12 Απριλίου 1961. Ο σοβιετικός κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν είναι ο πρώτος άνθρωπος που ταξιδεύει στο Διάστημα. Εξήντα τρία χρόνια αργότερα, η παγκόσμια οικονομία του Διαστήματος έχει πλέον ένα δυσθεώρητο μέγεθος, τέτοιο που ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), το Γραφείο Οικονομικών Αναλύσεων του υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ΕΟΔ), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Eurostat συνεργάστηκαν για να μπορέσουν να ορίσουν τι ακριβώς μετράμε όταν μιλάμε για την οικονομία του Διαστήματος.
Η κοινοπραξία αυτή κατέληξε στη δημιουργία ενός κοινού πλαισίου για τη μέτρηση της οικονομίας του Διαστήματος, κυρίως για την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Η οικονομία του Διαστήματος έχει παρακλάδια τόσο στον δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Πρόκειται για μια ολοένα αναπτυσσόμενη οικονομία, στην οποία δραστηριοποιούνται κρατικές και διεθνείς διαστημικές υπηρεσίες, αλλά και εκατοντάδες ιδιωτικές εταιρείες, οι οποίες αυξάνονται ραγδαία.
Τομείς. Το κοινό πλαίσιο για τη μέτρηση της οικονομίας του Διαστήματος τη χώρισε στους εξής τομείς: βιομηχανικά προϊόντα, κατασκευές, υπηρεσίες μεταφοράς και αποθήκευσης, υπηρεσίες πληροφορίας και επικοινωνίας, οικονομικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες, επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές υπηρεσίες, υπηρεσίες δημόσιας διοίκησης και άμυνας, επιμορφωτικές υπηρεσίες, τέχνες και ψυχαγωγία. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της οικονομίας σχετίζεται με τους δορυφόρους που βρίσκονται στο Διάστημα και επικοινωνούν με τα γήινα, παρέχοντας διαδικτυακό σήμα και συχνότητες τηλεπικοινωνιών, μεταξύ άλλων. Το 2018, οι δορυφορικές επικοινωνίες αποτελούσαν το 26% της οικονομίας του Διαστήματος, με το μερίδιό τους να αναμένεται να φτάσει το 50% μέχρι το 2040.
Σύμφωνα με την αμερικανική μη κερδοσκοπική οργάνωση Space Foundation, που παρακολουθεί και προωθεί την οικονομία του Διαστήματος, υπολόγισε τη συνολική αξία της οικονομίας του Διαστήματος στα 546 δισ. δολάρια το 2022. Από αυτά, τα 288 δισ. (52,7%) αντιστοιχούν στα εμπορικά προϊόντα και τις υπηρεσίες του Διαστήματος, τα 139,6 δισ. (25,6%) σχετίζονται με τη βιομηχανία εμπορικών υποδομών και υποστήριξης. Ο προϋπολογισμός των ΗΠΑ για το Διάστημα αντιστοιχεί σε 69,5 δισ. δολάρια (12,7%), ενώ οι κυβερνητικές διαστημικές υπηρεσίες εκτός ΗΠΑ υπολογίζονταν στα 49,1 δισ. (9%). Σε ό,τι αφορά τον όγκο των επενδύσεων στο Διάστημα, τις ΗΠΑ ακολουθεί η Κίνα και έπεται ο ΕΟΔ.
Μεγέθη. Σύμφωνα με τον κολοσσό της συμβουλευτικής McKinsey, η συνολική αξία της οικονομίας του Διαστήματος αναμένεται να φτάσει το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια μέχρι το 2030, με άλλες εκτιμήσεις, όπως της Pricewaterhouse Coopers, να είναι πιο συντηρητικές και να τοποθετούν τον ορίζοντα για το 1 τρισ. στο 2040. Σε κάθε περίπτωση, η ανάπτυξη της οικονομίας του Διαστήματος είναι ταχύτατη. Ενδεικτικά, το 2010 η συνολική της αξία υπολογιζόταν από τη McKinsey στα 280 δισ. δολάρια.
Σύμφωνα με τον ΕΟΔ, για κάθε 1 ευρώ που επενδύεται στο Διάστημα, υπάρχει επιστροφή 6 ευρώ στη Γη, κατά μέσο όρο. Γίνεται σαφές, λοιπόν, πως το Διάστημα πρόκειται για «χρυσωρυχείο» και αυτός είναι και ο λόγος που όλο και περισσότερες εταιρείες αποφασίζουν να δραστηριοποιηθούν σε αυτό. Το παράδειγμα της SpaceX του Ιλον Μασκ, με το σύστημα δορυφόρων Starlink, είναι χαρακτηριστικό. Η αξία της εταιρείας εκτιμάται σήμερα κοντά στα 180 δισ. δολάρια. Οι ιδιωτικές επενδύσεις στην οικονομία του Διαστήματος έχουν άλλωστε ωθήσει και τις κρατικές υπηρεσίες σε νέες επενδύσεις, προκειμένου να παραμείνουν ανταγωνιστικές.
Επενδύσεις. Οι επενδύσεις ιδιωτικών κεφαλαίων στην οικονομία του Διαστήματος ανέρχονταν, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της McKinsey, σε περισσότερα από 12 δισ. δολάρια το 2022, ενώ εκτιμάται ότι μέχρι το 2030 θα έχουν ξεπεράσει τα 20 δισ. Παράλληλα, οι νεοφυείς επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην οικονομία του Διαστήματος έχουν πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια: ήταν περίπου 250 το 2010, περισσότερες από 600 το 2022 και αναμένεται να είναι περισσότερες από 1.000 το 2030.
Ταυτόχρονα, έχουν πληθύνει και οι χώρες που έχουν διαστημικές υπηρεσίες, με πολλές να έχουν και παρουσία στο Διάστημα μέσω δορυφόρων. Το 2009, διαστημική υπηρεσία είχαν μόλις 55 χώρες. Το 2022 είχαν γίνει 70, ενώ το 2030 υπολογίζεται πως θα είναι περισσότερες από 100.
Σε ό,τι αφορά τους δορυφόρους, το Διάστημα παρουσιάζει ιδιαίτερη κίνηση τα τελευταία χρόνια. Οι ενεργοί δορυφόροι υπολογίζονταν σε περίπου 1.000 το 2011, έφτασαν τους 4.850 το 2022 και μέχρι το 2030 εκτιμάται ότι θα ξεπεράσουν τους 15.000.
Το 2022 εκτοξεύθηκαν στο Διάστημα 145 μεγάλοι και περίπου 1.740 μικροί δορυφόροι. Το 2009 είχαν εκτοξευθεί μόνο 75 μεγάλοι δορυφόροι, ενώ οι εκτοξεύσεις μικρών δορυφόρων ήταν μόλις 330 το 2018. Το 2030 υπολογίζεται πως θα εκτοξεύονται περισσότεροι από 200 μεγάλοι και 3.000 μικροί δορυφόροι ετησίως.
