Συνεχίζεται ο γολγοθάς των θυμάτων του Άστρασολ
Η βασανιστική ανάβαση του Γολγοθά για τα ζώντα θύματα τουεργοστασίου Astrasol στα Λατσιά δεν λέει να τελειώσει. Τα μέλη των 22 οικογενειών που είτε έχασαν δικούς τους ανθρώπους λόγω καρκίνου είτε κτυπήθηκαν τα ίδια από τη νόσο, καλούνται να πληρώσουν εκ νέου δεκάδες χιλιάδες ευρώ.
Από τις αρχές Μαρτίου λαμβάνουν επιστολές από τους δικηγόρους των ιδιοκτητών του εργοστασίου (είχαν απαλλαχθεί από τις κατηγορίες), οι οποίοι στη βάση δικαστικού διατάγματος και υπολογισμών του πρωτοκολλητείου, καλούν τις 22 αυτές οικογένειες να καταβάλουν αρκετές χιλιάδες ευρώ ως δικηγορικά έξοδα.
Το ζήτημα στην προκειμένη είναι ότι ενώ επιδημιολογική μελέτη, που έτυχε αναγνώρισης και έγινε αποδεκτή από το πρωτόδικο δικαστήριο, φανερώνει ότι το διχλωρομεθάνιο που εξέπεμπε από τα φουγάρα του το εργοστάσιο Astrasol ήταν η αιτία για τα μαζικά πλήγματα καρκίνου στην περιοχή, εντούτοις δεν έπεισε το Ανώτατο Δικαστήριο. Το τελευταίο ανέτρεψε τα δεδομένα, απαλλάσσοντας τους καταδικασθέντες που ήταν ο διευθυντής του εργοστασίου, η ιδιοκτήτρια εταιρεία της βιομηχανικής μονάδας και η Δημοκρατία.
Έτσι, τα τρία αυτά μέρη δεν θα καταβάλουν γενικές αποζημιώσεις για τον πόνο και την ταλαιπωρία που όπως είχε κριθεί πρωτοδίκως προκάλεσαν. Το Ανώτατο Δικαστήριο αναγνώρισε μόνο την ευθύνη του αξιωματούχου της εταιρείας Φοίβου Λιασή και της εταιρείας Astrasol Λτδ σε ό,τι αφορά το εύρημα του πρωτόδικου δικαστηρίου για «ιδιωτική οχληρία». Οι συγκεκριμένες αποζημιώσεις για την οχληρία, παραμένουν σε εκκρεμότητα.
Με άλλα λόγια, όχι μόνο οι αξιοσημείωτες αποζημιώσεις που είχαν επιδικασθεί πρωτοδίκως δεν καταβλήθηκαν, λόγω ανατροπής με απόφαση του Ανωτάτου, αλλά οι πληγέντες από τον καρκίνο καλούνται να καταβάλουν και χρήματα. Πρόκειται για ποσά τα οποία είναι δυσβάσταχτα με βάση τα δεδομένα.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του ανθρώπου-συμβόλου του αγώνα των περίοικων για να δικαιωθούν. Ο λόγος για τον Ιωνά Κκαΐλη, τον οποίο συναντήσαμε μαζί με άλλους παθόντες στα Λατσιά τα προηγούμενα 24ωρα. Ο κ. Κκαΐλης, το σπίτι του οποίου εφαπτόταν με το εργοστάσιο, έχασε τη σύζυγό του το 2009 από καρκίνο ενώ αυτή ήταν 63 ετών. Η νόσος έπληξε τον ίδιο το 2008. Πλέον, έχοντας να διαχειριστεί τον πόνο του και αναζητώντας δικαίωση είναι ξανά αντιμέτωπος με την καταβολή υπέρογκων ποσών. Ο κ. Κκαΐλης μας παρουσίασε τέσσερις διαφορετικές επιστολές που παρέλαβε τις τελευταίες ημέρες και αναγράφουν τα χρήματα που διεκδικούν από τον ίδιο και μέλη της οικογένειάς του οι δικηγόροι των ιδιοκτητών του εργοστασίου: €3.150, €3.107, €3.510 και €1.886.
Ενδεικτική είναι και η περίπτωση του Θεοφάνη Χρυσάνθου, επίσης συνταξιούχου, ο γιός του οποίου είχε πληγεί από καρκίνο σε μικρή ηλικία. Καλείται μαζί με τη μάνα του παιδιού του να καταβάλουν το ποσό των €13.366.
