Η αγορά ηλεκτρισμού στην Κύπρο αντιμετωπίζει κρίσιμα προβλήματα, που οδηγούν σε σοβαρές οικονομικές στρεβλώσεις, επιβαρύνοντας δυσβάστακτα τους καταναλωτές και προκαλώντας έντονη ανησυχία για το ενεργειακό μέλλον της χώρας.
Η ψηλή τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας επηρεάζει σημαντικά τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, καθιστώντας τη μείωση του κόστους μία από τις βασικότερες προτεραιότητες της Κυβέρνησης για την οικονομική ευημερία των πολιτών.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι κυβερνητικές ενέργειες για ριζικές αλλαγές στην αγορά ηλεκτρισμού πρέπει να είναι καίριες και άμεσες, καθώς θα καθορίσουν την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας και το ενεργειακό μέλλον της χώρας.
Αιτίες για την υψηλή τιμή του ρεύματος
Οι βασικοί συντελεστές της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας είναι το κόστος παραγωγής και το ρυθμιστικό πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρισμού. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η πλειοψηφία των καταναλωτών τιμολογείται από την Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ), δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι το κόστος λειτουργίας των συμβατικών μονάδων παραγωγής της ΑΗΚ καθορίζουν εν πολλοίς και θα συνεχίσουν να καθορίζουν για τα επόμενα χρόνια την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας.
Το κόστος λειτουργίας των συμβατικών μονάδων παραγωγής εξαρτάται από την τιμή του καυσίμου (πετρέλαιο και μαζούτ), την τιμή των δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων, καθώς και το σύστημα διαχείρισης της παραγωγής της ΑΗΚ.
Εφόσον για τα επόμενα χρόνια οι βασικοί συντελεστές του συμβατικού κόστους παραγωγής, δηλαδή η τιμή καυσίμου και η τιμή των δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων, προβλέπεται ότι θα εξακολουθήσουν να κυμαίνονται σε υψηλά επίπεδα, η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας δεν πρόκειται να ακολουθήσει πτωτική πορεία από τα σημερινά επίπεδα αλλά ενδέχεται να αυξηθεί περαιτέρω.
Επισημαίνεται σχετικά ότι ουσιαστική μείωση του κόστους παραγωγής είναι δυνατό να επέλθει μόνο με την έλευση του φυσικού αερίου και/ή τη λειτουργία της ηλεκτρικής διασύνδεσης. Όμως, η υλοποίηση αυτών των έργων προβλέπεται ότι θα πάρει αρκετά χρόνια ακόμα και επομένως η πλειοψηφία των καταναλωτών θα παραμείνει εγκλωβισμένη στην ακριβή συμβατική παραγωγή της ΑΗΚ.
Η διείσδυση ΑΠΕ επιβαρύνει την τιμή
Όπως έχουμε αναλύσει με λεπτομέρεια στο πλαίσιο προηγούμενης αρθρογραφίας στον «Φ», η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας επηρεάζεται σημαντικά και από την αυξημένη διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), που αντί να μειώνει την τιμή του ηλεκτρισμού την αυξάνει, προκαλώντας ακόμα μεγαλύτερη επιβάρυνση για την πλειοψηφία των καταναλωτών.
Αυτό το γεγονός οφείλεται στην αντιοικονομική λειτουργία των συμβατικών μονάδων της ΑΗΚ, που προκαλείται από την αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ και στον τρόπο αποζημίωσης της παραγωγής ΑΠΕ στο πλαίσιο της μεταβατικής ρύθμισης για την αγορά ηλεκτρισμού στην Κύπρο.
Συνεπώς, η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας για τα επόμενα χρόνια θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα, χωρίς προοπτικές μείωσης, εκτός και εάν η Κυβέρνηση προχωρήσει άμεσα σε ριζικές αλλαγές στη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρισμού.
Στρεβλώσεις στη Μεταβατική Ρύθμιση
Η μεταβατική ρύθμιση, που λειτουργεί προσωρινά εδώ και επτά χρόνια (!!!), έχει προκαλέσει σοβαρές οικονομικές στρεβλώσεις για την αγορά ηλεκτρισμού, με αποτέλεσμα την επιβάρυνση για την πλειοψηφία των καταναλωτών που τιμολογούνται από την ΑΗΚ (πέραν του 85% της ζήτησης ηλεκτρισμού).
