Για χρόνια, οι μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας -κυρίως των ΗΠΑ- μπορούσαν ως επί το πλείστον να αποφεύγουν τον κυβερνητικό έλεγχο. Αυτό, όμως, φαίνεται να αλλάζει με ταχείς ρυθμούς.
Ηκυριαρχία της Google στον τομέα της ψηφιακής διαφήμισης και της on line έρευνας του διαδικτύου είναι υπό διερεύνηση από το Υπουργείο Δικαιοσύνης (Department of Justice) των ΗΠΑ. To Υπουργείο έχει τη δικαιοδοσία να επιβάλει ποινές που φθάνουν μέχρι και τoν διαμελισμό (break up) μιας εταιρείας, σε περίπτωση που βρεθεί να καταχράται δεσπόζουσα θέση στην αγορά.
Είναι η ίδια νομοθεσία που χρησιμοποιήθηκε με επιτυχία στις αρχές του περασμένου αιώνα για την αντιμετώπιση των μονοπωλίων στους σιδηρόδρομους, στον χάλυβα και στην εξόρυξη πετρελαίου. Το Υπουργείο έχει επίσης πάρει νομικά μέτρα έναντι της Apple Inc, του άλλου γίγαντα τεχνολογίας των ΗΠΑ, με την κατηγορία ότι παρεμποδίζει την πρόσβαση σε ανταγωνιστές της, τόσο στα λογισμικά, όσο και στις συσκευές που διαθέτει.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Ευρωπαϊκοί Θεσμοί έχουν επιβάλει τόσο στην Apple όσο και στην Google πρόστιμα δισεκατομμυρίων, που σχετίζονται με μονοπωλιακές πρακτικές που ακολουθούσαν. Η επιτυχής προσαγωγή και καταδίκη των κολοσσών αυτών, μετά από μακροχρόνιους δικαστικούς αγώνες, έχουν ενθαρρύνει τις υπηρεσίες της ΕΕ, που είναι επιφορτισμένες με την προστασία του ανταγωνισμού και την ομαλή λειτουργία της αγοράς, να επεκτείνουν τις έρευνες τους και στον βαθμό συμμόρφωσης με τους νέους ευρωπαϊκούς κανονισμούς που ρυθμίζουν την ψηφιακή οικονομία.
Τέλος, οι Θεσμοί, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην ΕΕ, έχουν στρέψει την προσοχή τους στα τεράστια ποσά που αντλούνται για επενδύσεις σε λογισμικά τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), με τις ανησυχίες τους να εδράζονται στην πιθανότητα κυριαρχίας ενός μικρού αριθμού εταιρειών στον τομέα από.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν και τα οποία θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε είναι τα εξής:
- Υπάρχει βάσιμος λόγος ανησυχίας για τη δύναμη και επιρροή των εταιρειών τεχνολογίας και τον τρόπο με τον οποίο δρουν και συναλλάττονται οι εταιρείες αυτές;
- Έχουν καθυστερήσει οι αρχές να καθορίσουν το ανταγωνιστικό πλαίσιο και την αποτελεσματική επόπτευση του;
- Οι ποινές που ανακοινώνονται είναι αποτρεπτικές;
- Δεδομένων των μεγεθών και της τεράστιας επιρροής που διαθέτουν οι εταιρείες τεχνολογίας, είναι οι εποπτικοί θεσμοί αρκούντως ισχυροί να διασφαλίσουν τη
συμμόρφωση των εταιρειών αυτών;
Οι εταιρείες τεχνολογίας και η επιρροή τους
Πολλοί έχουν αναφερθεί στην τέταρτη τεχνολογική επανάσταση, που είναι η πηγή γέννησης των εταιρειών τεχνολογίας. Η επανάσταση αυτή ξεκίνησε με τη μαζικοποίηση των υπολογιστών και τη δραματική αύξηση των δυνατοτήτων τους – τον λεγόμενο νόμο του Moore.
