Πρέπει να συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο εξωφρενικών παραδειγμάτων realpolitik. Σχεδόν τρία χρόνια αφότου ο Βλαντίμιρ Πούτιν διέταξε την εισβολή στην Ουκρανία, η Ευρώπη εξακολουθεί να αγοράζειρωσικό φυσικό αέριο αξίας δισ. ευρώ. Κατά παράλογο τρόπο, το ρωσικό φυσικό αέριο εισέρχεται στην ήπειρο μέσω ενός ουκρανικού αγωγού. Ίσως ακόμη πιο γελοίο είναι το γεγονός ότι το Κίεβο χρεώνει τον εχθρό του, τη Μόσχα, με τέλη διέλευσης για τη χρήση του αγωγού – εν μέσω πολέμου, το Κρεμλίνο πληρώνει 800 εκατ. ευρώ ετησίως.
Η ροή του αερίου, που αψηφά την πολιτική πραγματικότητα, είναι ένα σημάδι του ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να ζήσει χωρίς το ρωσικό φυσικό αέριο. Μην το λέτε όμως πολύ δυνατά, γιατί κανείς δεν θέλει να το ακούσει.
Πράγματι η Ευρώπη εξαρτάται πολύ λιγότερο από τη Ρωσία από ό,τι κάποτε. Πριν από τον πόλεμο, η Μόσχα αντιπροσώπευε το 45% των ευρωπαϊκών εισαγωγών φυσικού αερίου- πέρυσι, το μερίδιό της στην αγορά έπεσε στο 15%. Από την αρχή του έτους, η Ρωσία αντιπροσωπεύει περίπου το 20% του συνόλου των ευρωπαϊκών εισαγωγών φυσικού αερίου.
Το μερίδιο του ρωσικού αερίου στην ΕΕ
Δεν κατηγορώ τους αρνητές που προσποιούνται ότι η ευρωπαϊκή εξάρτηση έχει τελειώσει. Επειδή αν κάποιος αναγνωρίσει ότι δεν είναι έτσι, τότε το επακόλουθο είναι σαφές: η Ευρώπη πληρώνει τη Ρωσία για φυσικό αέριο– η Ρωσία χρησιμοποιεί αυτά τα χρήματα για να διεξάγει πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας- με τη σειρά της, η Ευρώπη δίνει χρήματα στην Ουκρανία για να σταματήσει τη Ρωσία. Έτσι, η ήπειρος χρηματοδοτεί και τις δύο πλευρές της σύγκρουσης.
Το ρωσικό φυσικό αέριο ρέει στην Ευρώπη μέσω τριών κύριων οδών. Οι δύο πρώτες αφορούν αγωγούς. Ο ένας διέρχεται από την Ουκρανία προς τη Σλοβακία, ο άλλος μέσω Τουρκίας προς τη Βουλγαρία. Ο τρίτος τρόπος είναι η μεταφορά ως υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), ένα προϊόν που ψύχεται για να φορτωθεί σε δεξαμενόπλοια και να μεταφερθεί σε όλο τον κόσμο, όπως το πετρέλαιο.
Η εξάρτηση της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας από το ρωσικό φυσικό αέριο θα δοκιμαστεί καθώς το συμβόλαιο που διέπει τις ροές μέσω του αγωγού από τη Ρωσία προς την Ουκρανία λήγει την 1η Ιανουαρίου 2025. Η συμφωνία είναι απίθανο να ανανεωθεί με την τρέχουσα μορφή της, καθώς το Κίεβο, όπως είναι λογικό, αρνείται να καθίσει στο τραπέζι με τη Μόσχα για να την επαναδιαπραγματευτεί. Το θέμα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι το σημείο εισόδου στον αγωγό από τη ρωσική πλευρά βρίσκεται σε μια πόλη που ονομάζεται Σπύντζα – η οποία βρίσκεται πλέον υπό ουκρανική κατοχή μετά την εισβολή του Κιέβου αυτό το καλοκαίρι στην περιοχή. Παρόλα αυτά, γίνονται διάφορες προσπάθειες για να επιτευχθεί είτε μια παράταση της συμφωνίας είτε μια νέα συμφωνία που σε όλα τα σημεία θα αντικατοπτρίζει πρακτικά τη σημερινή πραγματικότητα.
