Τη φήμη των διάσημων πειρατών Χένρι Μόργκαν του 17ου αιώνα και Εντουαρντ Τιτς ή Μαυρογένη του 18ου αιώνα ζηλεύουν οι σύγχρονοι πειρατές που δραστηριοποιούνται σε περιοχές όπως ο Κόλπος της Γουινέας ή πριν από λίγα χρόνια ο Κόλπος του Αντεν και τα νερά της Σομαλίας.
Η πειρατεία ήταν πάντοτε απειλή για τη διεθνή ναυτιλία, όμως μετά το 2000 και ειδικότερα από το 2005 μέχρι και το 2015 κατεγράφη πολύ μεγάλη έξαρση κυρίως στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας, ενώ στη συνέχεια η «δράση» μεταφέρθηκε στη Δυτική Αφρική και τα τελευταία χρόνια έχει κάπως ατονήσει – δεν έχουν όμως εξαλειφθεί οι κίνδυνοι.
Μιλώντας για πειρατεία στη θάλασσα αναφερόμαστε σε δράσεις ομάδων κυρίως ενόπλων που επιδιώκουν να καταλάβουν το πλοίο και να ζητήσουν λύτρα για την απελευθέρωσή του ή να αφαιρέσουν φορτίο – διαφοροποιείται από τις πολεμικές ενέργειες. Το άρθρο 215 του Κώδικα Δημόσιου Ναυτικού Δικαίου αναφέρει: «Πειρατείαν τελεί πας επιβαίνων πλοίου όστις διά σωματικής βίας ή απειλής τοιαύτης κατά προσώπων ενεργεί πράξεις διαρπαγής επί ετέρου πλοίου εν ανοικτή θαλάσση με σκοπόν ιδιοποιήσεως των ούτω διαρπαζομένων πραγμάτων. Πειρατικόν θεωρείται παν πλοίον όπερ προορίζεται υπό των κυβερνώντων αυτό προς ενέργειαν των εν τη προηγουμένη παραγράφω αναφερομένων πράξεων ή εχρησιμοποιήθη κυβερνώμενον υπό των πειρατών».
Οσον αφορά τους πολεμικούς κινδύνους, ο Κώδικας Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου σημειώνει ότι «οι πολεμικοί κίνδυνοι περιλαμβάνουν τις απώλειες και ζημιές από κάθε πολεμική πράξη ή συμβάν και κάθε γεγονός που επήλθε μετά τη λήξη του πολέμου, αλλά εξαιτίας αυτού. Προς τους πολεμικούς κινδύνους εξομοιώνονται οι κίνδυνοι εξ εμφυλίου πολέμου και στάσεων».
Οι πρόσφατες επιθέσεις των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα αντιμετωπίζονται περισσότερο ως πολεμικές ενέργειες από το Δίκαιο, παρά ως πειρατείες, ενώ οι κατασχέσεις πλοίων από τις ιρανικές Αρχές δεν μπορούν να χαρακτηριστούν με τη στενή έννοια του όρου ως πειρατεία, σύμφωνα με τους ειδικούς.
Η έξαρση του φαινομένου στη Σομαλία
Οι ακραίες οικονομικές συνθήκες στη Σομαλία τη δεκαετία 2000-2010 θεωρήθηκαν η βασική αιτία έξαρσης της πειρατείας στην περιοχή, που απειλούσε μέχρι και πολεμικά πλοία. Το αποκορύφωμα της πειρατικής δράσης σημειώθηκε το 2011 όταν κατεγράφησαν 435 πειρατικές επιθέσεις στον κόσμο, εκ των οποίων 275 στη Σομαλία. Στη συνέχεια η δραστηριότητα μειώθηκε και σε αυτό βοήθησαν η αλλαγή της κατάστασης στη Σομαλία, η επάνδρωση των εμπορικών πλοίων με οπλισμένους φρουρούς και η δράση της διεθνούς κοινότητας με την παρουσία πολεμικών πλοίων στην περιοχή.
Για το 2023 η ετήσια έκθεση για την πειρατεία και την ένοπλη ληστεία του Διεθνούς Ναυτιλιακού Γραφείου (ICC International Maritime Bureau – IMB), που δημοσιεύθηκε πρόσφατα, κατέγραψε 120 περιστατικά ναυτικής πειρατείας και ένοπλης ληστείας κατά πλοίων έναντι 115 το 2022.
Η ετήσια έκθεση του 2023 αποκαλύπτει ότι σε 105 πλοία επιβιβάστηκαν πειρατές, σε εννέα έγινε απόπειρα επίθεσης, τέσσερα πλοία κατελήφθησαν από πειρατές και δύο δέχθηκαν πυρά.
Ενώ ο αριθμός των περιστατικών που αναφέρθηκαν το 2023 αυξήθηκε ελαφρώς σε σύγκριση με το 2022, το IMB προτρέπει σε προσοχή για την ασφάλεια του πληρώματος, καθώς ο αριθμός των πληρωμάτων που κρατήθηκαν όμηροι και απήχθησαν αυξήθηκε από 41 σε 73 και από 2 σε 14 το 2022 και το 2023 αντίστοιχα. Επιπλέον δέκα πληρώματα απειλήθηκαν, τέσσερα τραυματίστηκαν και ένα δέχθηκε επίθεση το 2023.
Στις 14 Δεκεμβρίου 2023 η έκθεση κατέγραψε την πρώτη επιτυχή πειρατεία πλοίου στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας από το 2017, για την οποία το ICC (IMB) εκφράζει την ανησυχία του.
Τα πιο επικίνδυνα νερά
Αλλα επικίνδυνα «περάσματα» για τη διεθνή ναυτιλία είναι ο Κόλπος του Αντεν, η Δυτική Αφρική, τα Στενά της Σιγκαπούρης. Στη Δυτική Αφρική και ειδικότερα στον Κόλπο της Γουινέας, παρά τη συνεχιζόμενη συγκράτηση του αριθμού των αναφερόμενων περιστατικών, με 22 το 2023 σε σύγκριση με 19 το 2022, 35 το 2021 και 81 το 2020, στα ύδατα αυτά σημειώθηκαν τρεις από τις τέσσερις αναφερόμενες παγκοσμίως πειρατείες, 14 απαγωγές πληρωμάτων, το 75% των αναφερόμενων ομηρειών πληρωμάτων και δύο τραυματισμοί πληρωμάτων το 2023, συνεχίζοντας να αποτελούν επικίνδυνα ύδατα για τους ναυτικούς.
Στα Στενά της Σιγκαπούρης, αν και τα περιστατικά θεωρούνται χαμηλού επιπέδου ευκαιριακά εγκλήματα, το 95% των αναφερόμενων περιστατικών ήταν επιτυχές, με 37 αναφερόμενα περιστατικά συνολικά το 2023 σε σύγκριση με 38 το 2022.
Τέλος, περιστατικά πειρατείας αναφέρθηκαν και στη Νότια Αμερική (Περού, Βραζιλία, Κολομβία).