Συνεχίστηκε με τη λειτουργία και ανάπτυξη του διαδικτύου. Προστέθηκε η κινητή τηλεφωνία, που μας έδωσε τη δυνατότητα μεταφοράς, με ασύλληπτες ταχύτητες, τεράστιων όγκων δεδομένων. Και τώρα έχουμε μπροστά μας τη νέα φάση, όπου μια εξελιγμένη σειρά τσιπς και επεξεργαστών, σε συνδυασμό με τις άλλες τεχνολογίες, δημιουργούν το υπόβαθρο για την ανάπτυξη λογισμικών τεχνητής νοημοσύνης.
Η αναγνώριση των ευκαιριών που γεννιούνταν από τις νέες τεχνολογίες, δημιούργησε νέα επιχειρηματικά σχήματα, που και αυτά με τη σειρά τους έγιναν παγκόσμια ονόματα. Ο ρυθμός όμως αλλά και η φύση των αλλαγών που συνέβαιναν ήταν τέτοιος, που ακόμη και μεγάλες εταιρείες που μεγάλωσαν στους νεοφυείς κλάδους χάθηκαν γιατί δεν ήταν αρκετά γρήγορες να αντιληφθούν και να προσαρμοστούν στις αλλαγές.
Ονόματα κολοσσοί, με δεσπόζουσες θέσεις στον τομέα τους, όπως Nokia, Motorola και Blackberry, βρέθηκαν ξαφνικά εκτός αγοράς και έχουν πρακτικά χαθεί. Ακόμη και εταιρείες όπως η γνωστή μας Intel, που έχει ως αντικείμενο δραστηριότητας την τελευταία φάση της τεχνολογικής επανάστασης – σχεδιασμός και παραγωγή εξελιγμένων τσιπς – έχει κυριολεκτικά εξαφανιστεί ως μέγεθος, συγκρινόμενη με τη Nvidia.
Επομένως, το πρώτο συμπέρασμα είναι ότι τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο – και η δεσπόζουσα θέση και το εταιρικό μέγεθος σε μια δεδομένη στιγμή δεν προεξοφλούν την επιτυχία.
Οι νέοι μεγάλοι παίκτες
Ερχόμαστε τώρα στην παρούσα φάση των τελευταίων 10 περίπου χρόνων. Αρκετές εταιρείες από όλο τον κόσμο έχουν κάνει την εμφάνιση τους και έχουν καταφέρει να γίνουν πασίγνωστα ονόματα σε λίγα μόνο χρόνια. Εκτός των ΗΠΑ, ονόματα όπως η Samsung, Huawei, BYD, Tik Tok έχουν μπει στην καθημερινότητα μας.
Όμως, είναι ορισμένες εταιρείες στις ΗΠΑ που αποδείχθηκαν ιδιαίτερα ευρηματικές και ευέλικτες στην αξιοποίηση των τεχνολογιών, με αποτέλεσμα τη δυσανάλογη μεγέθυνση τους. Αναφέρομαι στην ομάδα των Magnificent Seven, που αποτελούν -για την ώρα- το ιερό δισκοπότηρο της τεχνολογίας:
Amazon, Alphabet (μητρική τηςGoogle), Microsoft, Apple, Tesla, Nvidia, Meta(γνωστή ως Facebook).
Επισημαίνω τα εξής:
- Ο όρος «εταιρεία τεχνολογίας», που χρησιμοποιείται, είναι πολύ ευρύς. Για παράδειγμα, η Tesla, που μας είναι γνωστή για τα αυτοκίνητα της, περιγράφει τη δραστηριότητα της ως «εταιρεία τεχνολογίας που κατασκευάζει αυτοκίνητα».
