Ο Ντόναλντ Τραμπ εκλέχθηκε νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ θέτοντας στο κέντρο της οικονομικής και πολιτικής του φιλοσοφίας το “Make America Great Again” (MAGA). Και αυτό το απλό και εύηχο σλόγκαν κέρδισε προφανώς τις καρδιές και τις ψήφους της πλειοψηφίας των Αμερικανών πολιτών.
Το MAGA συνόψισε τις ανησυχίες, τους προβληματισμούς, το αίσθημα της περιθωριοποίησης που αισθανόταν μια σημαντική μερίδα των Αμερικανών ψηφοφόρων. Υπό αυτό το πρίσμα, το MAGA μοιάζει πολύ με το “Take Back Control”, που χρησιμοποιήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο από τους Brexiteers, που ήταν και εκείνη μια προσπάθεια να επανέλθουν πράγματα και καταστάσεις προηγούμενων εποχών.
Το αντίθετο της παγκοσμιοποίησης
Στην οικονομική του διάσταση, το MAGA είναι το αντίθετο της παγκοσμιοποίησης, αφού η βάση της φιλοσοφίας του είναι ο οικονομικός εθνικισμός. Και πάλι, όμως. Ακόμη και με την οικονομική του πτυχή, το MAGA δεν δικαιολογεί -κατά την άποψη μου- τη νίκη Τραμπ.
Για να καταλάβουμε το πώς και γιατί νίκησε ο Τραμπ, θα πρέπει να δούμε πώς έδρασαν τα δύο στρατόπεδα στο επίπεδο του απλού ψηφοφόρου.
Οι Δημοκρατικοί, λοιπόν, στα θέματα της οικονομίας βάσισαν την εκστρατεία τους στην περίφημη πρόταξη του “It’s the economy, stupid”, που έφερε την επιτυχία στον Κλίντον και που θεωρούσαν ως στρατηγική νίκης, αφού η οικονομία έδειχνε πολύ καλούς ρυθμούς ανάπτυξης, χαμηλή ανεργία, πληθωρισμό που υποχωρούσε, καθώς και επιτόκια που μειώνονταν.
Ο Τραμπ από την πλευρά του έθεσε ένα απλό ερώτημα στον μέσο Αμερικανό ψηφοφόρο. “Were you better off under Trump?”. Με τον πληθωρισμό στους πρώτους 45 μήνες της διακυβέρνησης του Τραμπ στο 7.1%, έναντι 20.1% στους πρώτους 45 μήνες της διακυβέρνησης Μπάιτεν, η τσέπη του μέσου Αμερικανού μίλησε -προφανώς- από μόνη της.
Με άλλα λόγια, η ακρίβεια της καθημερινότητας νίκησε την ευημερία των αριθμών σε πρώτη φάση. Και ο Τραμπ εμπέδωσε ακόμη ένα σημαντικό στοιχείο, ότι δηλαδή αυτός θα ήταν πιο αποτελεσματικός στην καταπολέμηση του πληθωρισμού τα επόμενα χρόνια και στη διαχείριση της οικονομίας. Υποσχέθηκε κάτι σε όλους, υποσχόμενος τη διατήρηση και επέκταση της χαμηλής φορολογίας, φθηνά καύσιμα και απομάκρυνση από την πράσινη οικονομία (Drill baby, drill), συρρίκνωση της γραφειοκρατίας και των κρατικών δαπανών και επαναπατρισμό των θέσεων εργασίας που «χάθηκαν» σε τρίτες χώρες.
Η κοστολόγηση των μέτρων
Ο Τραμπ, όμως, δεν έδωσε ποτέ μια κοστολόγηση των μέτρων που πρότεινε – και ούτε πιέστηκε σε αυτό από τους Δημοκρατικούς.
Για τα πιο ριζοσπαστικά μέτρα, οι διάφορες κοστολογήσεις που έχουν γίνει διαφέρουν σημαντικά, ανάλογα με τις παραδοχές που χρησιμοποιούνται. Για τον λόγο αυτό, θα αρκεστώ σε μια παράθεση τους με ένα σχολιασμό και θα εξετάσω την επίπτωση τους στα μακροοικονομικά μεγέθη.
Φορολογικές Ελαφρύνσεις
Για τις φορολογικές ελαφρύνσεις, οι κοστολογήσεις συγκλίνουν.