Ο κ. Κκαΐλης, με τον οποίο μιλήσαμε μια μέρα μετά τη συμπλήρωση 15 χρόνων από τον χαμό της συζύγου του, ήταν συναισθηματικά φορτισμένος. «Τι να πεις, πλέον; Έχασαν και τα λόγια μας τη σημασίας τους» μας είπε με παράπονο και πρόσθεσε: «Δεν μπορώ να πληρώσω αυτά τα ποσά. Είμαι συνταξιούχος, ταλαιπωρημένος με την υγεία μου, με μια πολύ χαμηλή σύνταξη. Γι΄ αυτό τον λόγο, άλλωστε, έχω απαλλαγεί σε δυο άλλες υποθέσεις που διεκδίκησαν ποσά από εμένα ως δικηγορικά έξοδα γι΄ αυτή την υπόθεση. Πρέπει να περάσω ακόμα μια δοκιμασία κι ενώ η προσφυγή μας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εκκρεμεί».
Τα δικηγορικά έξοδα
Να σημειωθεί ότι οι 22 οικογένειες είχαν κινηθεί νομικά κατά επτά νομικών και φυσικών προσώπων. Σε βάρος των ιδιοκτητών του εργοστασίου Σωτήρη και Μαρούλας Λιασή, του γιου τους Φοίβου Λιασή που ήταν αξιωματούχος της βιομηχανικής μονάδας, της νομικής οντότητας Άστρασολ Λτδ, του Επίσημου Παραλήπτη, του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας και του Δήμου Λατσιών.
Το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας στις 27/12/2017 είχε δικαιώσει τις οικογένειες, καταδικάζοντας την Κυπριακή Δημοκρατία, την εταιρεία Astrasol Λτδ και εκ των διευθυντών της Φοίβο Λιασή για την εκπομπή του καρκινογόνου διχλωρομεθανίου. Είχε αποδώσει ευθύνες «για πρόκληση καρκίνου λόγω ενεργειών ή παραλείψεων» εναντίον των τριών εναγομένων, επιδικάζοντας αποζημιώσεις από 40.000 μέχρι και 100.000 ευρώ για κάθε θύμα. Ωστόσο, ο τότε Γενικός Εισαγγελέας, Κώστας Κληρίδης, αποφάσισε να εφεσιβάλει την απόφαση. Την ίδια στιγμή, κι ενώ λόγω της έφεσης δεν ήταν δυνατό να καταβληθούν οι επιδικασθείσες αποζημιώσεις στις 22 οικογένειες, όσοι απαλλάχθηκαν (Σωτήρης και Μαρούλα Λιασή, Επίσημος Παραλήπτης και Δήμος Λατσιών) άρχισαν να κινούνται για να λάβουν δικηγορικά έξοδα.
Η ανατροπή από το Ανώτατο και η προσφυγή στο ΕΔΑΔ
Το ευρωπαϊκό δικαστικό σώμα αναμένεται να εκδώσει απόφαση τους προσεχείς μήνες.
Μετά την δικαίωσή τους πρωτοδίκως, την 21η Σεπτεμβρίου του 2022, ανατράπηκαν άρδην τα δεδομένα. Το Ανώτατο απάλλαξε πλήρως από κάθε ευθύνη την Κυπριακή Δημοκρατία για την υπόθεση, ενώ παραμέρισε και την καταδικαστική απόφαση σε βάρος της Astrasol Λτδ και του αξιωματούχου της εταιρείας Φοίβου Λιασή για τις θανατηφόρες συνέπειες του διχλωρομεθανίου που εξέπεμπε από τα φουγάρα του το εργοστάσιο. Κατά συνέπεια, ανέτρεψε και την απόφαση του Επαρχιακού Δικαστήριου Λευκωσίας σε σχέση με τις αποζημιώσεις για έκαστο θύμα. Αναγνώρισε μόνο την ευθύνη του Λιασή και της εταιρείας Astrasol Λτδ σε ό,τι αφορά το εύρημα του πρωτόδικου δικαστηρίου για «ιδιωτική οχληρία».
