Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία, η Γαλλία και η Ισπανία, οι κοινωνικές δαπάνες ανέρχονται πλέον περίπου στο 30% του ΑΕΠ, οπότε πρέπει να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο στη χρηματοδότηση μόνιμα υψηλότερων αμυντικών δαπανών, δηλώνει ο Μαρσέλ Σχλέπερ, αναλυτής του γερμανικού Iνστιτούτου ifo, μιλώντας στα «ΝΕΑ». Η σύσταση δεν αφορά χώρες όπως η Ελλάδα, με αμυντικές δαπάνες που ξεπερνούν τον στόχο του 2% του ΑΕΠ, λέει ο γερμανός ειδικός σε δημοσιονομικά και πολιτική οικονομία. Παράλληλα, τάσσεται κατά της έκδοσης κοινού χρέους από την ΕΕ για τη χρηματοδότηση αμυντικών δαπανών.
Στη μελέτη που εκπονήσατε, προτείνετε τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ να δημιουργήσουν δημοσιονομικό χώρο για μόνιμες αμυντικές δαπάνες. Είναι δύσκολο να γίνει, σωστά;
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις ταυτόχρονα. Δεν χρειάζεται μόνο να βελτιώσει τις αμυντικές της ικανότητες, αλλά και να μεταμορφώσει τις οικονομίες της, να επενδύσει στη δημόσια και ψηφιακή υποδομή και να μειώσει τις εκπομπές ρύπων. Δεδομένης της στενής δημοσιονομικής κατάστασης, κάθε διαθέσιμο ευρώ χρειάζεται επειγόντως σε όλους αυτούς τους τομείς. Ενώ η έκδοση νέου χρέους μπορεί να φαίνεται μια εύκολη λύση για να ξεπεραστεί αυτό το δίλημμα, λειτουργεί μόνο βραχυπρόθεσμα. Μόλις συσσωρευτεί το χρέος, η πληρωμή των τόκων γίνεται πολύ δαπανηρή. Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν ήδη πέντε χώρες στην Ευρώπη που πρέπει να πληρώσουν μεταξύ πέντε και δέκα τοις εκατό των κρατικών κεφαλαίων μόνο για τόκους. Αυτό δείχνει ότι τελικά το χρέος θα απορροφήσει τα κεφάλαια που απαιτούνται για την άμυνα και άλλες προτεραιότητες. Το χρέος δεν μπορεί να είναι η απάντηση.
Τότε ποια μπορεί να είναι η λύση;
Θεωρητικά, οι χώρες θα μπορούσαν να αυξήσουν τους φόρους. Αλλά αυτό είναι ένα ριψοκίνδυνο στοίχημα. Η αύξηση των φόρων μπορεί να εμποδίσει την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη. Αντίθετα, προτείνουμε στις κυβερνήσεις να εφαρμόσουν πολιτικές φιλικές προς την ανάπτυξη. Οταν οι ευρωπαϊκές οικονομίες αναπτυχθούν πιο δυνατά, θα διατεθούν πρόσθετοι πόροι που θα μπορούσαν να διευκολύνουν την αντιστάθμιση μεταξύ αμυντικών δαπανών και άλλων κατηγοριών δαπανών. Ορισμένες φιλικές προς την ανάπτυξη πολιτικές μπορεί να είναι σχετικά φθηνές στην εφαρμογή, όπως η μείωση της γραφειοκρατίας. Αλλες πολιτικές θα είναι πιο ακριβές και θα απαιτούν κρατικά κεφάλαια. Αυτό σημαίνει ότι δεν αποφεύγουμε τη συζήτηση για την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών. Οι κοινωνικές δαπάνες αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των κυβερνητικών προϋπολογισμών και έχουν αυξηθεί γρηγορότερα από την οικονομία. Από το 1990, οι κοινωνικές δαπάνες στις ευρωπαϊκές χώρες του ΝΑΤΟ αυξήθηκαν με συντελεστή 2,1, ενώ η οικονομία αυξήθηκε μόνο με συντελεστή 1,6. Σε χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία, η Γαλλία και η Ισπανία, οι κοινωνικές δαπάνες είναι πλέον περίπου 30% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι οι κοινωνικές δαπάνες πρέπει να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο στη χρηματοδότηση μόνιμα υψηλότερων αμυντικών δαπανών. Είτε με το να μην αυξηθούν περαιτέρω είτε ακόμη και ενοποιώντας τες.
