται συντονισμός με το υπουργείο Εσωτερικών, η συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φορέων και ιδιαίτερα τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Πρόσθεσε ότι μόνο οι τοπικές Αρχές γνωρίζουν καλύτερα από όλους τους χώρους που εναποτίθενται παράνομα σκουπίδια. Επομένως, είπε, πρέπει να δηλώσουν στο Τμήμα Περιβάλλοντος τους χώρους αυτούς και ακολούθως, νοουμένου ότι εξασφαλιστούν οι αναγκαίες πιστώσεις, με κρατική οικονομική στήριξη θα πραγματοποιηθεί εκστρατεία καθαριότητας.
«Η εκστρατεία χωρίζεται σε δύο επίπεδα: Το πρώτο επίπεδο αφορά τα σημεία βαριάς ρύπανσης και θα καθαριστούν άμεσα (φθινόπωρο) από κατάλληλα συνεργεία, μετά από συνεννόηση με τις τοπικές Αρχές, ενώτο δεύτερο επίπεδο το οποίο αφορά σημεία με πιο ήπια ρύπανση θα καθαριστούν από ομάδες εθελοντών μετά από συνεννόηση με τον Επίτροπο Εθελοντισμού», πρόσθεσε. Εκτιμάται ότι το όλο κόστος για την εκστρατεία καθαριότητας θα φθάσει τα €3 εκατομμύρια.
Σε σχέση τώρα με την εφαρμογή της νομοθεσίας που αποτελεί τη δεύτερη προτεινόμενη δράση, στόχος είναι η αποτελεσματική διεκπεραίωση των ελέγχων και των επιθεωρήσεων για επιβολή αποτρεπτικών κυρώσεων σε όσους παρανομούν για να έχουν αποτρεπτικό χαρακτήρα. Σύμφωνα με τον κ. Μεσημέρη, σε αυτό θα βοηθήσει η σύσταση Τομέα Περιβαλλοντικών Ελέγχων που αναμένεται να στελεχωθεί μέχρι το τέλος του χρόνου.
Περαιτέρω, σημείωσε, η προσπάθεια ελέγχων και επιθεωρήσεων για πρόληψη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού εγκλήματος, για προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, ενισχύθηκε πρόσφατα με την υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ του Αρχηγού της Αστυνομίας και του αναπληρωτή διευθυντή του Τμήματος Περιβάλλοντος. Μεταξύ άλλων, στις προτεραιότητες των δύο Υπηρεσιών, περιλαμβάνεται η πάταξη της παράνομης απόρριψης αποβλήτων και η αυστηρή εφαρμογή και επιβολή της κείμενης νομοθεσίας.
€70 εκατ. για αποκατάσταση 113 ΧΑΔΑ
Τρίτη δράση αποτελεί το κλείσιμο και η αποκατάσταση των ΧΑΔΑ καθώς και η μετέπειτα συντήρηση και φροντίδα τους, για όσο χρονικό διάστημα οι χώροι ενέχουν κινδύνους ως προς το φυσικό περιβάλλον και τη δημόσια υγεία. Παγκύπρια έχουν καταγραφεί 113 ΧΑΔΑ από τους οποίους έχουν ήδη αποκατασταθεί οι 49 ΧΑΔΑ στις επαρχίες Πάφου, Λάρνακας και Αμμοχώστου. Τον Οκτώβριο 2024 θα προκηρυχτεί σύμβαση για αποκατάσταση άλλων 19 ΧΑΔΑ. Η κατασκευαστική σύμβαση για τα έργα στο Βατί προγραμματίζεται να προκηρυχθεί εντός του 2ου τριμήνου του 2025. Σε εξέλιξη είναι η αποκατάσταση του ΧΑΔΑ Κοτσιάτη και η αναμενόμενη ημερομηνία ολοκλήρωσης των εργασιών είναι ο Ιούλιος 2025. Το κόστος αποκατάστασης ανέρχεται συνολικά στα €70 εκατομμύρια.
Διαχείριση αποβλήτων με την εφαρμογή της Αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει»
Η στοχευμένη εφαρμογή της Αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» προς αποτελεσματική διαχείριση ειδικών ρευμάτων αποβλήτων είναι ο στόχος της τέταρτης δράσης. Με βάση την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», οι παραγωγοί προϊόντων έχουν διευρυμένη ευθύνη που στηρίζεται στην προσέγγιση του κύκλου ζωής των προϊόντων τους. Τα συστήματα Διευρυμένης Ευθύνης Παραγωγού είναι ένα σύνολο μέτρων που διασφαλίζουν ότι οποιοσδήποτε παραγωγός ή εισαγωγέας προϊόντων φέρει οικονομική ευθύνη ή οικονομική και οργανωτική ευθύνη για τη διαχείριση των αποβλήτων αυτού του προϊόντος στο τέλος του κύκλου ζωής του. Το κόστος συλλογής και διάθεσης των αποβλήτων, θα πρέπει επομένως να καλυφθεί οικονομικά από τους παραγωγούς μέσω των συστημάτων ευθύνης του παραγωγού. Στο πλαίσιο αυτό θα διερευνηθεί η διεύρυνση της ευθύνης του παραγωγού για τα ογκώδη απόβλητα και τα απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων.
Πέμπτη δράση είναι η δημιουργία ικανοποιητικού δικτύου υποδομών και εγκαταστάσεων για τη διαχείριση αποβλήτων – μέτρα μείωσης, επαναχρησιμοποίησης και χωριστής συλλογής. Στόχος είναι η δημιουργία και εφαρμογή ενός επαρκούς δικτύου υποδομών και εγκαταστάσεων για τη διαχείριση αποβλήτων ώστε να συμβάλει στην αποτροπή του φαινομένου της παράνομης και ανεξέλεγκτης απόρριψης αποβλήτων.
Η έκτη δράση αφορά την προώθηση καλών πρακτικών ώστε να επιτευχθεί η αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη χρήση των αξιοποιήσιμων αδρανών υλικών που προκύπτουν από την επεξεργασία αποβλήτων των κατασκευών και κατεδαφίσεων.