Οι δικαστές του Ανωτάτου, Τ.Θ. Οικονόμου, Λ. Δημητριάδου-Ανδρέου και Ι. Ιωαννίδης, αποφάσισαν ομόφωνα ότι η επιδημιολογική μελέτη των δρα Μιχάλη Βωνιάτη και δρα Κωνσταντίνου Μακρή για τις συνέπειες του διχλωρομεθανίου στην οικιστική περιοχή των Λατσιών όπου παράνομα λειτουργούσε το εργοστάσιο, δεν ήταν αρκετή για να αποδείξει τις ευθύνες των καταδικασθέντων. Το τριμελές δικαστικό σώμα, σύμφωνα με την έκτασης 136 σελίδων απόφασή του, έκρινε ότι παρά την επιδημιολογική μαρτυρία, υπήρξε «αποτυχία τεκμηρίωσης με ιατρική εξέταση» ότι ο καρκίνος ήταν συνεπεία της εκπομπής της καρκινογόνου ουσίας. Το Ανώτατο, μάλιστα, στην ετυμηγορία του επικαλέστηκε αποφάσεις, κάνοντας λόγο για αποτυχία των οικογενειακών αγωγών να «στοιχειοθετήσουν αιτιώδη συνάφεια».
Να σημειωθεί ότι μετά απ΄ αυτή την εξέλιξη τα μέλη των 22 οικογενειών προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπως –άλλωστε- είχε προαναγγείλει και ο δικηγόρος τους Λουκής Λουκαΐδης τον Σεπτέμβριο του 2022.
Όπως πληροφορείται ο «Φ», εντός των επόμενων μηνών το διεθνές αυτό δικαστικό σώμα αναμένεται να εκδώσει απόφαση. Συνήθως, το ΕΔΑΔ εκδίδει ετυμηγορία εντός των επόμενων δυο χρόνων από την καταχώριση προσφυγής.
Η απόφαση του Ανωτάτου το φθινόπωρο του 2022, πάντως, είχε σχολιαστεί αρκετά. Σύμφωνα και με επιστημονικές θέσεις που προβλήθηκαν, οι ιατροί δεν είναι αυτοί που γνωματεύουν για την προέλευση της νόσου, κι ότι αυτό είναι κάτι που καταδεικνύεται από επιδημιολογικές μελέτες.
Ο δρ Κωνσταντίνος Χ. Μακρής, καθηγητής περιβαλλοντικής υγείας στο ΤΕΠΑΚ, που μαζί με τον δρα Μιχάλη Βωνιάτη είχαν κάνει την επιδημιολογική μελέτη που οδήγησε στην πρωτόδικη καταδικαστική απόφαση, σε άρθρο του λίγο μετά την ετυμηγορία του Ανωτάτου, επεσήμαινε, μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: «Σε σχέση με την ειδική αιτιώδη συνάφεια, δηλαδή ότι η καρκινογένεση προκλήθηκε από το ΔΧΜ, ζητήθηκε πέραν από την επιδημιολογική μαρτυρία, περαιτέρω μαρτυρία μη στατιστικής φύσεως. Δηλαδή, ζητήθηκε για κάθε ένα δηλωμένο περιστατικό καρκίνου να υπάρχει ιατρική μαρτυρία που να συνδέει γραπτώς τη διάγνωση καρκίνου με το αίτιο που τον προκάλεσε. Βεβαίως αυτό δεν αποτελεί συνηθισμένη ιατρική πρακτική στο ατομικό επίπεδο και ο κανόνας είναι να αναγράφεται μόνο η διάγνωση και όχι ο παράγοντας έκθεσης που οδήγησε στη συγκεκριμένου τύπου καρκινογένεση. Ο λόγος είναι ότι τέτοιου είδους διασύνδεση δεν γίνεται επιστημονικά σε ατομικό επίπεδο αλλά σε πληθυσμιακό επίπεδο όπως έγινε με τη μελέτη Μακρή-Βωνιάτη (2018)».
Η ανατροπή από το Ανώτατο και η προσφυγή στο ΕΔΑΔ
Το ευρωπαϊκό δικαστικό σώμα αναμένεται να εκδώσει απόφαση τους προσεχείς μήνες
Μετά την δικαίωσή τους πρωτοδίκως, την 21η Σεπτεμβρίου του 2022, ανατράπηκαν άρδην τα δεδομένα. Το Ανώτατο απάλλαξε πλήρως από κάθε ευθύνη την Κυπριακή Δημοκρατία για την υπόθεση, ενώ παραμέρισε και την καταδικαστική απόφαση σε βάρος της Astrasol Λτδ και του αξιωματούχου της εταιρείας Φοίβου Λιασή για τις θανατηφόρες συνέπειες του διχλωρομεθανίου που εξέπεμπε από τα φουγάρα του το εργοστάσιο. Κατά συνέπεια, ανέτρεψε και την απόφαση του Επαρχιακού Δικαστήριου Λευκωσίας σε σχέση με τις αποζημιώσεις για έκαστο θύμα. Αναγνώρισε μόνο την ευθύνη του Λιασή και της εταιρείας Astrasol Λτδ σε ό,τι αφορά το εύρημα του πρωτόδικου δικαστηρίου για «ιδιωτική οχληρία».