Λειτουργεί σχεδόν αποκλειστικά με παραγωγή ΑΠΕ, στη βάση διμερών συμβολαίων μεταξύ ιδιωτών παραγωγών προμηθευτών, οι οποίοι έχουν την υποχρέωση για εξεύρεση καταναλωτών, με στόχο τη διάθεση της παραγόμενης ενέργειας.
Η λειτουργία της μεταβατικής ρύθμισης με σχεδόν αποκλειστικά παραγωγή ΑΠΕ, η οποία καλύπτει ένα ποσοστό ζήτησης που δεν ξεπερνά το 15%, οφείλεται στο γεγονός ότι οι αρμόδιοι φορείς έχουν αποτύχει να συνδέσουν και να λειτουργήσουν έγκαιρα μεγάλες συμβατικές μονάδες ιδιωτών παραγωγών.
Αυτή η εξέλιξη έχει ως αποτέλεσμα η μεταβατική ρύθμιση να μην μπορεί να επιτελέσει το σκοπό για τον οποίο είχε σχεδιαστεί, δηλαδή την ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού και τη μείωση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος, αφού η πλειοψηφία των καταναλωτών αφέθηκε εγκλωβισμένη στην ακριβή συμβατική παραγωγή της ΑΗΚ.
Όπως έχουμε αναλύσει με λεπτομέρεια στο πλαίσιο προηγούμενης αρθρογραφίας, από τη λειτουργία της μεταβατικής ρύθμισης ωφελούνται οι συμμετέχοντες προμηθευτές και παραγωγοί ΑΠΕ –που πραγματοποιούν υπερκέρδη- και μια μικρή μερίδα μεγάλων καταναλωτών, ενώ η πλειοψηφία των καταναλωτών επιβαρύνεται με αυξημένη τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας.
Αντίφαση με τη Ρυθμιστική Απόφαση 04/2017
Αυτό το συμπέρασμα, δηλαδή ότι η λειτουργία της Μεταβατικής δεν έχει όφελος αλλά επιβάρυνση για την πλειοψηφία των Κύπριων καταναλωτών, έρχεται σε αντίφαση με την πιο κάτω πρόνοια της Ρυθμιστικής Απόφασης 04/2017 για τη Μεταβατική, που αυτολεξεί αναφέρει «-Κόστος Τελικού Καταναλωτή: Όφελος προς τον Κύπριο καταναλωτή και της εθνικής οικονομίας. Αποφυγή αύξησης της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος των καταναλωτών.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η εν λόγω διευθέτηση είναι μια μεταβατική ρύθμιση λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρισμού πριν την εφαρμογή του Τελικού Μοντέλου, αυτή δεν θα πρέπει να επιφέρει επιπλέον κόστος στον καταναλωτή».
Αυτή η εξέλιξη προβληματίζει για το «όφελος»της περαιτέρω λειτουργίας της μεταβατικής ρύθμισης και επισημαίνει την άμεση ανάγκη για ουσιαστικές αλλαγές στον τρόπο διαχείρισης και ρύθμισης της αγοράς, προκειμένου να μην υπάρχουν πλέον στρεβλώσεις σε βάρος της πλειοψηφίας των Κύπριων καταναλωτών.
Άνοιγμα της Ανταγωνιστικής Αγοράς
Το πλήρες άνοιγμα της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού στη βάση του μοντέλου «στόχος», μετά από συνεχείς καθυστερήσεις και αναβολές πολλών χρόνων, προγραμματίζεται για το 2025.
Παρόλα αυτά, υπάρχει η εκτίμηση από πολλούς ότι αυτή η μεταρρύθμιση, με τη μορφή που είναι σχεδιασμένη, δεν θα διορθώσει τις υπάρχουσες στρεβλώσεις στην αγορά ηλεκτρισμού προς όφελος της πλειοψηφίας των καταναλωτών, με τη μείωση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας.
Σε συνάρτηση με την πιο πάνω εκτίμηση, επισημαίνεται ότι η διείσδυση ΑΠΕ στο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου δεν αναμένεται ότι θα ξεπεράσει το 30% της ζήτησης μέχρι το 2025. Αυτό το γεγονός έχει ως αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος της ζήτησης ηλεκτρισμού, δηλαδή η πλειοψηφία των καταναλωτών που τιμολογείται από την ΑΗΚ, θα παραμείνει για τα επόμενα χρόνια αναγκαστικά εγκλωβισμένο στην ψηλή τιμή της συμβατικής παραγωγής. Ως εκ τούτου, δεν αποκλείεται, με το πλήρες άνοιγμα της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού, ο Κύπριος καταναλωτής να βιώσει ακόμα και αύξηση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας.