Μια τέτοια κοστολόγηση, που έγινε από το Bloomberg, δίνει μια πρώτη αίσθηση του τι υποσχέθηκε ο κ. Τραμπ:
α/α Περιγραφή Μέτρου Κόστος 1 Διατήρηση των φορολογικών ελαφρύνσεων του 2017 $4.6 τρις 2 Κατάργηση φόρου στα φιλοδωρήματα $250 δις 3 Αύξηση της πίστωσης για παιδιά από $2,000 σε $5,000 $3.0 τρις 4 Κατάργηση φόρου πάνω στα ωφελήματα των κοινωνικών ασφαλίσεων $1.8 τρις ΣΥΝΟΛΟ $9.650 τρις
Είναι προφανές ότι ακόμη και για την οικονομία των ΗΠΑ, με ΑΕΠ $27.38 τρις το 2023, ένα τέτοιο μέγεθος απώλειας κρατικών εσόδων είναι δυσανάλογα μεγάλο.
Στην εκλογική του εκστρατεία, ο κ. Τραμπ είχε υπερασπιστεί τις ελαφρύνσεις, λέγοντας ότι αυτές θα υπερκαλυφθούν από τα έσοδα από τους δασμούς που θα επιβάλει αλλά και από εξοικονομήσεις ύψους $2 τρις σε κυβερνητικές δαπάνες. Ακόμη και αν δεχθούμε αυτή την εξήγηση, τα έσοδα από δασμούς και εξοικονομήσεις δεν αναμένεται να ξεπεράσουν το μισό του ποσού αυτού. Επομένως, είναι αναπόφευκτο ότι θα δούμε μια μεγάλη διεύρυνση του δημόσιου δανεισμού των ΗΠΑ, για να καλύψει μια τέτοια ελάφρυνση.
Δεδομένου ότι θα χρειαστεί και η έγκριση του Κογκρέσου για τα μέτρα αυτά και παρόλο που οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν την πλειοψηφία και στα δυο Σώματα (Βουλή και Γερουσία), τα μέτρα αυτά θα συναντήσουν μεγάλες δυσκολίες για έγκριση τους – ειδικά από τους πιο δημοσιονομικά συντηρητικούς Ρεπουμπλικάνους νομοθέτες.
Υπάρχει βέβαια και η επίπτωση από μια τέτοια ελάφρυνση στα μακροοικονομικά μεγέθη. Με την επέκταση της ελάφρυνσης των φορολογιών, θα βρεθούν επιπλέον χρήματα στα χέρια των καταναλωτών. Τα οποία -έχοντας υπόψη τη ροπή των Αμερικανών στην κατανάλωση- θα τονώσουν ακόμη περισσότερο μια ήδη αρκούντως υψηλή κατανάλωση. Θα δούμε πιο κάτω τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τα μακροοικονομικά μεγέθη.
Υπόλοιπα Μέτρα
Ας δούμε, τώρα, τα υπόλοιπα μέτρα, για τα οποία θα περιοριστώ σε σχόλιο χωρίς αξιολόγηση κόστους, αφού, όπως ανάφερα, δεν υπάρχει αξιόπιστη κοστολόγηση.
Οι προτάσεις πολιτικής του κ. Τραμπ που απαριθμούνται πιο κάτω είναι επέκταση εκείνων που είχε εξαγγείλει και μερικώς εφαρμόσει στην πρώτη του θητεία. Κατά την εκστρατεία εκλογής του, ο κ. Τραμπ είχε υποσχεθεί την εφαρμογή στο ακέραιο των εξαγγελιών και υποσχέσεων του.
Το ίδιο, όμως, είχε υποσχεθεί και κατά την πρώτη του θητεία. Επομένως, για να εξετάσουμε την όποια επίπτωση τους θα πρέπει πρώτα να διαμορφώσουμε άποψη για το ποια από τα μέτρα έχουν ρεαλιστική προοπτική εφαρμογής.
Επίσης, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι ο ουσιαστικός χρόνος ελεύθερης δράσης του κ. Τραμπ είναι ένας χρόνος. Και αυτό γιατί, με βάση το αμερικανικό σύστημα, προς το τέλος του δεύτερου χρόνου της θητείας -δηλαδή τον Νοέμβριο του 2026- θα γίνουν βουλευτικές εκλογές για τις 435 θέσεις της Βουλής και για 33 θέσεις της Γερουσίας.
Επομένως, από το τέλος του 2025 μπαίνουμε σε νέα προεκλογική περίοδο, στην οποία θα υπεισέλθουν και τοπικοί παράγοντες. Αυτό αυξάνει το πολιτικό κόστος -και συνεπώς την ευελιξία- όσων θα υπόκεινται σε εκλογή. Επομένως, η συνεργασία με την Εκτελεστική Εξουσία θα καταστεί πιο δύσκολη.
