Η παραγωγικότητα πάντα αποτελούσε έναν κεφαλαιώδη παράγοντα στην αναπτυξιακή πορεία μιας επιχείρησης. Στην οικονομία, η παραγωγικότητα σκοπεύει να μετρήσει τον βαθμό συμβολής ενός ή περισσοτέρων παραγόντων παραγωγής (υλικοί παράγοντες που καταναλώνονται ή άυλοι παράγοντες που χρησιμοποιούνται) στη διακύμανση του τελικού αποτελέσματος που δημιουργείται από μια διαδικασία μετασχηματισμού. Η παραγωγικότητα συνδέεται με τις έννοιες της απόδοσης, της αποτελεσματικότητας και των επιδόσεων.
Η παραγωγικότητα μετρά τη δημιουργηθείσα παραγωγή που προέρχεται από έναν ορισμένο αριθμό ωρών εργασίας (παραγωγικότητα εργασίας) και εξοπλισμούς (παραγωγικότητα κεφαλαίου), το σύνολο ονομάζεται «συνολική παραγωγικότητα συντελεστών». Η βελτίωση της παραγωγικότητας είναι απαραίτητη διότι αυξάνει δομικά την ικανότητα μιας επιχείρησης να αυξήσει τον πλούτο της. Συγκεκριμένα, η βελτίωση προέρχεται ουσιαστικά από αυξημένες δεξιότητες των εργαζομένων (επίπεδο προσόντων, εμπειρία, κ.λπ.) και καινοτομίες (αποτελεσματικότερες εγκαταστάσεις και προηγμένα μηχανήματα, καλύτερη οργάνωση εργασίας, κ.λπ.).
Δείκτες μέτρησης. Θεωρητικά, η παραγωγικότητα είναι η σχέση μεταξύ της παραγωγής αγαθών ή υπηρεσιών και των μέσων που την κατέστησαν δυνατή. Η παραγωγικότητα γενικά μετριέται με βάση τους πόρους που χρησιμοποιούνται για τη βελτιστοποίηση της παραγωγικής ικανότητας μιας επιχείρησης. Αυτοί οι συντελεστές παραγωγής ορίζουν:
- Την εργασία
- Το τεχνολογικό κεφάλαιο (σύνθετος συντελεστής απόδοσης), εργαλεία (ποσοστό αγοράς), κ.λπ.
- Ενδιάμεση κατανάλωση: πρώτες ύλες, ενέργεια, κ.λπ.
- Επενδυμένο χρηματοοικονομικό κεφάλαιο
- Αλλα.
Η παραγωγικότητα εκφράζεται με τη μορφή ενός δείκτη που συσχετίζει το ληφθέν αποτέλεσμα (εκροή) με την παρατηρούμενη κατανάλωση των συντελεστών εισροής. Πρόκειται επομένως για ένα μέτρο απόδοσης. Για παράδειγμα, ενεργειακή ένταση του ΑΕΠ, απόδοση ανά εκτάριο αγροτικής παραγωγής, κ.λπ.
Παραγωγικότητα του κεφαλαίου είναι ο λόγος της προστιθέμενης αξίας (ΠΑ) προς το παραγωγικό πάγιο κεφάλαιο σε όγκο.
Παραγωγικότητα της εργασίας είναι ο λόγος της ΠΑ προς τον αριθμό ωρών εργασίας ή του αριθμού των εργαζομένων.
Συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών είναι ο λόγος της ΠΑ προς τον όγκο των δύο παραγόντων: κεφάλαιο και εργασία.
Αυτή η τελευταία μεταβλητή μετρά κατά προσέγγιση την τεχνολογική πρόοδο. Είναι δυνατόν επίσης να μετρήσουμε την παραγωγικότητα σε ποσότητα ενέργειας ή την παραγωγικότητα μιας μονάδας παραγωγής ή μιας γραμμής παραγωγής. Ακόμη, η χρηματοοικονομική παραγωγικότητα της επιχείρησης υπολογίζεται διαιρώντας τις πωλήσεις με το κόστος εργασίας.
Χρησιμότητα. Οι δείκτες παραγωγικότητας χρησιμοποιούνται ουσιαστικά από το μάνατζμεντ της επιχείρησης για να επιτύχει κέρδη παραγωγής, αλλά και για να εξελιχθεί από τεχνολογική άποψη. Τα κέρδη παραγωγικότητας οδηγούν σε σημαντική βελτίωση των διαδικασιών παραγωγής και σε πρόσθετους πόρους της επιχείρησης. Επιπλέον, τα κέρδη διανέμονται ως εξής:
- Εργαζόμενοι: αύξηση μισθού, επιδόματα, κ.λπ.
- Καταναλωτές: βελτιστοποίηση απωλειών πωλήσεων, εκπτώσεις, υπόλοιπα, κ.λπ.
- Μάνατζερ: αύξηση μερισμάτων.
- Σε ό,τι αφορά την τεχνολογική πρόοδο, η βελτίωση των δεικτών παραγωγικότητας καθιστά δυνατή την ενίσχυση της προόδου σχετικά με την:
- Τελειοποίηση των μέσων και εργαλείων παραγωγής.
- Διευκόλυνση τεχνικών διαδικασιών.
Επιπλέον, η βελτίωση στο τεχνολογικό πλάνο καθιστά δυνατό τον αποτελεσματικό έλεγχο της εύρυθμης λειτουργίας του κύκλου παραγωγής και την αντιμετώπιση των κινδύνων που συνδέονται με την τεχνολογία:
- Βλάβες
- Διακοπές στην παραγωγή
- Εξοδα συντήρησης, κ.λπ.
Συμπερασματικά, η μέτρηση των δεικτών παραγωγικότητας στην επιχείρηση επιτρέπει ένα συνολικό όραμα της αποτελεσματικότητας, αλλά πρέπει να συμπληρώνεται και από άλλους δείκτες επίδοσης (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, βασικές αρχές χρηματοοικονομικού μάνατζμεντ, εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2013). Οι στρατηγικές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη και άλλους παράγοντες, όπως το οικονομικό και μισθολογικό πλαίσιο για να είναι αποτελεσματικές. Σε επόμενα άρθρα πρέπει να εξετασθεί η παραγωγικότητα των οικοσυστημάτων και του μη φυσικού κεφαλαίου (το οικολογικό αποτύπωμα που αφήνουν οι ανθρώπινες δραστηριότητες στους φυσικούς πόρους).
Ο Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης είναι καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης, ακαδημαϊκός, επίτιμος δρ ΑΠΘ, Paris School of Business
