Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος του Άσαντ στις αρχές Δεκεμβρίου, η Ρωσία απομάκρυνε από τη Συρία μερικά από τα πιο προηγμένα πυραυλικά συστήματα αεράμυνας S-400 και S-300. Η μεταφορά αυτή σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής (περίπου μία δεκαετία) κατά την οποία η Ρωσία “αποφάσιζε” ποιες χώρες μπορούσαν να επιχειρήσουν στον διαφιλονικούμενο εναέριο χώρο της Συρίας.
Σύμφωνα με τη Wall Street Journal, ρωσικά αεροσκάφη μετέφεραν τα συστήματα αεράμυνας S-400 και S-300 από τη Συρία σε βάσεις στην ανατολική Λιβύη, που ελέγχονται από τον σύμμαχο της Ρωσίας Χαλίφα Χαφτάρ.
Ο Χάφταρ ασφαλώς και θα καλοέβλεπε την ανάπτυξη αυτών των συστημάτων αεράμυνας στην περιοχή ελέγχου του ως αντίβαρο απέναντι στον υποστηριζόμενο από την Τουρκία πολιτικό αντίπαλό του, δηλαδή την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση στην Τρίπολη, η οποία βρίσκεται σε αντιπαράθεση με τη Ρωσία που θέλει να ενισχύσει τις βάσεις της στη Λιβύη. Ο δυνάμεις του Χαφτάρ συγκρούστηκαν με τις κυβερνητικές δυνάμεις το 2019-20, όταν πολιόρκησαν και προσπάθησαν να καταλάβουν την πρωτεύουσα, αλλά τελικά κατατροπώθηκαν από μια αντεπίθεση που είχε την υποστήριξη και τουρκικών drones. Το 2020 φήμες ήθελαν τη Ρωσία να έχει αναπτύξει S-400 ή S-300 στην ανατολική Λιβύη, κάτι που, όπως είχε επισημανθεί και τότε, θα μπορούσε να έχει εδραιώσει τον εμφύλιο στη Λιβύη. Από καιρό ο Χάφταρ επιθυμεί εμμονικά να αναπτυχθεί ρωσική αεράμυνα στις περιοχες που ελέγχει ο ίδιος, για να μην επαναληφθεί μια ταπεινωτική συντριβή των δυνάμεων του, όπως το 2020.
Η παραμονή των S-400 στη Συρία δεν εξυπηρετεί πλέον τα στρατηγικά συμφέροντα της Ρωσίας, δεδομένου ότι τα εν λόγω συστήματα αεράμυνας είναι εκτεθειμένα στο στόχαστρο των εχθρών μετά την κατάληψη της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της Λατάκειας, από ένοπλες ομάδες ανταρτών που ήταν κατά του Άσαντ.
“Η απομάκρυνση των S-400 από την αεροπορική βάση Hmeimim είναι το πρώτο σαφές ‘σήμα’ ότι βρίσκονται σε εξέλιξη οι προετοιμασίες για την πλήρη εκκένωση της βάσης”, επισήμανε ο αναλυτής Anton Mardasov στο Al-Monitor. “Ωστόσο, ήδη από τις 8 Δεκεμβρίου, η παρουσία των S-400 στην εν λόγω βάση δεν είχε κάνενα νόημα, αφού οι αντάρτες είχαν εισβάλει στην πόλη Jableh, από όπου μπορούσαν να βομβαρδίσουν τη βάση Hmeimim”.
Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2015 η Ρωσία επενέβη στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας για να στηρίξει το καθεστώς Άσαντ και στο πλαίσιο αυτό ανέπτυξε μαχητικά-βομβαρδιστικά Sukhoi στην αεροπορική βάση Hmeimim, που βρίσκεται στην παράκτια επαρχία της Λατάκειας. Τα μόνα συστήματα αεράμυνας που ανέπτυξε σε αυτή τη βάση ήταν τα μεσαίου βεληνεκούς Pantsir-S1, μια έξυπνη κίνηση, δεδομένου ότι η βάση αργότερα δέχθηκε επίθεση από drones-καμικάζι.