α/α Μέτρο Επίπτωση στην καθημερινότητα των πολιτών 1 Απέλαση μη νομιμοποιημένων μεταναστών Πιθανές ελλείψεις ανειδίκευτων εργατών. Επίπτωση σε γεωργία και κοινωνική φροντίδα. Διασάλευση του κοινωνικού ιστού ειδικά σε πολιτείες με μεγάλους αριθμούς μεταναστών.
Εκτίμηση: Μερική εφαρμογή, το πιο πιθανό αποτέλεσμα. 2 Επιβολή δασμών 20% σε όλα τα εισαγόμενα προϊόντα -μέχρι και 60% σε κινεζικά προϊόντα. Αύξηση τιμών για τα επηρεαζόμενα προϊόντα, το μέγεθος της οποίας δεν μπορεί να προσδιοριστεί. Σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, πιθανή η αντικατάστασή τους με αμερικανικής προέλευσης προϊόντα.
Εκτίμηση: Ένα από τα μέτρα που μπορεί να τύχουν άμεσης εφαρμογής με Προεδρικό διάταγμα. Αν και υπήρξε μια δήλωση από τον κ. Τραμπ ότι το ύψος των δασμών θα τύχει διαπραγμάτευσης, εκτιμώ ότι δεν θα είναι μακριά από ό,τι έχει εξαγγείλει. 3 Χαλάρωση των μέτρων προστασίας φυσικών περιοχών -κίνητρα για εντατικοποίηση της εξόρυξης και παραγωγής υδρογονανθράκων- “Drill Baby, drill”. Βραχυπρόθεσμα, μείωση των τιμών των ορυκτών καυσίμων και της ενέργειας για τους Αμερικανούς καταναλωτές. Μακροπρόθεσμα, αυξημένο κόστος για αντιμετώπιση προβλημάτων ρύπανσης.
Εκτίμηση: Εξαγγελία, ακόμη και μερικής εφαρμογής, άμεσα. 4 Απεμπλοκή από προγράμματα προώθησης της μετάβασης στην πράσινη οικονομία – κατά τον κ. Τραμπ “The green economy scam.” Απόσυρση των χορηγιών για αγορά ηλεκτρικού αυτοκινήτου Η/Α ($7,500). Απόσυρση χορηγιών για αντικατάσταση καυστήρων και άλλων συσκευών. Απόσυρση χορηγιών για ανάπτυξη του δικτύου φόρτισης Η/Α.
Εκτίμηση: Άμεσο μέτρο. 5 Μείωση κρατικών δαπανών κατά $2 τρις, με τη δημιουργία Τμήματος / Επιτροπής Αποδοτικότητας υπό τον Elon Musk και Vivek Ramaswamy Σε ύψος ετήσιων κρατικών δαπανών $6.5 τρις, η εξοικονόμηση που στοχεύει ο κ Τραμπ είναι σχεδόν 30% – εφικτός ο στόχος;
Εκτίμηση: Ο στόχος είναι υπερβολικά ψηλός, αλλά εκτιμώ ότι θα έχουμε άμεσα κάποιο αποτέλεσμα, για επικοινωνιακούς λόγους.
Επίπτωση στα μακροοικονομικά μεγέθη από τις υποσχέσεις Τραμπ
Οι εξαγγελίες Τραμπ έχουν σαφέστατα το στοιχείο του οικονομικού εθνικισμού έναντι της παγκοσμιοποίησης, της εξειδίκευσης και του συγκριτικού πλεονεκτήματος στο παγκόσμιο εμπόριο, που ως βασικές αρχές υπηρέτησαν με συνέπεια οι αμερικανικές κυβερνήσεις μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Και ας μην ξεχνάμε: Είναι αυτές οι αρχές που επέτρεψαν την εκτόξευση του πλούτου σε δύση και ανατολή και στην απελευθέρωση εκατομμυρίων πολιτών του πλανήτη από την φτώχεια.
Οι δασμοί, ένα εξόχως μερκαντιλιστικό μέτρο, θα έχουν σαφείς επιπτώσεις στο παγκόσμιο εμπόριο. Και οι ΗΠΑ -αν προχωρήσουν με επιβολή τέτοιου ύψους δασμών- θα πρέπει να αναμένουν την αντίδραση των άλλων δύο μεγάλων οικονομικών μπλοκ, δηλαδή της Κίνας και της ΕΕ.
Με άλλα λόγια, ένας εμπορικός πόλεμος, του οποίου την έκταση και ένταση είναι δύσκολο να προβλέψουμε. Η επίπτωση ενός τέτοιου πολέμου θα είναι η μείωση της εμπορικής δραστηριότητας, που με τη σειρά της θα φέρει συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας.
