SOS για την παιδεία: Tα απογοητευτικά αποτελέσματα διεθνών ερευνών οδηγούν σε αλλαγές
Τις τελευταίες μέρες ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα δύο σημαντικών ερευνών (PISA και ICCS) που αφορούν την εκπαίδευση των παιδιών. Η σημασία και η αξία των δύο ερευνών είναι μεγάλη, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς τις συχνές τοποθετήσεις και, κατ’ επέκταση, τις προθέσεις της πολιτικά προϊστάμενης του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΑΝ) Αθηνάς Μιχαηλίδου για προώθηση νέων πολιτικών αναβάθμισης του εκπαιδευτικού συστήματος που θα βασίζονται, κατά κύριο λόγο, σε ερευνητικά αποτελέσματα. Δυστυχώς, τα αποτελέσματα των ερευνών ήταν άσχημα έως και απογοητευτικά/τραγικά για τη χώρα μας.
Η Υπουργός Παιδείας, δεν κρύφτηκε πίσω από το δάχτυλο της. Χαρακτηριστικά είναι τα όσα έγραψε στον προσωπικό της λογαριασμό σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης: «PISA 2022 για την Κύπρο: τα αποτελέσματα δεν ικανοποιούν κανένα! Αποτελούν όμως την απόλυτη τεκμηρίωση για την επιβεβλημένη ανάγκη για ουσιαστικές και δομικές αλλαγές στην εκπαίδευση! Απαιτείται υλοποίηση ΤΩΡΑ των δράσεων που περιλαμβάνει το πρόγραμμα διακυβέρνησης και το σχέδιο δράσης του υπουργείου μας.
Προσήλωση στην υλοποίηση δράσεων που θα βελτιώσουν τα μαθησιακά αποτελέσματα προς το σύγχρονο μαθητοκεντρικό σχολείο! Το αξίζουν τα παιδιά μας! […] Τα αποτελέσματα πρέπει επιτέλους να ταρακουνήσουν όλους μας!». Είναι πια φανερό αλλά και αποδεκτό από όλους, ακόμα και από την ίδια την αρμόδια Υπουργό, ότι χρειάζονται αλλαγές στην εκπαίδευση του τόπου μας! Ιδού η Ρόδος, λοιπόν!
Η ταυτότητα και τα αποτελέσματα των δύο ερευνών
PISAταυτότητα: Η έρευνα PISA (Programme for International Student Assessment) διοργανώνεται από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης και στοχεύει στην αξιολόγηση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών συστημάτων των χωρών που συμμετέχουν σε αυτή. Αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές έρευνες στον χώρο της εκπαίδευσης και υλοποιείται, από το 2000, σε τριετείς κύκλους. Επικεντρώνεται στην αξιολόγηση του γραμματισμού δεκαπεντάχρονων μαθητών και μαθητριών σε τρία διαφορετικά γνωστικά πεδία, στα Μαθηματικά, στις Φυσικές Επιστήμες και στην κατανόηση κειμένου. Αξιοποιεί τα επίπεδα γραμματισμού για να περιγράψει τις δεξιότητες τις οποίες είναι ικανοί/ικανές να χρησιμοποιούν οι μαθητές/μαθήτριες, καθώς και τα προβλήματα που μπορούν να επιλύουν σε κάθε επίπεδο.
Την υλοποίηση της έρευνας PISA στην Κύπρο αναλαμβάνει το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης (ΚΕΕΑ) του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου (ΠΙΚ). Το PISA 2022 αποτελεί την τέταρτη συμμετοχή της χώρας μας και πραγματοποιήθηκε μέσα στην πανδημία του κορωνοϊού, με τις σχολικές μονάδες να παραμένουν κλειστές για μεγάλες χρονικές περιόδους και τους/τις μαθητές/μαθήτριες να προσπαθούν να προσαρμοστούν και να αντεπεξέλθουν σε συνθήκες εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Η κύρια φάση υλοποίησης της έρευνας πραγματοποιήθηκε κατά την περίοδο Μαρτίου-Μαΐου 2022, με τη συμμετοχή 6515 δεκαπεντάχρονων μαθητών/μαθητριών από 101 δημόσια και ιδιωτικά σχολεία. Η συλλογή των δεδομένων έγινε μέσα από ηλεκτρονικό δοκίμιο αξιολόγησης, καθώς και δύο ερωτηματολόγια που συνέλεξαν πληροφορίες για τους μαθητές, το οικογενειακό τους περιβάλλον και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των σχολείων τους.