Οι δικαστές του Ανωτάτου, Τ.Θ. Οικονόμου, Λ. Δημητριάδου-Ανδρέου και Ι. Ιωαννίδης, αποφάσισαν ομόφωνα ότι η επιδημιολογική μελέτη των δρα Μιχάλη Βωνιάτη και δρα Κωνσταντίνου Μακρή για τις συνέπειες του διχλωρομεθανίου στην οικιστική περιοχή των Λατσιών όπου παράνομα λειτουργούσε το εργοστάσιο, δεν ήταν αρκετή για να αποδείξει τις ευθύνες των καταδικασθέντων. Το τριμελές δικαστικό σώμα, σύμφωνα με την έκτασης 136 σελίδων απόφασή του, έκρινε ότι παρά την επιδημιολογική μαρτυρία, υπήρξε «αποτυχία τεκμηρίωσης με ιατρική εξέταση» ότι ο καρκίνος ήταν συνεπεία της εκπομπής της καρκινογόνου ουσίας. Το Ανώτατο, μάλιστα, στην ετυμηγορία του επικαλέστηκε αποφάσεις, κάνοντας λόγο για αποτυχία των οικογενειακών αγωγών να «στοιχειοθετήσουν αιτιώδη συνάφεια».
Να σημειωθεί ότι μετά απ΄ αυτή την εξέλιξη τα μέλη των 22 οικογενειών προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπως –άλλωστε- είχε προαναγγείλει και ο δικηγόρος τους Λουκής Λουκαΐδης τον Σεπτέμβριο του 2022.
Όπως πληροφορείται ο «Φ», εντός των επόμενων μηνών το διεθνές αυτό δικαστικό σώμα αναμένεται να εκδώσει απόφαση. Συνήθως, το ΕΔΑΔ εκδίδει ετυμηγορία εντός των επόμενων δυο χρόνων από την καταχώριση προσφυγής.
Η απόφαση του Ανωτάτου το φθινόπωρο του 2022, πάντως, είχε σχολιαστεί αρκετά. Σύμφωνα και με επιστημονικές θέσεις που προβλήθηκαν, οι ιατροί δεν είναι αυτοί που γνωματεύουν για την προέλευση της νόσου, κι ότι αυτό είναι κάτι που καταδεικνύεται από επιδημιολογικές μελέτες.
Ο δρ Κωνσταντίνος Χ. Μακρής, καθηγητής περιβαλλοντικής υγείας στο ΤΕΠΑΚ, που μαζί με τον δρα Μιχάλη Βωνιάτη είχαν κάνει την επιδημιολογική μελέτη που οδήγησε στην πρωτόδικη καταδικαστική απόφαση, σε άρθρο του λίγο μετά την ετυμηγορία του Ανωτάτου, επεσήμαινε, μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: «Σε σχέση με την ειδική αιτιώδη συνάφεια, δηλαδή ότι η καρκινογένεση προκλήθηκε από το ΔΧΜ, ζητήθηκε πέραν από την επιδημιολογική μαρτυρία, περαιτέρω μαρτυρία μη στατιστικής φύσεως.
Δηλαδή, ζητήθηκε για κάθε ένα δηλωμένο περιστατικό καρκίνου να υπάρχει ιατρική μαρτυρία που να συνδέει γραπτώς τη διάγνωση καρκίνου με το αίτιο που τον προκάλεσε. Βεβαίως αυτό δεν αποτελεί συνηθισμένη ιατρική πρακτική στο ατομικό επίπεδο και ο κανόνας είναι να αναγράφεται μόνο η διάγνωση και όχι ο παράγοντας έκθεσης που οδήγησε στη συγκεκριμένου τύπου καρκινογένεση. Ο λόγος είναι ότι τέτοιου είδους διασύνδεση δεν γίνεται επιστημονικά σε ατομικό επίπεδο αλλά σε πληθυσμιακό επίπεδο όπως έγινε με τη μελέτη Μακρή-Βωνιάτη (2018)».