- Οι επτά αυτές εταιρείες έχουν γίνει τεράστιες κάτω από οποιοδήποτε μέτρο σύγκρισης. Για να πάρουμε μια αίσθηση μεγέθους, αρκεί να αναφέρω ότι η κεφαλαιοποίηση αυτών των επτά εταιρειών, μαζί, το τέλος του Ιουλίου 2024 έφτανε τα 15.4 τρις δολάρια, όσo δηλαδή και το άθροισμα της κεφαλαιοποίησης των χρηματιστηρίων του Ηνωμένου Βασιλείου, του Καναδά και της Ιαπωνίας!
- Ο ρυθμός ανάπτυξης των μεγεθών αυτών των επτά είναι επίσης ένα σημαντικό στοιχείο. Το 2012 η συνολική κεφαλαιοποίηση τους ήταν «μόλις» 1.1 τρις δολάρια.
- Για να φτάσουν το μέγεθος των 15.4 τρις δολαρίων το 2024, οι εταιρείες αυτές μεγάλωναν 2.4 φορές περισσότερο, κατά έτος, από τις υπόλοιπες εταιρείες.
Από τα πιο πάνω συνάγονται τα εξής συμπεράσματα:
- Ο ρυθμός των αλλαγών και της εισαγωγής νέων τομέων στην τεχνολογία είναι τέτοιος ώστε ακόμη και νέο-εισερχόμενες εταιρείες, με καινοτόμες ιδέες, να μπορούν να ανταγωνιστούν. Με άλλα λόγια, η φήμη, το όνομα και ως ένα βαθμό το μέγεθος δεν είναι εχέγγυα επιτυχίας.
- Η δυσανάλογη διόγκωση σε μέγεθος ενός μικρού αριθμού εταιρειών που έχουν πλέον τεράστια οικονομική ευρωστία σε έναν τομέα όπου η διασφάλιση του ελεύθερου ανταγωνισμού είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη του, επιβάλλει την ισχυροποίηση από μέρους των θεσμών του ρυθμιστικού πλαισίου και της εποπτείας.
- Ο ιλιγγιώδης ρυθμός ανάπτυξης προκαλεί ανησυχία για το μέγεθος της επιρροής αυτών των εταιρειών και τη δυνατότητα τους να εφευρίσκουν τρόπους μεγέθυνσης τους, που ενδεχόμενα παραβιάζουν τους κανόνες του ανταγωνισμού και τα προσωπικά δεδομένα και δικαιώματα των καταναλωτών πελατών τους, χωρίς αυτοί να μπορούν να αντιδράσουν.
Ερχόμαστε τώρα στο θεσμικό δεύτερο ερώτημα – κατά πόσο έχουν καθυστερήσει οι αρχές να καθορίσουν το ανταγωνιστικό πλαίσιο και την αποτελεσματική επόπτευση του.
Είναι οι ποινές αποτρεπτικές;
Όπως είδαμε πιο πάνω, οι ποινές, τόσο στην ΕΕ όσο και στις ΗΠΑ, βασίζονται στην εμπειρία που αποκτήθηκε από προηγούμενες καταστάσεις, όπου εταιρείες βρέθηκαν να παραβιάζουν τους κανόνες της αγοράς και του αποτελεσματικού ανταγωνισμού. Θεωρητικά, λοιπόν, οι Θεσμοί έχουν την αποτρεπτική δύναμη για να προστατεύσουν και την αγορά και τους καταναλωτές.
Με τα σημερινά δεδομένα, όμως, εγείρονται 3 θέματα:
Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ καταγγελίας, διερεύνησης και οριστικής καταδίκης. Μια καταδίκη παίρνει συνήθως αρκετά χρόνια για να τελεσφορήσει. Για παράδειγμα, η πρόσφατη τελική απόφαση επιβολής προστίμου 13 δις ευρώ στην Apple ξεκίνησε με πρώτη απόφαση το 2016. Η Apple εφεσίβαλε και κέρδισε την έφεση αλλά η ΕΕ προσέφυγε στο Ανώτατο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, που τελικά την δικαίωσε.
