«Ούτως έσονται οι έσχατοι πρώτοι και οι πρώτοι έσχατοι» (Κατά Ματθαίον, 20:16). Η εισαγωγή της ισπανικής «Εκονομίστα» προϊδέασε για το αντικείμενο του άρθρου. Οχι όμως για τον πρωταγωνιστή. H κρίση κρατικού χρέους της ευρωζώνης θα μείνει για πάντα στη μνήμη μας για τις αμφιλεγόμενες διασώσεις των πιο αδύναμων χωρών του μπλοκ. Οι διασωθείσες οικονομίες παρουσιάζουν σήμερα μια φαινομενικά πιο βιώσιμη οικονομική κατάσταση (με την πολύτιμη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας). Ανάμεσα σε αυτές τις χώρες σήμερα ξεχωρίζει εκείνη που τότε πέρασε απαρατήρητη λόγω του μικρού μεγέθους και της ιδιαιτερότητάς της. Η Κύπρος ήταν η τελευταία χώρα που διασώθηκε. Η κυπριακή οικονομία σήμερα έχει το χαμηλότερο δημόσιο χρέος από όλες τις χώρες που έλαβαν βοήθεια. Παράλληλα, είναι εκείνη στην Ευρώπη που παρουσιάζει τα μεγαλύτερα δημοσιονομικά πλεονάσματα, ενώ είναι η μόνη οικονομία που μειώνει πραγματικά το χρέος της, δηλαδή σε απόλυτους αριθμούς. Οπως ακριβώς άρεσε στην τρόικα (ΔΝΤ, ΕΚΤ και Ευρωπαϊκή Επιτροπή), τα ξημερώματα της Κυριακής του Μαρτίου 2013. Τότε, έπειτα από δέκα ώρες πολύ σκληρών διαπραγματεύσεων, που κατέληξαν σε συμφωνία με την Κύπρο για να τη σώσουν από τη χρεοκοπία, που προκλήθηκε από την πτώση ενός τραπεζικού συστήματος, γεμάτο καταθέσεις από ρώσους ολιγάρχες, το οποίο ήταν δυσανάλογο σε μέγεθος με την οικονομία της.
Εκτοτε, η οικονομική ιστορία της Κύπρου είχε φώτα και σκιές. Από τη μία πλευρά, το κατά κεφαλήν εισόδημα της χώρας δεν έχει ανακτήσει τα επίπεδα πριν από την οικονομική κρίση. Από την άλλη, ένα είδος θαύματος έχει συμβεί στα δημόσια οικονομικά της χώρας με βάση τη δημοσιονομική πειθαρχία. Το δημόσιο χρέος έχει μειωθεί σε επίπεδα που δεν έχουν παρατηρηθεί για περισσότερα από 13 χρόνια, ενώ η Κύπρος απολαμβάνει τα μεγαλύτερα δημοσιονομικά πλεονάσματα στην ευρωζώνη, γεγονός που της επέτρεψε να μειώσει το δημόσιο χρέος σε απόλυτες τιμές, κάτι άγνωστο στις ανεπτυγμένες χώρες τα τελευταία χρόνια.
Λιτότητα
Αυτή η πολιτική λιτότητας έχει τους υπερασπιστές της, αλλά και σημαντικούς επικριτές. Αυτοί είναι που αν και παρατηρούν την επίτευξη νέου δημοσιονομικού πλεονάσματος για την κυβέρνηση, την επικρίνουν ανοιχτά επειδή επικέντρωσε τις προσπάθειές της στον περιορισμό και τη μείωση του χρέους αντί για τη βελτίωση της ζωής των πολιτών της.
Η κριτική έρχεται, εν μέρει, επειδή οι πολιτικές λιτότητας που εφαρμόζονται μπορεί να ήταν μία από τις αιτίες που εμπόδισαν την κυπριακή οικονομία να ανακτήσει το κατά κεφαλήν ΑΕΠ πριν από την οικονομική κρίση του 2008. Επί του παρόντος, οι Κύπριοι έχουν κατά κεφαλήν ΑΕΠ που ξεπερνά ελαφρώς τα 34.000 δολάρια, σε σύγκριση με τα 36.000 δολάρια του 2008. Η συγκράτηση των δημόσιων δαπανών και των επενδύσεων μάλλον μείωσε τη δυνητική ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας.
Θετικά
Στα θετικά, όπως σημειώνεται, είναι η αξιοσημείωτη βελτίωση της δημοσιονομικής θέσης της Κύπρου. Η μείωση του χρέους ήταν εντυπωσιακή, όχι μόνο σε απόλυτους, αλλά και σε σχετικούς όρους. Στις αρχές του 2021, το χρέος προς το ΑΕΠ ήταν 119%, ενώ τα τελευταία στοιχεία της Eurostat αποκαλύπτουν ότι ο δείκτης έχει πέσει ακόμη και κάτω από το 80%. Αυτό επέτρεψε σε λίγους μήνες η απόδοση του κυπριακού χρέους να πέσει από το 4,2% (το 10ετές ομόλογο) στο 3,18%.
Αυτό οφείλεται στα σημαντικά δημοσιονομικά πλεονάσματα της τελευταίας δεκαετίας. Το 2022 η Κύπρος είχε το μεγαλύτερο πλεόνασμα ολόκληρης της ευρωζώνης με 2,4% του ΑΕΠ, ενώ το 2023 πήγε στο 2,3%.
Το ίδιο το ΔΝΤ επαίνεσε την επιτυχία της Κύπρου να βγει από την κρίση. Με τίτλο «Κύπρος, μελέτη περίπτωσης», υπογράμμισε την ισχυρή δημοσιονομική προσαρμογή που ανέλαβαν οι κυπριακές Αρχές σε δύσκολες οικονομικές συνθήκες. «Χάρη σε αυτή την καλή απόδοση τερμάτισε νωρίτερα το πρόγραμμα διάσωσης», καταλήγει η έκθεση.
Οι οίκοι αξιολόγησης ανέβασαν γρήγορα την πιστοληπτική ικανότητα. «Παρά την επέκταση των μέτρων στήριξης για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών και του δημοσιονομικού κόστους, αναμένουμε νέο πλεόνασμα για το 2025 (κατά μέσο όρο 2,2% του ΑΕΠ). Εκτιμούμε ότι οι κυπριακές Αρχές θα διατηρήσουν επαρκή πρωτογενή πλεονάσματα για την επίτευξη μιας διαρκούς μείωσης του λόγου του δημόσιου χρέους/ΑΕΠ», αναφέρει ο Fitch στην τελευταία του αξιολόγηση.