Κατά τις πρώτες ρωσικές αεροπορικές επιδρομές, στα ανοικτά των συριακών ακτών, αναπτύχθηκε το καταδρομικό σκάφος Moskva, με κάλυψη από τους S-300. Το ρωσικό σκάφος βυθίστηκε από τους Ουκρανούς στη Μαύρη Θάλασσα στις 13 Απριλίου 2022 – μια υπενθύμιση του πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα επί του πεδίου σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Όταν η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό βομβαρδιστικό Su-24 Fencer που εισήλθε για λίγο στον εναέριο χώρο της στις 24 Νοεμβρίου 2015, η Ρωσία επέβαλε κυρώσεις στην Τουρκία, με αποτέλεσμα οι σχέσεις μεταξύ των χωρών να είναι επί μήνες τεταμένες. Την ίδια περίοδο, η Ρωσία ανέπτυξε S-400 στη βάση του Hmeimim, ενισχύοντας σημαντικά την αεράμυνά της πάνω από τη Συρία – τουλάχιστον σε θεωρητικό επίπεδο.
“Οι S-400 είναι από τα πιο σύγχρονα συστήματα αεράμυνας της Ρωσίας με μεγάλη εμβέλεια”, μετέδιδε τότε το BBC. “Από την αεροπορική βάση κοντά στη Λατάκεια οι πύραυλοι S-400 εδάφους-αέρος θα μπορούσαν να πλήξουν στόχους σε ένα τόξο που περιλαμβάνει μεγάλο μέρος του Ισραήλ, την ανατολική Μεσόγειο (συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου όπου σταθμεύουν βρετανικά αεροσκάφη) και προς τον βορρά καλύπτοντας μεγάλο μέρος της Τουρκίας πέρα από τα συριακά σύνορα”.
Ωστόσο, η γεωγραφική θέση της Συρίας αποτελούσε πρόκληση για αυτές τις στρατηγικές αεροπορικές άμυνες. Όπως επισήμανε ο στρατιωτικός αναλυτής και συγγραφέας Tom Cooper το 2017, το Hmeimim απείχε μόλις λίγα χιλιόμετρα από τα Αλαουιτικά Όρη, περιορίζοντας σημαντικά την κάλυψη των ραντάρ τους, και μαζί, τις δυνατότητες των πυραύλων αναχαίτισης S-400 να φτάσουν στη μέγιστη δυνατή εμβέλειά τους, στα 250 μίλια.
Παρόλα αυτά, ηανάπτυξη των S-400 ενίσχυσε το κύρος της Ρωσίας, έστω συμβολικά. Η Τουρκία ζήτησε συγγνώμη για την κατάρριψη του Su-24 στα μέσα του 2016, και λίγο μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016 κατά του Ερντογάν, ενισχύθηκαν οι δεσμοί Άγκυρας-Μόσχας, με αποκορύφωμα την παράδοση των S-400 από τη Ρωσία στο κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο του 2019.
“Επιπλέον, αν δεν υπήρχε ο συριακός εμφύλιος πόλεμος, η Τουρκία είναι βέβαιο ότι δεν θα είχε αγοράσει τους ρωσικούς S-400, κίνηση που επιδείνωσε τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ”, τόνισε σε άρθρο του ο Galip Dalay τον Δεκέμβριο. “Όπως και με την πτώση του Άσαντ, η Τουρκία έσπασε τον γεωπολιτικό κλοιό που τη στένευε: από τη Ρωσία στα βόρεια, και από τη Συρία στα νότια σύνορά της”.
Οι τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία από το 2016 έως το 2019, οι οποίες στόχευαν τις κουρδικές δυνάμεις, έπρεπε να έχουν την έγκριση της Ρωσίας για τη χρήση του συριακού εναέριου χώρου. Η Μόσχα φερόταν να εποπτεύει μεγάλο μέρος του εναέριου χώρου της Συρίας.
Λίγο μετά την παρέμβαση της Ρωσίας στη σύγκρουση, το Ισραήλ δημιούργησε έναν μηχανισμό για να αποτρέψει τη σύγκρουση των αεροπορικών επιδρομών τους στη Συρία. Το Τελ Αβίβ επικαλέστηκε επανειλημμένα τη ρωσική στρατιωτική παρουσία στη Συρία ως δικαιολογία για τη μη παροχή οπλισμού στην Ουκρανία μετά τη ρωσική εισβολή το 2022.