Σε βάθος τετραετίας, η συρρίκνωση αυτή ενδέχεται να είναι του μεγέθους του 4%. Σημειώνω ότι σε αυτόν τον αριθμό συνυπολογίζεται και η επίπτωση από τη διατήρηση ψηλών επιτοκίων που αναλύω πιο κάτω.
Μια δεύτερη επίπτωση αφορά τον πληθωρισμό -πρώτιστα στις ΗΠΑ και δευτερευόντως στην ΕΕ και τις χώρες της Λατινικής Αμερικής και Άπω Ανατολής. Η διοχέτευση μέσω φορολογικών ελαφρύνσεων επιπλέον ρευστότητας σε μια οικονομία που ακόμη δεν έχει τον πλήρη έλεγχο του πληθωρισμού της, θα έχει ως πιθανότερο αποτέλεσμα την αναζωπύρωση του. Το ελάχιστο, θα θέσει τις νομισματικές αρχές σε κατάσταση επιτήρησης, όποτε θα θέτει υπό επανεξέταση το καθεστώς επιτοκίων. Το ελάχιστο αποτέλεσμα που αναμένεται είναι η επιβράδυνση του ρυθμού μείωσης τους.
Σε περίπτωση που ο πληθωρισμός όντως αρχίσει να κινείται ψηλότερα, δεν αποκλείεται και η αντιστροφή της πορείας μείωσης. Ψηλά ή ψηλότερα επιτόκια σημαίνουν πίεση στους δανειολήπτες και ειρήσθω εν παρόδω μείωση της οικονομικής δραστηριότητας στις ΗΠΑ αλλά και σε άλλες χώρες, που θα αναγκαστούν να προσαρμόσουν τα επιτόκια τους προς υπεράσπιση του νομίσματος και των εξαγωγών τους.
Μια τρίτη επίπτωση αφορά το νόμισμα. Η διατήρηση ψηλών επιτοκίων στις ΗΠΑ θα ενισχύσει ακόμη περισσότερο το δολάριο. Ένα ισχυροποιημένο δολάριο σημαίνει λιγότερες αποδοχές στις χώρες που εξάγουν στις ΗΠΑ, με προεξάρχουσα την Κίνα. Σημαίνει επίσης εισαγόμενο πληθωρισμό στις πλείστες χώρες, μέσω των τιμών της ενέργειας και των πρώτων υλών, η τιμή των οποίων ορίζεται με βάση το αμερικανικό νόμισμα.
Ερχόμενοι τώρα στο κυβερνητικό έλλειμα των ΗΠΑ, που, όπως καταδείχθηκε πιο πάνω, είναι αναπόφευκτη η διεύρυνση του. Το ανησυχητικό είναι ότι το μέγιστο αυτό ζήτημα δεν αποτέλεσε θέμα στην προεκλογική εκστρατεία, αφού και στο πρόγραμμα των Δημοκρατικών προβλεπόταν αύξηση των δαπανών και συνεπώς διεύρυνση του κυβερνητικού ελλείματος.
Το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ είναι ένα δικό του ξεχωριστό θέμα. Αρκεί να πούμε ότι προβλέπεται να εξακοντιστεί σε νέα ύψη, θέτοντας τη μακροπρόθεσμη ευρωστία των ΗΠΑ σε αμφιβολία.
Υπάρχει βέβαια και η αντίθετη άποψη από υποστηρικτές του Προέδρου Τραμπ, που υποστηρίζουν ότι η επιβολή των δασμών δεν θα δημιουργήσει πληθωρισμό (παραπέμπουν στην πρώτη του θητεία), πράγμα που σημαίνει ότι θα συνεχιστεί η πτώση των επιτοκίων, που θα φέρει με τη σειρά της ακόμη μια αύξηση στην οικονομική δραστηριότητα στις ΗΠΑ.
Πιστεύουν, επίσης, ότι η ανάγκη για επιπλέον ανθρώπινο δυναμικό θα καλυφθεί από άτομα που θα αναγκαστούν να εισέλθουν στην αγορά εργασίας, αφού θα τους αποκοπούν τα γενναιόδωρα επιδόματα και από τα άτομα που θα απελευθερωθούν από την κατάργηση θέσεων στην κυβερνητική μηχανή. Κατά τον κ. Τραμπ και τους υποστηρικτές του, βρισκόμαστε στον προθάλαμο της χρυσής εποχής των ΗΠΑ.
Πηγή: philenews.com