Εχετε υπολογίσει ότι αρκεί να επιτευχθεί ο στόχος του ΝΑΤΟ 2% αμυντικών δαπανών εάν οι χώρες που υστερούν μετατοπίσουν μόνο το 1% των υπόλοιπων κρατικών δαπανών στην άμυνα. Φαίνεται εύκολο. Γιατί τόσο πολλές χώρες δυσκολεύονται;
Μικρές περικοπές στον προϋπολογισμό μπορεί να έχουν ήδη μεγάλο κόστος για τα άτομα που επηρεάζονται. Στη Γερμανία, είδαμε πρόσφατα μεγάλες διαμαρτυρίες από αγρότες κατά της περικοπής των επιδοτήσεων για το γεωργικό ντίζελ, ενώ η περικοπή αυτή θα οδηγούσε σε σχετικά μικρές οικονομίες. Για να ξεπεραστούν τέτοιες προκλήσεις προκειμένου να δαπανηθούν περισσότερα για την άμυνα, η αντίληψη του περιβάλλοντος ασφαλείας έχει πραγματικά σημασία. Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης αντέδρασαν άμεσα στην πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αυξάνοντας τις αμυντικές τους δαπάνες. Οσο πιο πολύ προχωράτε δυτικά, τόσο πιο αργή είναι η αντίδραση. Αυτό δείχνει ότι πρόκειται για προτεραιότητες.
Η Επιτροπή παρουσίασε τη στρατηγική για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, ο επίτροπος Μπρετόν έχει μιλήσει για ένα ταμείο για την προώθηση κοινών αμυντικών έργων, επίσης υπάρχει συζήτηση για την έκδοση κοινού χρέους για την άμυνα, τι πιστεύετε;
Οι ευρωπαίοι πολίτες θέλουν να δουν συνεργασία στον τομέα της άμυνας σε επίπεδο ΕΕ. Και η ΕΕ θα μπορούσε πράγματι να διαδραματίσει ρόλο στην υπέρβαση του εθνικού κατακερματισμού στην ευρωπαϊκή αμυντική αγορά και στη δημιουργία οικονομιών κλίμακας. Αλλά αυτό δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί και τα αμυντικά κονδύλια δεν είναι αυτοσκοπός. Σε σύγκριση με τα επιμέρους κράτη – μέλη, η ΕΕ είναι ένας μικρός παίκτης στον τομέα της άμυνας. Ως εκ τούτου, η ΕΕ θα χρειαζόταν ένα σαφές σχέδιο σχετικά με τον σκοπό των αμυντικών κονδυλίων, τον τρόπο χρήσης τους και τον τρόπο με τον οποίο αυτό ευθυγραμμίζεται με τις προτεραιότητες των εθνικών κυβερνήσεων. Η αποτυχία παράδοσης ενός εκατομμυρίου βλημάτων πυροβολικού εντός ενός έτους στην Ουκρανία δείχνει πόσο δύσκολο είναι να ευθυγραμμιστούν όλα τα κράτη – μέλη της ΕΕ σε ένα σχέδιο και στη συνέχεια να το πραγματοποιήσουν. Οσον αφορά το κοινό χρέος για την άμυνα, και πάλι πιστεύω ότι το χρέος δεν είναι το βέλτιστο. Η άμυνα έχει γίνει πιο σημαντική, και αυτό θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται και από το μερίδιό της στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Θα ήταν ένα ισχυρότερο μήνυμα εάν η ΕΕ επρόκειτο να βρει τα απαιτούμενα κεφάλαια με την ενοποίηση εντός του υπάρχοντος προϋπολογισμού.