Περιπλοκότητατων ζητημάτων και η δυσκολία στη συλλογή των απαραίτητων στοιχείων δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στις Εποπτικές Αρχές, με αποτέλεσμα να υπάρχει μια απροθυμία στην διερεύνηση μικρότερης σοβαρότητας παραβιάσεων.
Η οικονομική ισχύς των εταιρειών που διερευνώνται είναι επίσης ένα θέμα για δύο λόγους .
Πρώτον, η οικονομική τους ευρωστία επιτρέπει τη διάθεση πρακτικά απεριόριστων πόρων προς υπεράσπιση τους, που άλλες εταιρείες είτε δεν διαθέτουν είτε δεν κρίνουν σκόπιμο να διαθέσουν. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της αγωγής του DOJ κατά της Apple, η εταιρεία ανακοίνωσε ότι θα υπερασπιστεί τη θέση της με όλα τα μέσα που διαθέτει, πράγμα που σημαίνει μακροχρόνιο δικαστικό αγώνα. Στην περίπτωση της αγωγής της ΕΕ, όπως είδαμε πιο πάνω, χρειάστηκαν 9 ολόκληρα χρόνια αγώνα.
Το δεύτερο θέμα που εγείρεται είναι το μέγεθος ενός προστίμου σε απόλυτο αριθμό αλλά και σε σχέση με την οικονομική ευρωστία του παραβάτη. Όπως έχουμε δει, οι εταιρείες αυτές – τουλάχιστον για την ώρα – μεγεθύνονται με μεγάλους ρυθμούς. Σε συνάρτηση με τη χρονοβόρα διαδικασία καταδίκης, ένα πρόστιμο του 2016 μπορεί να ήταν αποτρεπτικό για εκείνη τη χρονική συγκυρία. Η επιβεβαίωση του, όμως, δέκα χρόνια μετά, βρίσκει την εταιρεία να έχει μεγαλώσει κατά δεκαπέντε φορές, οπότε σε σχέση με το σημερινό της μέγεθος το πρόστιμο δεν φαίνεται να είναι αποτρεπτικό. Για παράδειγμα, με την ανακοίνωση του προστίμου των 13 δις δολαρίων – ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό – η μετοχή της Apple έχασε λιγότερο από 1% της αξίας της. Το ποσό είναι περίπου ισοδύναμο με τις πωλήσεις των υπολογιστών Mac της εταιρείας για μόλις 2 τρίμηνα.
Στην περίπτωση της Google, το πρόστιμο από την ΕΕ ανήλθε και πάλι στο όχι ευκαταφρόνητο ποσό των 2.4 δις ευρώ. Το πρόστιμο, που αφορούσε κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης στον τομέα του λογισμικού έρευνας του διαδικτύου (search engine), επιβλήθηκε για πρώτη φορά το 2017. Αν λάβουμε υπόψη το ετήσιο εισόδημα της Google, που ανέρχεται σε 278 δις δολάρια, το πρόστιμο είναι λιγότερο του 1% του εισοδήματος της.
Το οπλοστάσιο και αντίδραση των εποπτικών Αρχών
Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ)
Η ΕΕ έχει θεσπίσει δυο μεγάλα κανονιστικά πλαίσια, μέσω των οποίων καθορίζονται το ανταγωνιστικό πλαίσιο και οι αρχές στις οποίες στηρίζεται η εποπτεία. Το πρώτο πλαίσιο είναι ο Κανονισμός για την Ψηφιακή Αγορά (Digital Markets Act – DMA). To δεύτερο πλαίσιο αφορά την παροχή ψηφιακών υπηρεσιών (Digital Services Act – DSA).
Digital Markets Act – DMA
Το DMA μπήκε σε εφαρμογή στις 7 Μαρτίου 2024, με στόχο την έγκαιρη καταστολή φαινομένων καταχρηστικής συμπεριφοράς από μεγάλους παίκτες της αγοράς.
