Υπάρχουν πολλές ενδείξεις για το πόσο ισχυρή πάει να γίνει η οικονομία μας. Υπάρχουν και – λιγότερα – σημάδια που δείχνουν το αντίθετο. Ανεξάρτητα από αυτά, πολλοί πιστεύουν ότι το όριο της επιτυχίας από την αποτυχία καθορίζεται από το ύψος των ονομαστικών μισθών. Μιλούν ξανά για «μισθούς πείνας», θέλοντας να επιχειρηματολογήσουν για τη δυσκολία των νοικοκυριών. Προφανέστατα κάνουν λάθος, τουλάχιστον στην επιχειρηματολογία με την οποία κατέληξαν στο συμπέρασμα.
Το επίπεδο των εισοδημάτων αποτελεί σε κάθε περίπτωση τον πιο λανθασμένο δείκτη αν θέλουμε να αξιολογήσουμε την κατάσταση που βρισκόμαστε, ειδικά στην Ελλάδα, ειδικά σε περίοδο ακρίβειας.
Μπορεί να μας βοηθήσει στον συλλογισμό μόνο αν μπορούσαμε να αφαιρέσουμε τον πληθωρισμό (αγοραστική δύναμη) και να προσθέσουμε τη φοροδιαφυγή (παραοικονομία). Και τα δύο είναι δύσκολο να γίνουν στην πράξη, γιατί οι αυξήσεις των τιμών δεν είναι οριζόντιες, καθώς δεν καταναλώνουμε όλοι τα ίδια προϊόντα, ενώ επίσης η φοροδιαφυγή είναι σχεδόν αδύνατο να υπολογιστεί.
Αρα μπορούμε μόνο να εικάσουμε.
Αν, για παράδειγμα, δεχτούμε ότι για 3,5 εκατομμύρια συμπολίτες μας που δηλώνουν στην Εφορία κάτω από 10.000 ευρώ ετησίως είναι αληθινές οι αμοιβές τους, τότε το πρόβλημα της οικονομίας μας είναι μεγάλο. Εχουμε γεμίσει φτωχούς. Και προφανώς έχουμε μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα, το οποίο ετοιμάζεται να σκάσει και πρέπει κάτι να κάνουμε. Αυτή η εικόνα όμως δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, αλλά είναι η στρεβλή εικόνα της φοροδιαφυγής.
Αν, από την άλλη, υποθέσουμε επίσης αυθαίρετα ότι τα εισοδήματα των Ελλήνων είναι πολύ υψηλότερα από τα εισοδήματα που δηλώνονται (όπως κάνει η κυβέρνηση με την τεκμαρτή φορολόγηση των ελευθέρων επαγγελματιών), πάλι κινδυνεύουμε να κάνουμε λάθος, γιατί, πολύ απλά, υπάρχουν και πολλοί άνθρωποι που δυσκολεύονται.
Μια καλή εικόνα θα μπορούσε να μας δώσει η πορεία του διαθέσιμου εισοδήματος. Αυτό δείχνει να αυξάνεται μεν την τελευταία διετία (7,6% το 2022 και 7,4% το 2023), ωστόσο υπολείπεται αθροιστικά της ιδιωτικής κατανάλωσης (14,3% το 2022 και 6,9% το 2023), σημάδι που δείχνει ότι η ακρίβεια όχι απλώς ροκάνισε το επιπλέον εισόδημα, αλλά τα νοικοκυριά χρειάστηκε να χαλάσουν και από τις αποταμιεύσεις, τις οποίες δημιούργησαν κυρίως στη διάρκεια της πανδημίας. Η παραπάνω συσχέτιση υποδηλώνει μικρή επιδείνωση των καθαρών εισοδημάτων, παρά την αύξηση των ονομαστικών.
Το παρήγορο ωστόσο είναι ότι η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2023 προήλθε πρωτίστως από το εισόδημα εξαρτημένης εργασίας και δευτερευόντως από τους αυτοαπασχολουμένους. Ενισχύθηκε δηλαδή το εισόδημα της σταθερής μισθωτής εργασίας, που, όπως λέγεται, αποτελείται από μισθούς που θα μείνουν και μετά την υποχώρηση του πληθωρισμού.
Κοντολογίς, η οικονομία μας, παρότι ανακάμπτει, δεν έχει φτάσει σε επίπεδο δημιουργίας καθαρού εισοδήματος. Ούτε φαίνεται να πλησιάζει την περίοδο πριν από την κρίση. Πόσο μάλλον να μειώσει την ψαλίδα που άνοιξε την προηγούμενη δεκαετία με την υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτό που κάνει ωστόσο συντονισμένα και πρέπει να το αναγνωρίσουμε είναι ότι δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να το πετύχει το επόμενο διάστημα, ασχέτως αν θα το καταφέρει. Το κάνει ήδη με τη σημαντική αποκλιμάκωση της ανεργίας και με τους σταθερά υψηλότερους της Ευρώπης ρυθμούς ανάπτυξης. Αν καταφέρει να τελειώσει πιο γρήγορα από την υπόλοιπη Ευρώπη με τον πληθωρισμό και δείξει πιο ζωηρά βήματα στον περιορισμό της φοροδιαφυγής, τότε τα περί ισχυρής οικονομίας μπορεί να γίνουν κατανοητά και στον τελευταίο Ελληνα…
