Μπορούν οι μέθοδοι μάνατζμεντ και ηγεσίας του στρατού να προσφέρουν πολύτιμα μαθήματα στους μάνατζερ των επιχειρήσεων; Οι στρατοί αντιλαμβάνονται το πεδίο της μάχης ως ένα μεταβαλλόμενο και απρόβλεπτο περιβάλλον στο οποίο προκύπτουν καταστάσεις που είναι τόσο περίπλοκες όσο και διφορούμενες. Ο πρώσος στρατιωτικός Carl von Clausewitz ανέφερε ότι η αβεβαιότητα είναι η «ίδια η ουσία του πολέμου».
Η αποτελεσματικότητα είναι επομένως μια διαρκής πρόκληση. Ενα ακρωνύμιο επινοήθηκε στον αμερικανικό στρατό για να περιγράψει τη νέα παγκόσμια τάξη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, πιο ασταθή, λιγότερο προβλέψιμη, πιο περίπλοκη: VUCA – Volatility, Uncertainty, Complexity, Ambiguity. Αυτός ο όρος χρησιμοποιείται πλέον ευρέως στις επιχειρήσεις για να περιγράψει το ανταγωνιστικό περιβάλλον, που διαταράχθηκε από την παγκοσμιοποίηση, την ψηφιοποίηση, την πανδημία και την τεχνητή νοημοσύνη.
Το πεδίο της μάχης, τόσο του στρατού όσο και του μάνατζερ, χαρακτηρίζεται έτσι με τον ίδιο τρόπο. Ο στρατιωτικός κόσμος έχοντας αντιληφθεί αυτή τη μόνιμη αστάθεια, πήρε πολλά μαθήματα από αυτήν πολύ νωρίς.
Ενας άλλος λόγος που καθιστά την εμπειρία των ενόπλων δυνάμεων μια επιχειρησιακή πηγή ανταγωνιστικότητας και απόδοσης για τις επιχειρήσεις είναι η σχέση τους με τον άνθρωπο. Εάν οι επιχειρήσεις έχουν έναν λόγο που επικεντρώνεται στο ανθρώπινο κεφάλαιο, οι στρατοί συμμετέχουν πιο συχνά και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ανάπτυξη της ηγεσίας. Η δέσμευση και η ανθεκτικότητα, η εκπαίδευση και οι δεξιότητες, το ηθικό των ομάδων και το πνεύμα ομαδικότητας θεωρούνται βασικοί παράγοντες για τη συλλογική επιτυχία.
Το στρατιωτικό μάνατζμεντ βασίζεται στο πνεύμα συνεργασίας. Πέρα από το ομαδικό πνεύμα, χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα από προσωπική δέσμευση για συλλογική επιτυχία, αλληλεγγύη μεταξύ των μελών της ίδιας μονάδας και υπερηφάνεια για να εξυπηρετούν. Για να μπορέσουν να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν αυτό το πνεύμα συνεργασίας και ομαδικότητας, οι δόκιμοι στην αρχική εκπαίδευση μαθαίνουν πρώτα τα βασικά της τακτικής. Αναλύουν δεδομένες καταστάσεις και καθορίζουν τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν για να εξασφαλίσουν τη νίκη. Μεταφράζουν τις σκέψεις τους σε εντολές και ενώνουν ενέργειες έτσι ώστε η προσπάθεια όλων να συμβάλει στην επιτυχία. Για να αποδώσει καρπούς, αυτή η διδασκαλία απαιτεί μια σταθερή γενική κουλτούρα και μια ισορροπημένη άρθρωση μεταξύ της θεωρητικής διδασκαλίας και της πρακτικής εμπειρίας. Οι νέοι αξιωματικοί θα πρέπει να ασκούν ηγετικές ευθύνες κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, για να είναι αποτελεσματικοί στο τέλος αυτής. Οι αποφάσεις που θα πάρουν στη συνέχεια και οι εντολές που θα δώσουν από τις πρώτες εξωτερικές δραστηριότητες μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες. Είναι επομένως σημαντικό να είναι καλά εκπαιδευμένοι στην τέχνη του μάνατζμεντ.
Το μάνατζμεντ σημαίνει διαχειρίζομαι, κατευθύνω, πετυχαίνω να κάνω κάτι. Είναι το αποτέλεσμα που οδηγεί στην επιτυχία.
H εντολή σημαίνει επιβάλλω, οδηγώ, κατευθύνω. Είναι η πρωτοβουλία που προωθείται, η πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί.
Ο σκοπός και των δύο εκφράσεων είναι η διεξαγωγή μιας λειτουργίας. Δεν διαφέρουν ως προς το πνεύμα, αλλά αλληλοσυμπληρώνονται. Είναι συστηματικά απαραίτητο να κινητοποιούνται ατομικές δεξιότητες, να συνδυάζονται και να οργανώνονται για την επιτυχία. Στην πρώτη περίπτωση, είναι η συναίνεση που αναδεικνύεται και που θέτει τους ανθρώπους σε κίνηση ενώ στη δεύτερη περίπτωση είναι η βούληση ενός ηγέτη. Και στις δύο περιπτώσεις, η επιτυχία θα εξαρτηθεί από τη συνοχή των ατόμων και επομένως από μια λεπτή μορφή άσκησης εξουσίας.
Ο Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης είναι καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης, επίτιμος δρ ΑΠΘ και ακαδημαϊκός
