Το δυστύχημα των Τεμπών πέρυσι τον Φεβρουάριο ανέδειξε τις ελλείψεις στις υποδομές του σιδηροδρομικού δικτύου της Ελλάδας, το οποίο θεωρούνταν ήδη το χειρότερο στην ευρωζώνη και 67ο παγκοσμίως το 2019 με βαθμολογία 3 στα 7, σύμφωνα με τον Δείκτη Ανταγωνιστικότητας του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ εκείνου του έτους. Ομως, οι ελλείψεις στις υποδομές της Ελλάδας δεν περιορίζονται στο ιδιαιτέρως περιορισμένο και προβληματικό σιδηροδρομικό δίκτυο.
Σε κάθε ακραίο καιρικό φαινόμενο (π.χ. κακοκαιρία Ντάνιελ), μετράμε καταστροφές και απώλειες, καθώς ύστερα από μία δεκαετία λιτότητας, οι υποδομές της χώρας βρίσκονται μακριά από τα επιθυμητά επίπεδα. Η κλιματική αλλαγή και οι ολοένα συχνότερες εκφράσεις της απαιτούν την αναβάθμιση των υποδομών της χώρας, όπως άλλωστε επισημαίνει η Τράπεζα της Ελλάδος στην ετήσια έκθεσή της για το 2023, στην οποία τονίζεται ότι πρέπει να αξιοποιηθούν οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για την ενίσχυση των υποδομών, την πράσινη ανάκαμψη και την ψηφιακή μετάβαση.
Σε ό,τι αφορά την ανταγωνιστικότητά της συνολικά, η Ελλάδα βρίσκεται στην 49η θέση, σύμφωνα με τον παγκόσμιο δείκτη του Ινστιτούτου για την Ανάπτυξη της Διοίκησης (Institute for Management Development, IMD) για το 2023. Η χώρα μας βρίσκεται πάνω μόνο από την Κροατία, τη Σλοβακία και τη Βουλγαρία από τις χώρες της ΕΕ στον εν λόγω δείκτη. Στο πεδίο των υποδομών, ωστόσο, η Ελλάδα εμφανίζεται πιο ανταγωνιστική και καταλαμβάνει την 40ήθέση.
5 κατηγορίες. Ο δείκτης χωρίζει τις υποδομές σε πέντε υποκατηγορίες, οι οποίες διαμορφώνουν το συνολικό προφίλ της χώρας:
Βασικές υποδομές. Η υποκατηγορία αυτή αφορά τον σκελετό της χώρας: τα δίκτυά της, τις πύλες εισόδου, το έδαφος, το υπέδαφος, αλλά και τα χαρακτηριστικά των πολιτών της. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 46η θέση στις βασικές υποδομές (πάνω και από την Ιταλία), παίρνει καλό βαθμό σε ό,τι αφορά τα οδικά της δίκτυα (31η στις 64 χώρες), όμως κρίνεται «μετεξεταστέα» σε ό,τι αφορά τις υποδομές διανομής αγαθών προϊόντων (48η), τις υποδομές ενέργειας (47η) και το ποσοστό εγχώριας παραγωγής της καταναλωθείσας ενέργειας (56η).
Τεχνολογία. H Ελλάδα βρίσκεται στην 49η θέση, κάτω από όλες τις χώρες της ΕΕ πλην Βουλγαρίας, Κροατίας και Κύπρου. Το μακράν πιο αδύναμο στοιχείο της χώρας είναι οι χαμηλές ταχύτητες του ευρυζωνικού διαδικτύου, με την Ελλάδα να είναι 9η από το τέλος, ενώ ιδιαιτέρως κακές είναι και οι επιδόσεις μας στις εξαγωγές προϊόντων τεχνολογίας αιχμής (στην 57η θέση). Στον αντίποδα, η Ελλάδα είναι η τρίτη μεταξύ των χωρών που επενδύουν στις τηλεπικοινωνίες με 0,66% του ΑΕΠ να κατευθύνεται στην ανάπτυξή τους, γεγονός που μπορεί να σημάνει και τη βελτίωση των υπόλοιπων δεικτών της κατηγορίας.
Ερευνα και ανάπτυξη. Η Ελλάδα είναι 40ή στις επιστημονικές υποδομές, πάνω από 6 χώρες της ΕΕ, αλλά χαμηλότερα από αυτές της Δυτικής Ευρώπης. Σε αυτήν την υποκατηγορία, η χώρα μας βρίσκεται πολύ χαμηλά (55η) σε ό,τι αφορά την προστιθέμενη αξία από την παραγωγή προϊόντων μέσης και υψηλής τεχνολογίας, όμως τα πηγαίνει καλά σε ό,τι αφορά τους αποφοίτους σε επιστημονικά πεδία (18η) – οι οποίοι, όμως, όπως αποδεικνύεται εμπειρικά, σπανίως παραμένουν στη χώρα.
Υγεία και περιβάλλον. Η χώρα μας είναι 34η στις υποδομές υγείας και περιβάλλοντος, πάνω από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων. Στα δυνατά χαρτιά της Ελλάδας συμπεριλαμβάνεται η διαχείριση του νερού από βροχοπτώσεις (19η) και το οικολογικό αποτύπωμα του μέσου πολίτη (21η). Αντιθέτως, κακό βαθμό παίρνουμε στη βιώσιμη ανάπτυξη (53η) και στη δημόσια δαπάνη για την υγεία (55η).
Παιδεία. Σε ό,τι αφορά τις υποδομές παιδείας, η Ελλάδα βρίσκεται στην 36η στην παιδεία, με σκορ κοντινά σε αυτά της Πολωνίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας. Σε αυτήν την υποκατηγορία, η χώρα μας πρωτεύει στον λόγο μαθητών ανά εκπαιδευτικό στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και βρίσκεται 4η στον ίδιο δείκτη για τη δευτεροβάθμια – κάτι που οφείλεται, βέβαια, σε μεγάλο βαθμό, στη νησιωτικότητα. Καλό βαθμό παίρνουμε ωστόσο και στον δείκτη γλωσσομάθειας (17η). Αντιθέτως, η Ελλάδα είναι 46η όσον αφορά το ποσοστό της δημόσιας δαπάνης για την παιδεία με μόλις 4,1% (μ.ό. 64 χωρών: 4,8%) και στη διασύνδεση της εκπαίδευσης.
Τέλος, όπως φαίνεται από τις απαντήσεις που έδωσαν στη μελέτη του IMD 6.400 εκτελεστικά στελέχη εταιρειών, οι ελλείψεις στις υποδομές έχουν κόστος στην εικόνα της χώρας ως επενδυτικού προορισμού. Η αξιοπιστία των υποδομών είναι, σύμφωνα με αυτούς, στην 11η θέση μεταξύ 15 προτεινόμενων παραγόντων για να επενδύσει κανείς στην Ελλάδα, με ποσοστό μόλις 17,2% των θετικών απαντήσεων. Κορυφαίοι λόγοι ήταν το υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο του πληθυσμού (71,9%) και το καταρτισμένο εργατικό δυναμικό της χώρας (70,3%), ενώ στον πάτο των προτιμήσεων ήταν το φορολογικό καθεστώς (4,7%).