Με την εφαρμογή του, έξι μεγάλες εταιρείες -Alphabet (Google), Amazon, Apple, Tik Tok, Meta (Facebook) και Microsoft, βρέθηκαν αντιμέτωπες με μια σειρά από απαγορεύσεις και υποχρεώσεις. Για παράδειγμα, είναι παράνομο να προωθούν τις δικές τους υπηρεσίες σε βάρος ανταγωνιστών. Δεν μπορούν να χρησιμοποιούν στοιχεία που έχουν συλλέξει από μια υπηρεσία που προσφέρουν προς όφελος άλλης υπηρεσίας τους και ούτε μπορούν να χρησιμοποιήσουν στοιχεία που έχουν συλλέξει από τρίτους για να τους ανταγωνιστούν.
Παραβίαση των κανονισμών επιφέρει πρόστιμο 10% επί του παγκόσμιου τζίρου του παραβάτη. Το πρόστιμο ανεβαίνει στο 20% για επανειλημμένες παραβάσεις. Σε περιπτώσεις συστηματικών παραβιάσεων, ο κανονισμός δίνει την εξουσία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενεργήσει για διάλυση (break up) του παραβάτη.
Digital Services Act – DSA
Το DSA άρχισε να εφαρμόζεται από τις 25 Αυγούστου 2024 και εισάγει σειρά κανονισμών για το περιεχόμενο που διακινείται σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, διαδικτυακούς τόπους αγορών και χώρους πώλησης εφαρμογών.
Υποχρεώνει τους ιδιοκτήτες ή και διαχειριστές τέτοιων πλατφόρμων να αφαιρούν στοιχεία παραπληροφόρησης και εριστικού περιεχομένου, όπως δηλώσεις μίσους, τρομοκρατική προπαγάνδα και μη ασφαλή προϊόντα.
Κάτω από την ομπρέλα του DSA, οι εθνικές κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν εξουσία να υποχρεώσουν τις εταιρείες τεχνολογίας να αποσύρουν υλικό που κρίνεται ως παράνομο. Υποχρεώνει επίσης τις εταιρείες να υποβάλλουν εκθέσεις αξιολόγησης κινδύνων προς την Ε. Επιτροπή, οι οποίες αναλύουν το πώς οι ίδιες σχεδιάζουν να ενεργήσουν ώστε να ελαχιστοποιούν τις επιπτώσεις από επιβλαβές περιεχόμενο.
Οι ποινές σε περίπτωση παραβιάσεων μπορούν να φτάσουν μέχρι και το 6% του ετήσιου τζίρου. Διαφημίσεις που στοχεύουν παιδιά -μια μεγάλη πηγή εισοδημάτων για τις εταιρείες- έχουν απαγορευτεί.
Ηνωμένες Πολιτείες
Όπως αναφέραμε και πιο πάνω, το Υπουργείο Δικαιοσύνης (DOJ) των ΗΠΑ έχει στο οπλοστάσιο του μια σειρά από νομοθετήματα που έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία στο παρελθόν, εναντίον εταιρειών που καταχρώνται τη δεσπόζουσα θέση τους στην αγορά. Και, φαίνεται, δεν διστάζει να τα χρησιμοποιήσει.
Στις 21 Μαρτίου του 2024 κατέθεσε μια καινούργια αγωγή κατά της Apple, κατηγορώντας την εταιρεία ότι έχει επιβάλει μια σειρά από περιορισμούς, τόσο στο λογισμικό όσο και στις τηλεφωνικές συσκευές και τις ταμπλέτες της, που περιορίζουν την πρόσβαση σε ανταγωνιστές της και δυσκολεύουν τους χρήστες που επιθυμούν να αλλάξουν συσκευή.
Η αγωγή ήταν το επιστέγασμα μιας έρευνας που διήρκησε πέντε ολόκληρα χρόνια. Μια καταδικαστική απόφαση δίνει στο DOJ το δικαίωμα να επιβάλει μια σειρά από ποινές και υποχρεώσεις.
Πηγή: philenews.com