Πρόταση για Μεταρρύθμιση
Με βάση τις προαναφερόμενες τοποθετήσεις για τη μεταβατική ρύθμιση και το πλήρες άνοιγμα της αγοράς το 2025, η αγορά ηλεκτρισμού στην Κύπρο βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι και χρειάζεται ριζικές αλλαγές για τη μείωση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας. Για την επίτευξη αυτού του στόχου χρειάζεται νέο ρυθμιστικό πλαίσιο στην αγορά ηλεκτρισμού, που να αποσυνδέει το χαμηλό κόστος παραγωγής των ΑΠΕ από το υψηλό κόστος της συμβατικής παραγωγής.
Το χαμηλό κόστος της παραγωγής ΑΠΕ θα πρέπει να εισάγεται στο υπόλοιπο ενεργειακό μείγμα παραγωγής της χώρας, με τρόπο που να επιφέρει μείωση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας προς όφελος όλων των καταναλωτών.
Υποθετικό σενάριο για τη μεταρρύθμιση
Για χάρη προβληματισμού για την περαιτέρω πορεία της αγοράς ηλεκτρισμού στη βάση της προαναφερόμενης πρότασης, παρατίθεται ένα υποθετικό σενάριο για την περίπτωση που ο τρόπος αποζημίωσης της παραγωγής ΑΠΕ θα μπορούσε να γίνει εξ ολοκλήρου μέσω μειοδοτικών διαγωνισμών.
Σύμφωνα με το σενάριο αυτό, η αποζημίωση της παραγωγής ΑΠΕ θα κυμαινόταν γύρω στα 8 σ/kWh, τιμή που έχει εξασφαλιστεί για αριθμό ΦΒ Πάρκων (30 MW) στο πλαίσιο μειοδοτικού διαγωνισμού.
Λαμβάνοντας υπόψη ένα ποσοστό ετήσιας διείσδυσης ΑΠΕ της τάξης των 30%, σε συνδυασμό με την αποζημίωση των 8 σ/kWh για ολόκληρη την παραγωγή ΑΠΕ, κάτι τέτοιο θα είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος σε ποσοστό που με βάση τα σημερινά δεδομένα θα κυμαινόταν γύρω στο καθόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό της τάξης του 20%.
Συμπεράσματα και προτάσεις
- Χωρίς φυσικό αέριο, ηλεκτρική διασύνδεση και ουσιαστικές αλλαγές στο ρυθμιστικό πλαίσιο για την αγορά ηλεκτρισμού, η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας θα παραμείνει υψηλή για τα επόμενα χρόνια.
- Η διείσδυση των ΑΠΕ, όπως υλοποιείται σήμερα, αυξάνει το κόστος της συμβατικής παραγωγής της ΑΗΚ και επιβαρύνει την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας για την πλειοψηφία των καταναλωτών.
- Από τη λειτουργία της μεταβατικής ρύθμισης ωφελούνται οι συμμετέχοντες προμηθευτές και παραγωγοί ΑΠΕ -που πραγματοποιούν υπερκέρδη- και μια μικρή μερίδα μεγάλων καταναλωτών, ενώ η πλειοψηφία των καταναλωτών επιβαρύνεται με αυξημένη τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας.
- Το πλήρες άνοιγμα της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού, στη βάση του μοντέλου «στόχος», το 2025, ενδέχεται να μην λύσει τα προβλήματα αλλά να τα επιδεινώσει και να προκαλέσει ακόμα και αύξηση στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας.
Λαμβάνοντας υπόψη τα χρόνια που χρειάζονται για την έλευση του φυσικού αερίου και τη λειτουργία της ηλεκτρικής διασύνδεσης, τις στρεβλώσεις και τις επιβαρύνσεις από τη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρισμού στη βάση του μοντέλου «στόχος», η Κυβέρνηση καλείται να λάβει τολμηρές και άμεσες αποφάσεις σε σχέση με την περαιτέρω πορεία στην αγορά ηλεκτρισμού, εάν επιθυμεί την άμεση μείωση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας.
Χωρίς ριζικές αλλαγές στην αγορά ηλεκτρισμού, που να επιτρέπουν την εισαγωγή της παραγωγής ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα της χώρας με χαμηλό κόστος, η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας θα διατηρηθεί σε ψηλά επίπεδα για τα επόμενα χρόνια.
Πηγή: philenews.com
