Η κοινή γνώμη για τον κόσμο σήμερα είναι παραδόξως διχασμένη. Οι μεγάλες βιομηχανικές οικονομίες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, καταλαμβάνονται από μια γενικευμένη διάθεση φόβου και αμφιβολίας, παρόλο που πολλά άτομα υποψιάζονται σωστά ότι οι ίδιοι τα πάνε καλά, είναι «όλοι οι άλλοι» που έχουν προβλήματα. Οι αγορές σημειώνουν νέα υψηλά καθώς το πολιτικό και επενδυτικό κλίμα κινείται προς αντίθετες κατευθύνσεις. Η πολιτική είναι γεμάτη απαισιοδοξία, ενώ η οικονομία γεμίζει με ενέργεια.
Τα τελευταία 30 χρόνια, η περίφημη φράση του αμερικανού πολιτικού συμβούλου Τζέιμς Κάρβιλ, «Είναι η οικονομία, ανόητοι», έχει διαμορφώσει την κατανόησή μας για την πολιτική, ειδικά σε προεκλογική χρονιά όπως είναι αυτή του 2024. Αλλά η πολιτική έχει πάψει εδώ και καιρό να ανταποκρίνεται σε ό,τι συμβαίνει στον πραγματικό κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της οικονομίας.
Πολλές από αυτές τις τεχνικές εξελίξεις που συντελούνται σήμερα είναι πραγματικά συγκλονιστικές. Είναι βέβαιο ότι θα εκτοπίσουν μεγάλο αριθμό εργαζομένων. Αλλά θα απελευθερώσουν επίσης πόρους, επιτρέποντας σε πολλούς ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχει μια ύπαρξη με μεγαλύτερη ουσία από αυτή που είναι διαθέσιμη αυτή τη στιγμή, από αυτό που ο ανθρωπολόγος Ντέιβιντ Γκρέμπερ ονόμασε «κακές δουλειές».
Σε προηγούμενες στιγμές αβεβαιότητας, όπως η δεκαετία του πληθωρισμού του 1970, τα ποσοστά αποταμίευσης αυξήθηκαν – κάπως παράδοξα – καθώς ο πληθωρισμός διέβρωνε τις υπάρχουσες αποταμιεύσεις. Αλλά τώρα τα ποσοστά αποταμίευσης, ειδικά στις ΗΠΑ, πέφτουν ραγδαία από τα υψηλά πανδημίας τους, κάτω από τα επίπεδα της δεκαετίας του 2010. Αυτή η τάση αντιπροσωπεύει ψήφο εμπιστοσύνης στο μέλλον ή σηματοδοτεί μοιρολατρία;
Με αυτή τη νέα εποχή τεχνολογικών ανακαλύψεων και καινοτόμων ευκαιριών έρχεται η ανάγκη για έναν νέο οδικό χάρτη που θα καθοδηγεί τις προσωπικές προσδοκίες και συμπεριφορά. Οπως πάντα, η Ιστορία προσφέρει μαθήματα. Υπήρχαν πάντα άτομα που επαναπροσδιόριζαν τις δημόσιες πεποιθήσεις και το έκαναν με πολύ διαφορετικούς τρόπους από τους σύγχρονους παράγοντες επιρροής τύπου Τραμπ.
Ο Βούδας διέλυσε όλες τις περίπλοκες ιεραρχίες. Φιγούρες όπως ο Φραγκίσκος της Ασίζης, η Αικατερίνη της Σιένα και η Μπερναντέτ Σουμπιρούς, όλες εμφάνισαν μια ισχυρή προσωπικότητα που εντάθηκε από τις προκλήσεις τους. Εξεγέρθηκαν κατά του κατεστημένου. Βοήθησαν τους ανθρώπους να δουν τη δυνατότητα ουσιαστικής ατομικής δράσης. Εδειξαν, παρά είπαν. Στο τέλος, μόνο αφού έφεραν επανάσταση στις ζωές μεγάλου αριθμού ανθρώπων οι θεσμοί των κοινωνιών τους ανταποκρίθηκαν.
Αυτή η ακολουθία είναι το αντίστροφο του σύγχρονου influencer, που στοχεύει απλώς στην εμπορευματοποίηση της μίμησης και της παράγωγης συμπεριφοράς. Ο Τραμπ δεν ασκεί επιρροή λόγω οποιασδήποτε αξίας που εκπροσωπεί, αλλά επειδή ακολούθησε και δημιούργησε μια ιδιαίτερη μόδα. Ο εφήμερος χαρακτήρας μιας τέτοιας επιρροής είναι η ίδια η ουσία της.
Οι Αγιοι ήταν μετασχηματιστικοί επειδή σκέφτονταν και δρούσαν σε ένα μακροπρόθεσμο πλαίσιο. Οι σύγχρονοι θεωρητικοί παιχνιδιών θα αναγνώριζαν την αποτελεσματικότητα αυτής της προσέγγισης. Πρέπει να ανακτήσουμε την ικανότητα να βλέπουμε πέρα από το βραχυπρόθεσμο, εάν θέλουμε να βγούμε από τη σημερινή λυσσαλέα απελπισία.
Ο Χάρολντ Τζέιμς είναι καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Princeton University
