Πράξη εκδήλωσης αγάπης του διαθέτη προς αγαπημένα του πρόσωπα αποτελεί η διάθεση περιουσίας με διαθήκη, όπως το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση της διάθεσης περιουσίας εν ζωή με δωρεά. Η διαφορά τους συνίσταται στο γεγονός ότι στη μεν περίπτωση της διάθεσης με διαθήκη, ο διαθέτης δεν δικαιούται να διαθέσει ολόκληρη την περιουσία του και όπως επιθυμεί, εκτός όπως προνοείται στο νόμο, ενώ εν ζωή με δωρεά επιτρέπεται να διαθέσει ολόκληρη την περιουσία του χωρίς κανένα περιορισμό.
Είναι λοιπόνφυσικό κάθε άνθρωπος να επιθυμεί να διατηρήσει περιουσία, κινητή ή ακίνητη, με σκοπό την εξασφάλιση του για όσο χρόνο βρίσκεται στη ζωή, για να μην βρεθεί στη δύσκολη θέση να εξαρτάται από το ενδιαφέρον, τη φροντίδα και τα τυχόν φιλάνθρωπα αισθήματα αγαπημένων του προσώπων. Η διατήρηση περιουσίας είναι προτιμότερη, αφού με τη διάθεση της χωρίς περιοριστικούς όρους, αυτή αλλάζει χέρια και ο διαθέτης δεν είναι πλέον σε θέση να ελέγξει την κατάσταση, αφού η περιουσία παύει να ανήκει σ’ αυτόν. Γι’ αυτό ολοένα και περισσότεροι προτιμούν την διάθεση περιουσίας με διαθήκη, ικανοποιώντας συγχρόνως με τον τρόπο αυτό και το ανθρώπινο αίσθημα ότι έχουν πράξει το καθήκον τους προς αγαπημένα πρόσωπα, είτε αυτοί είναι οικείοι, συγγενείς ή φιλικά πρόσωπα.
Αμοιβαίες διαθήκες
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση των όμοιων αμοιβαίων διαθηκών μεταξύ συζύγων χωρίς δικά τους τέκνα, με βάση τις οποίες ο ένας κληροδοτεί στον άλλο το σύνολο της κινητής και ακίνητης περιουσίας του και στην περίπτωση θανάτου του κληρονομούμενου, η περιουσία κληροδοτείται σε συγκεκριμένα πρόσωπα που κατονομάζονται στις διαθήκες, π.χ. τέκνα από προηγούμενο γάμο. Προς τούτο απαιτείται συμφωνία μεταξύ των συζύγων, η οποία να καταγράφεται στη διαθήκη του καθενός, ότι έχουν συμφωνήσει μεταξύ τους να εκτελέσουν αμοιβαίες διαθήκες με την ίδια ημερομηνία και με ίδιους όρους, καθώς και ότι συμφώνησαν ότι δεν θα ανακαλέσουν τις διαθήκες ενόσω ζουν ή ο επιζών μετά το θάνατο του άλλου.
Απόφαση Ανώτατου Δικαστηρίου
Τίθεται το ερώτημα κατά πόσο αυτές οι διαθήκες είναι έγκυρες σύμφωνα με το νόμο και αν το περιεχόμενο τους δεσμεύει τον επιζώντα σύζυγο και τον εμποδίζει να ανακαλέσει τη διαθήκη του. Το θέμα εξετάστηκε στην απόφαση που εξέδωσε το Ανώτατο Δικαστήριο στην Π.Ε.239/2010 ημερ.18.2.2016, όπου ανατράπηκε η πρωτόδικη απόφαση και αποφασίστηκε ότι η ανάκληση της αμοιβαίας διαθήκης με εκτέλεση νέας διαθήκης δεν ήταν έγκυρη. Συγκεκριμένα, η επιζώσα σύζυγος κληρονόμησε όλη την περιουσία του αποβιώσαντα συζύγου και στη συνέχεια εκτέλεσε νέα διαθήκη, ανακαλώντας την αμοιβαία διαθήκη που είχε συμφωνήσει με το σύζυγο της. Στην αμοιβαία διαθήκη κατονομάζονταν συγκεκριμένοι κληροδόχοι ενώ στη νέα διαθήκη συμπεριλήφθηκε και νέος κληροδόχος.
Το πρωτόδικο δικαστήριο έκρινε ότι οι ισχυρισμοί των κληροδόχων της αμοιβαίας διαθήκης δεν ευσταθούσαν, αφού αυτή ανακλήθηκε σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 37 του Κεφ.195, που είναι και ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί να ανακληθεί η διαθήκη. Πρόσθεσε ότι οι ισχυρισμοί τους για αμοιβαίες διαθήκες είναι άγνωστοι στον Κυπριακό Νόμο και ότι η αποβιώσασα δεν κρατούσε την περιουσία της, συμπεριλαμβανομένης εκείνης που κληρονόμησε από το σύζυγο, σε εμπίστευμα για να χρησιμοποιηθεί με τον τρόπο που προνοούσε η αμοιβαία διαθήκη.
Το Ανώτατο Δικαστήριο διαφώνησε και επισημαίνει ότι το δόγμα των αμοιβαίων διαθηκών ως κανόνας δικαίου έχει αναγνωρισθεί, θεμελιωθεί και υποστηρίζεται από πλούσια νομολογία των Αγγλικών δικαστηρίων. Εδράζεται στη φιλοσοφία ότι ένα πρόσωπο έχει δικαίωμα να δεσμεύσει την περιουσία του με συμφωνία, ούτως ώστε η διαθήκη του να αποτελεί εμπίστευμα για την εκτέλεση αυτής της συμφωνίας. Οι όροι της ίδιας διαθήκης συνιστούν και τη μαρτυρία τέτοιας συμφωνίας και αυτός που αποβιώνει πρώτος εκτελεί με το θάνατο του το δικό του μερίδιο της συμφωνίας. Το δεύτερο μέρος δεν μπορεί να αποδεσμευθεί από μόνο του από τη συμφωνία, αλλά καθίσταται εμπιστευματοδόχος για να την εφαρμόσει με τέτοιο τρόπο ώστε να υλοποιήσει την αμοιβαία διαθήκη.
Τόνισε περαιτέρω ότι αμοιβαίες διαθήκες μπορούν να ανακληθούν είτε από κοινού, είτε από το ένα μέρος ξεχωριστά, νοουμένου όμως ότι το μέρος που προτίθεται να ανακαλέσει κοινοποιεί την απόφαση του στο άλλο μέρος. Δεν είναι όμως επιτρεπτό σε οποιοδήποτε μέρος να ανακαλέσει τη διαθήκη του εν αγνοία του άλλου, ούτε στον επιβιώσαντα να το πράξει μετά το θάνατο του άλλου. Κατέληξε ότι, έχοντας υπόψη το κοινοδίκαιο και τις αρχές της επιείκειας, τυχόν σύνταξη νέας διαθήκης δεν απαλλάσσει το διαθέτη από τη συμφωνία που είχε συνάψει στο πλαίσιο καταρτισμού αμοιβαίων διαθηκών.
Δικηγόρος στη Λάρνακα*
Πηγή: philenews.com
