Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή πυροδότησε τέτοια άνοδο στις τιμές του πετρελαίου που άφησε τις κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο να προσπαθούν να ελέγξουν τον πληθωρισμό. Επειτα από έναν χρόνο περίπου, οι τιμές του πετρελαίου σταθεροποιήθηκαν και ο πληθωρισμός άρχισε να υποχωρεί. Πολλές χώρες πίστευαν ότι είχαν αποκαταστήσει τη σταθερότητα των τιμών και χαλάρωσαν την πολιτική για να αναζωογονήσουν τις οικονομίες τους οι οποίες είχαν πληγεί από την ύφεση, μόνο για να δουν τον πληθωρισμό να επιστρέφει. Θα μπορούσε να επαναληφθεί η Ιστορία;
Η πρόσφατη μελέτη μας σε περισσότερες από 100 κρίσεις πληθωρισμού από τη δεκαετία του 1970 εφιστά δύο λόγους προσοχής.
Πρώτον, η Ιστορία μάς διδάσκει ότι ο πληθωρισμός είναι επίμονος. Χρειάζονται χρόνια για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του πληθωρισμού και αυτός να επανέλθει στον ρυθμό που επικρατούσε πριν από το αρχικό σοκ. Το 40% των χωρών στη μελέτη μας δεν κατάφερε να επιλύσει τα σοκ του πληθωρισμού ούτε έπειτα από πέντε χρόνια. Το υπόλοιπο 60% χρειάστηκε κατά μέσο όρο τρία χρόνια για να επιστρέψει ο πληθωρισμός σε ρυθμούς που ήταν πριν από το σοκ.
Δεύτερον, ιστορικά οι χώρες πανηγύριζαν τη νίκη επί του πληθωρισμού και χαλάρωσαν πρόωρα την πολιτική τους ως απάντηση στην αρχική πτώση των πιέσεων στις τιμές. Αυτό ήταν λάθος, γιατί ο πληθωρισμός επέστρεψε σύντομα. Η Δανία, η Γαλλία, η Ελλάδα και οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν μεταξύ των σχεδόν 30 χωρών στο δείγμα μας που χαλάρωσαν πρόωρα την πολιτική μετά το σοκ στις τιμές του πετρελαίου το 1973. Στην πραγματικότητα, σχεδόν όλες οι χώρες στην ανάλυσή μας (90%) που απέτυχαν να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό είδαν την αύξηση των τιμών να επιβραδύνεται απότομα τα πρώτα χρόνια ύστερα από ένα αρχικό σοκ, μόνο για να επιταχυνθεί ξανά ή να παραμείνει σε υψηλό ρυθμό (στη συνέχεια).
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν πρέπει σήμερα να επαναλάβουν τα λάθη των προκατόχων τους. Οι κεντρικοί τραπεζίτες έχουν δίκιο να προειδοποιούν ότι ο αγώνας για τον πληθωρισμό απέχει πολύ από το να τελειώσει.
Πώς πρέπει να ανταποκριθούν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στον επίμονο πληθωρισμό; Και πάλι, η Ιστορία παρέχει μερικά μαθήματα. Οι χώρες της μελέτης μας που αντιμετώπισαν με επιτυχία τον πληθωρισμό ακολούθησαν περισσότερο περιοριστικές μακροοικονομικές πολιτικές ως απάντηση στο σοκ του πληθωρισμού και – κυρίως – διατήρησαν μια αυστηρή πολιτική σταθερά για μια περίοδο αρκετών ετών. Παραδείγματα εδώ περιλαμβάνουν την Ιταλία και την Ιαπωνία, οι οποίες υιοθέτησαν αυστηρότερες μακροχρόνιες πολιτικές μετά το σοκ στις τιμές του πετρελαίου το 1979. Αντίθετα, οι χώρες που δεν αντιμετώπισαν επαρκώς τον πληθωρισμό ήταν αυτές που είχαν κρατήσει πιο χαλαρή στάση.
Η καταπολέμηση του πληθωρισμού είναι δύσκολη. Αλλά είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τα οφέλη της σταθερότητας των τιμών. Ιστορικά, οι χώρες που αντιμετώπισαν τον πληθωρισμό είχαν χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη βραχυπρόθεσμα από εκείνες που δεν το έκαναν. Αλλά αυτή η σχέση αντιστράφηκε μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Πέντε χρόνια μετά το σοκ του πληθωρισμού, οι χώρες που αντιμετώπισαν τον πληθωρισμό είχαν υψηλότερη ανάπτυξη και χαμηλότερη ανεργία από ό,τι οι οικονομίες που επέτρεψαν στον πληθωρισμό να παραμείνει υψηλός.
Οι κεντρικοί τραπεζίτες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της καταπολέμησης του πληθωρισμού και θα πρέπει να δώσουν τη μεγαλύτερη προσοχή σε αυτά τα μαθήματα. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να κάνουν πιο δύσκολο το έργο των νομισματικών Αρχών με το να προσθέτουν πιέσεις στις τιμές με χαλαρή δημοσιονομική πολιτική.
Το παρελθόν δεν είναι ποτέ ο τέλειος οδηγός για το παρόν, γιατί δεν υπάρχουν δύο κρίσεις που να είναι ακριβώς όμοιες. Παρ’ όλα αυτά, η Ιστορία προσφέρει σήμερα ξεκάθαρα μαθήματα. Η καταπολέμηση του πληθωρισμού είναι μαραθώνιος, όχι σπριντ. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να επιμείνουν, να επιδείξουν αξιοπιστία και συνέπεια χάραξης πολιτικής και να έχουν τα μάτια τους στραμμένα στο έπαθλο: τη μακροοικονομική σταθερότητα και την ισχυρότερη ανάπτυξη που επιφέρει η επαναφορά του πληθωρισμού σταθερά στον στόχο. Εάν η Ιστορία αποτελεί οδηγό, η πρόσφατη πτώση του πληθωρισμού θα μπορούσε να είναι παροδική. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα ήταν σοφό να μη γιορτάσουν νωρίτερα από όσο πρέπει.
ΟιAnil Ari και Lev Ratnovski είναι οικονομολόγοι του ΔΝΤ. Το παρόν αποτελεί περίληψη μελέτης που δημοσιεύθηκε στην τελευταία
έκδοση του περιοδικού του ΔΝΤ «F&D – Finance & Development»