Ο ουκρανικός αγωγός είναι ζωτικής σημασίας για την ανατολική και κεντρική Ευρώπη, ιδίως για τη Σλοβακία και την Αυστρία. Η Ιταλία, η Τσεχία και η Ουγγαρία λαμβάνουν επίσης κάποιες προμήθειες. Νωρίτερα φέτος, η αυστριακή κυβέρνηση προειδοποίησε για “τεράστιο κίνδυνο” για την ενεργειακή της ασφάλεια σε περίπτωση διακοπής των ρωσικών ροών. Η Βιέννη έχει διατηρήσει έναν από τους παλαιότερους και βαθύτερους δεσμούς της Ευρώπης με τη ρωσική ενέργεια και ακόμη και σήμερα βασίζεται στη Μόσχα για περισσότερο από το 80% των εισαγωγών φυσικού αερίου.
Ρωσικές ροές μέσω Ουκρανίας
Η λύση για τη διατήρηση της ροής μέσω της Ουκρανίας περιλαμβάνει το Αζερμπαϊτζάν και ένα σημαντικό βαθμό αλχημείας στις συναλλαγές εμπορευμάτων. Η πολιτικά ορθή λύση απαιτεί να αναλάβει το κράτος της κεντρικής Ασίας το συμβόλαιο φυσικού αερίου Ουκρανίας-Ρωσίας προς την Ευρώπη. Αλλά υπάρχει μια παγίδα: Το Αζερμπαϊτζάν αντλεί ήδη όσο περισσότερο αέριο μπορεί, οπότε για να προμηθεύσει επιπλέον προμήθειες στην Ευρώπη, θα πρέπει να ανταλλάξει το αέριο με τη Ρωσία. Οπότε επιστρέφουμε στο σημείο απ’ όπου ξεκινήσαμε.
Εκτός από την πλήρη παύση, είναι μάλλον η λιγότερο κακή επιλογή. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Επίτροπος Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κάντρι Σίμσον προειδοποίησε αυτό το μήνα την ήπειρο για αυτές τις μηχανορραφίες. “Δεν υπάρχουν δικαιολογίες, η ΕΕ μπορεί να ζήσει χωρίς το ρωσικό αέριο”, δήλωσε. “Πρόκειται για μια πολιτική επιλογή και μάλιστα επικίνδυνη”.
Η Σίμσον έχει δίκιο ότι η στήριξη στη Ρωσία είναι μια επικίνδυνη επιλογή. Το φυσικό αέριο είναι ένα διπλωματικό όπλο στα χέρια του Κρεμλίνου. Αλλά κάνει λάθος όταν υποστηρίζει ότι η Ευρώπη μπορεί να ζήσει χωρίς αυτή την πηγή ενέργειας. Ή, τουλάχιστον, κάνει λάθος ότι η Ευρώπη μπορεί να ζήσει χωρίς αυτό και να μην πληρώσει σημαντικό οικονομικό κόστος. Επισήμως, η ΕΕ δεν στοχεύει να σταματήσει να αγοράζει ρωσικό φυσικό αέριο πριν από το 2027. Και εν τέλει, δεν ακούμε κάποιον να μιλάει πολύ για αυτή την ημερομηνία – σε μια ένδειξη του κινδύνου για την προθεσμία αυτή.
Οι ευρωπαϊκές τιμές του φυσικού αερίου έχουν ήδη ξεπεράσει τα 40 ευρώ ανά μεγαβατώρα, το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 10 μηνών, και έχουν αυξηθεί κατά 77% από τον Φεβρουάριο. Επομένως, η Ευρώπη πρέπει να προχωρήσει με προσοχή για να αποφύγει περαιτέρω εκτίναξη των τιμών.