Στο μεταξύ, το Ισραήλ θα μπορούσε να κυριαρχήσει στον συριακό εναέριο χώρο αν ήθελε, αλλά, περισσότερο για πολιτικούς παρά για στρατιωτικούς λόγους, απέφυγε να συγκρουστεί -άσκοπα- με τη Ρωσία. Εντούτοις υπήρξαν περιόδοι έντασης στις σχέσεις των δύο χωρών.
Για παράδειγμα, τον Σεπτέμβριο του 2018, κατά τη διάρκεια μιας ισραηλινής αεροπορικής επιδρομής στη δυτική Συρία, ένας απαρχαιωμένος συριακός πύραυλος S-200 που εκτοξεύθηκε εναντίον των ισραηλινών αεροσκαφών έπληξε ένα ρωσικό στρατιωτικό μεταγωγικό, σκοτώνοντας και τους 15 Ρώσους επιβαίνοντες. Η εξοργισμένη Ρωσία κατηγόρησε το Ισραήλ και μετέφερε άλλη μία συστοιχία S-300 στη Συρία, για τον εκσυγχρονισμό της συριακής αεράμυνας, όπως είπε. Τελικά, η Ρωσία απομάκρυνε τους “συριακούς” S-300 από τη χώρα τον επόμενο Αύγουστο, αποδεικνύοντας πως δεν ανήκαν ποτέ στη Δαμασκό.
Εκ των υστέρων, το επεισόδιο με τους “συριακούς S-300” έδειξε πόσο συμβολικός ήταν στην πραγματικότητα ο ρωσικός έλεγχος του εναέριου χώρου της Συρίας.
Περίπου έναν μήνα πριν τη ρωσική εισβολη στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η Μόσχα ξεκίνησε κοινές αεροπορικές περιπολίες με τη συριακή πολεμική αεροπορία στα σύνορα των υψωμάτων του Γκολάν με το Ισραήλ. Ανέφερε ότι οι κοινές αυτές περιπολίες θα επαναλαμβάνονται τακτικά. Προηγούμενως η Ρωσία είχε ανακοινώσει πως είχε συνδέσει την αεράμυνά της με εκείνη του καθεστώτος Άσαντ, απειλώντας κάθε εξωτερικό αεροσκάφος που δεν είναι ευπρόσδεκτο από τη Μόσχα και τη Δαμασκό. Παρεμπιπτόντως, μεταξύ 2018 και 2020, το Ισραήλ εκτιμά ότι κατέστρεψε το ένα τρίτο της αντιαεροπορικής άμυνας της Συρίας κατά τη διάρκεια της κλιμάκωσης της έντασης με τη Δαμασκό και τις ιρανικές δυνάμεις και τους συμμάχους τους πολιτοφύλακες στη Συρία.
Σχεδόν αμέσως μετά την πτώση του Άσαντ, το Ισραήλ βομβάρδισε ανενόχλητο τις αποθήκες του συριακού στρατού, μεταξύ άλλων στη Λατάκια και στην Ταρτούς. Στις αρχές Οκτωβρίου 2024, εβδομάδες πριν την πτώση του Άσαντ, το Ισραήλ βομβάρδισε μια αποθήκη πυρομαχικών στο Jableh κοντά στο Hmeimim, χωρίς να υπολογίζει την πιθανή αντίδραση της Ρωσίας.
Σήμερα, το Ισραήλ μάλλον ανησυχεί λιγότερο από ποτέ για το τι σκέφτεται η Ρωσία για τις συχνές εισβολές του στον συριακό εναέριο χώρο. Το ίδιο ισχύει καιγια την Τουρκία, η οποία μπορεί σύντομα να αναλάβει σημαντικότερο ρόλο στην εποπτεία του εναέριου χώρου της Συρίας, εν είδει διαδόχου της Ρωσίας.
Ό,τι κι αν συμβεί εντέλει, είναι ξεκάθαρο ότι οι μέρες που η Ρωσία είχε την εξουσία να καθορίζει ποιος πετάει στους συριακούς αιθέρες έχουν περάσει ανεπιστρεπτί.
Forbes
Πηγή: philenews.com
