Ο ελληνόκτητος στόλος αντιπροσωπεύει σχεδόν το 1/6 της παγκόσμιας χωρητικότητας και η διαχείριση μεγάλου τμήματός του πραγματοποιείται από την Ελλάδα. Αυτή η δραστηριότητα συνηγορεί υπέρ της λειτουργίας μιας συστάδας ναυτιλιακών επιχειρήσεων (cluster) τόσο με γεωγραφικά όσο και με επιχειρηματικά χαρακτηριστικά. Ωστόσο, πέραν της μεγάλης ελληνικής ναυτιλίας απαιτούνται και άλλες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη ενός δυναμικού ναυτιλιακού cluster στη χώρα μας, επισημαίνεται στην έκθεση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το 2023, η οποία σε ειδική αναφορά παρουσιάζει τη συμβολή της ελληνικής ναυτιλίας στην οικονομία αλλά και στη δημιουργία επιχειρηματικών συστάδων (business clusters).
Στην Ευρώπη έχουν αναπτυχθεί περί τα 1.500 clusters σε περισσότερες από 200 περιφέρειες της ΕΕ, ενώ σε όρους απασχόλησης αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 25% της συνολικής απασχόλησης στην ΕΕ.
Στην Ελλάδα το μεγαλύτερο ναυτιλιακό cluster είναι το Maritime Hellas, το οποίο ιδρύθηκε από το Ναυτικό Επιμελητήριο της Ελλάδος, την Ενωση Ελλήνων Εφοπλιστών και το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιά. Σήμερα αριθμεί 234 μέλη (στοιχεία 2023) και οργανώνεται μέσα από επτά κατηγορίες δραστηριοποίησης, συγκεκριμένα: α) εταιρείες διαχείρισης εμπορικών πλοίων, β) ναυτιλιακή τεχνολογία, έρευνα και εκπαίδευση, γ) ναυτιλιακή βιομηχανία και εμπόριο, δ) θαλάσσιος τουρισμός, ε) ναυτική παράδοση και ναυταθλητισμός, στ) διοικητικές υπηρεσίες-υπηρεσίες στη ναυτιλία, ζ) διαχείριση εφοδιαστικών δικτύων και διαμεταφορείς, και φιλοδοξεί την είσοδο σε τρεις νέες αγορές: την κατασκευή ναυτιλιακού εξοπλισμού, τη δημιουργία πράσινων ναυπηγείων και τις πράσινες διαλύσεις πλοίων.
Αξιολογήσεις
Σύμφωνα με επίσημες αξιολογήσεις το 2022, η Ελλάδα βαθμολογήθηκε με 5/8 ως προς την ωριμότητα της εθνικής πολιτικής για τα clusters, ενώ αντιθέτως χώρες όπως η Ολλανδία, η Νορβηγία, η Γερμανία και η Γαλλία βαθμολογούνται με 8/8, η Δανία, η Αυστρία και η Εσθονία με 7/8.
Ενα ναυτιλιακό cluster, επισημαίνει η ΤτΕ, μπορεί να περιλαμβάνει στους κόλπους του επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αμιγώς θαλάσσιες δραστηριότητες (αλιεία ή μεταφορά προσώπων και φορτίων διά θαλάσσης), καθώς και ένα ευρύ σύνολο άλλων δραστηριοτήτων, όπως υπηρεσίες λιμένος, εφοπλισμού, logistics, ναυτασφαλίσεων κ.ά., ναυπηγεία, δραστηριότητες ναυταθλητισμού και αναψυχής, υπηρεσίες μεταφορών, ενέργειας, έρευνας και καινοτομίας για τη ναυτιλία, ναυτιλιακή χρηματοδότηση, νομικές υπηρεσίες, εκπαίδευση και κατάρτιση. Τα ναυτιλιακά clusters μπορούν να αποδειχθούν εξαιρετικά σημαντικά για τον κλάδο και την εθνική/περιφερειακή οικονομία. Για παράδειγμα, στην Ολλανδία η συνολική αξία παραγωγής του ναυτιλιακού cluster το 2017 ήταν περίπου 55,1 δισ. ευρώ και παρείχε απασχόληση σε 260.000 άτομα.
Προτάσεις
Τέλος, υπογραμμίζει ότι η επιτυχία ενός cluster δεν εναπόκειται μόνο στην προθυμία των μελών του. Προς τούτο συμβάλλουν τρεις κρίσιμοι παράγοντες, και συγκεκριμένα:
n Η στήριξη των περιφερειακών/εθνικών αρχών, με τη θέσπιση ενός πλαισίου μέσα στο οποίο θα μπορέσει ένα cluster να αναπτυχθεί, π.χ. με τη δημιουργία κινήτρων ή την ένταξη σε περιφερειακά επενδυτικά σχέδια.
n Η συνδρομή των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων/ερευνητικών κέντρων της συστάδας, που συμβάλλουν από την πλευρά τους στην κατάρτιση και στελέχωση των επιχειρήσεων με εξειδικευμένο δυναμικό, στην προώθηση της έρευνας και τελικά στην υιοθέτηση της καινοτομίας, που αποτελεί το ζητούμενο.
n Η ύπαρξη σαφούς δομής. Ειδικότερα, ένα cluster, για να λειτουργήσει και να επιτύχει, θα πρέπει να ιδωθεί σαν ένας αυτούσιος οργανισμός, με μέλη που μοιράζονται κοινούς στόχους και να είναι πρόθυμα να προωθήσουν ένα δίκτυο γνώσης προς όφελος όλων. Θα πρέπει να έχει δομή, οργάνωση, σαφή διακυβέρνηση, επάρκεια οικονομικών και ανθρώπινων πόρων, να διαθέτει εξαρχής και να συγκεντρώνει με την πάροδο του χρόνου τεχνογνωσία και την ικανότητα να αξιοποιεί διαθέσιμους πόρους ή, κυρίως, να τους προσελκύει. Συμπερασματικά, η ελληνική ναυτιλία – ιδιαίτερα στην παρούσα συγκυρία των ιστορικών αλλαγών σε όρους κανονιστικού πλαισίου, καυσίμων, γεωπολιτικής αστάθειας και μετατόπισης του παγκόσμιου εμπορίου – μπορεί να ωφεληθεί από την επιτυχή λειτουργία ενός δυναμικού ναυτιλιακού cluster. Σε εθνικό επίπεδο, κάτι τέτοιο μπορεί να έχει θετικές συνέπειες στο ελληνικό νηολόγιο (προώθηση της ελληνικής σημαίας), ενώ μια εθνική πολιτική ενδέχεται να υιοθετηθεί ευκολότερα σε επίπεδο cluster παρά σε επίπεδο μεμονωμένης επιχείρησης, στοιχείο που μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμο στην προώθηση «πράσινων» λύσεων για τη ναυτιλία.