Από πού έρχονται οι ροές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη
Το αέριο από τη Ρωσία προς την Ουκρανία συγκεντρώνει μεγάλο μέρος της προσοχής. Αλλά ακόμη πιο σημαντική είναι η ροή του LNG. Εδώ, τα περισσότερα ευρωπαϊκά έθνη προσποιούνται ότι αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα. Χωρίς αυτό το προϊόν, τα ευρωπαϊκά έθνη θα έπρεπε να αγοράζουν περισσότερο από άλλους προμηθευτές, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του Κατάρ, της Αυστραλίας και της Νιγηρίας, ανταγωνιζόμενα με τη σειρά τους με τους εισαγωγείς της Ασίας για την περιορισμένη προσφορά. Το αποτέλεσμα θα είναι μια πολύ στενότερη παγκόσμια αγορά LNG και υψηλότερες τιμές φυσικού αερίου.
Το ρωσικό LNG αποκτά ιδιαίτερη σημασία για μια σειρά ευρωπαϊκών κρατών. Η Ισπανία, για παράδειγμα, το καταναλώνει τώρα. Η Μαδρίτη από το να μην εισάγει σχεδόν καθόλου ρωσικό φυσικό αέριο έχει γίνει τώρα η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή εισαγωγών, μετά την Αλγερία. Η εξέλιξη αυτή είναι σίγουρα μια αμηχανία για την Τερέσα Ριμπέρα, την ισπανίδα πολιτικό που πρόκειται να γίνει η επόμενη ανώτερη αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπεύθυνη για την ενεργειακή μετάβαση. Η Γαλλία και το Βέλγιο εισάγουν, επίσης, σχεδόν ποσότητες ρεκόρ ρωσικού LNG. Εδώ, ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι πολλές από αυτές τις ροές οδεύουν πέρα από τη γνωστή αγορά: Τη Γερμανία.
Οι ισπανικές εισαγωγές ρωσικού LNG αυξήθηκαν σε ιστορικά υψηλά, με τη Μόσχα να αντιπροσωπεύει φέτος το 23% των ισπανικών εισαγωγών φυσικού αερίου
Οι επιλογές της Ευρώπης είναι περιορισμένες. Υπάρχει, σίγουρα, ένα επιχείρημα υπέρ της συνέχισης των αγορών ρωσικού φυσικού αερίου. Η εξάρτηση της ηπείρου είναι πολύ μικρότερη απ’ ό,τι ήταν πριν από τον πόλεμο, και έτσι η Μόσχα δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το ενεργειακό της όπλο με την ίδια αποτελεσματικότητα που μπορούσε κάποτε. Τα χρήματα είναι επίσης λιγότερα από πριν, μειώνοντας τη βοήθεια που λαμβάνει το Κρεμλίνο. Το κόστος της μείωσης των ροών στο μηδέν αυτή τη στιγμή είναι πολύ υψηλό: Οι τιμές θα εκτοξευθούν. Οικονομικά και πολιτικά, αυτό ακούγεται σωστό. Ηθικά, είναι, φυσικά, αποκρουστικό.
Τι άλλο μπορεί να γίνει; Η μείωση της ευρωπαϊκής ζήτησης είναι δύσκολη. Η βιομηχανική κατανάλωση βρίσκεται στο ναδίρ και αυτό έχει βαρύ κόστος πλήττοντας τη μεταποιητική δραστηριότητα στην περιοχή – ίσως για πάντα. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα μπορούσαν να δώσουν κίνητρα για την περιφερειακή προσφορά, αλλά εδώ συμβαίνει το αντίθετο. Σε κάθε περίπτωση, η εγχώρια προμήθεια δεν θα βοηθήσει αυτόν τον χειμώνα, καθώς χρειάζεται χρόνος. Το ίδιο ισχύει και για περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Επομένως, αν η Ευρώπη θέλει να διατηρήσει τις τιμές υπό έλεγχο, πρέπει να πληρώσει το ηθικό τίμημα. Δεν είναι όμορφο, όπως και ο πόλεμος. Τουλάχιστον, οι πολιτικοί θα πρέπει να το αναγνωρίσουν.
Απόδοση – Επιμέλεια: Στάθης Κετιτζιάν
BloombergOpinion
Πηγή: philenews.com