PISAαποτελέσματα: Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, ο μέσος όρος των μαθητών/μαθητριών της Κύπρου ήταν 418 στα Μαθηματικά, 411 στις Φυσικές Επιστήμες και 381 στην κατανόηση κειμένου, επιδόσεις σημαντικά χαμηλότερες από τους αντίστοιχους μέσους όρους των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (472 στα Μαθηματικά, 480 στις Φυσικές Επιστήμες και 468 στην κατανόηση κειμένου). Σε σχέση με τις προηγούμενες συμμετοχές της χώρας μας στην έρευνα (2012, 2015, 2018), εντοπίζονται σημαντικές διαφοροποιήσεις στους μέσους όρους επίδοσης. Διαχρονικά, έχοντας ως αφετηρία την πρώτη συμμετοχή της Κύπρου, το 2012, διαφαίνεται μια πτωτική τάση στην επίδοση των μαθητών/μαθητριών και στα τρία γνωστικά αντικείμενα. Στατιστικά σημαντική πτωτική τάση παρατηρείται επίσης και στο σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Μαθηματικά (15 μονάδες) και την κατανόηση κειμένου (13 μονάδες) συγκριτικά με το 2018, αλλά όχι για τις Φυσικές Επιστήμες (2 μονάδες). Η πτώση αυτή είναι πρωτοφανής, δεδομένου ότι η αλλαγή στην επίδοση σε διαδοχικές αξιολογήσεις PISA δεν είχε ποτέ ξεπεράσει τις 4 μονάδες σε διεθνές επίπεδο.
Ως προς το φύλο, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του 2022, στην Κύπρο τα κορίτσια παρουσιάζουν στατιστικά καλύτερη επίδοση από τα αγόρια και στα τρία γνωστικά πεδία. Παρόμοια εικόνα παρουσιάζεται και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με εξαίρεση τα Μαθηματικά, στα οποία τα αγόρια υπερτερούν των κοριτσιών. Ως προς το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τόσο στην Κύπρο όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην επίδοση των μαθητών/μαθητριών με υψηλό δείκτη κοινωνικοοικονομικού υποβάθρου και στην επίδοση των μαθητών/μαθητριών με χαμηλό δείκτη. Ως προς τους μαθητές/μαθήτριες με μεταναστευτική βιογραφία, η έρευνα καταδεικνύει ότι τείνουν να έχουν παρόμοια επίδοση σε όλα τα γνωστικά πεδία με τους/τις ημεδαπούς/ημεδαπές μαθητές/μαθήτριες.
Η έρευνα καταπιάστηκε, επίσης, με παράγοντες που αφορούν τη σχολική ανθεκτικότητα, δηλαδή την ικανότητα του εκπαιδευτικού συστήματος να αναπτύσσεται μέσα από τις αντιξοότητες σε σχέση την επίδοση, την ισότητα στην εκπαίδευση και την ευημερία των παιδιών. Οι παράμετροι αναλύονται εκτενώς στην εθνική έκθεση αποτελεσμάτων, η οποία θα αναρτηθεί από το ΚΕΕΑ μαζί με τη βάση δεδομένων, ώστε να καταστούν προσβάσιμα στην εκπαιδευτική και ερευνητική κοινότητα, με στόχο να αποτελέσουν έναυσμα για δημόσιο διάλογο σε σχέση με την παρεχόμενη εκπαίδευση στον τόπο μας.
ICCSταυτότητα: Η έρευνα ICCS (International Civic and Citizenship Education Study) του Οργανισμού Αξιολόγησης Εκπαιδευτικών Επιτευγμάτων, παρέχει διεθνή συγκριτικά στοιχεία για θέματα πολιτικής αγωγής και πολιτότητας και τους τρόπους με τους οποίους οι νέοι και οι νέες 13 ετών προετοιμάζονται για τον ρόλο τους ως ενεργοί πολίτες. Η ICCS 2022 επικεντρώνεται σε έννοιες, στάσεις, συμπεριφορές και στοιχεία για συστήματα αξιών που σχετίζονται με την πολιτότητα, όπως η αειφόρος ανάπτυξη, η μετανάστευση, η διαφορετικότητα, η κοινωνική αλληλεπίδραση στο σχολικό περιβάλλον, η ψηφιακή, η συμβατική, η κοινωνική και η παγκόσμια πολιτότητα. Μελετά, επίσης, θέματα σχετικά με πρακτικές διδασκαλίας και διαχείρισης της τάξης, τη διοίκηση του σχολείου και το σχολικό περιβάλλον, καθώς και άλλους παράγοντες που σχετίζονται με τις γνώσεις και τις στάσεις πολιτότητας.
H έρευνα ICCS πραγματοποιείται από το 2009 και η ICCS 2022 αποτελεί τον τρίτο κύκλο υλοποίησής της. Στην έρευνα ICCS 2022 συμμετείχαν συνολικά 22 χώρες και 2 περιοχές και η συλλογή των δεδομένων έγινε ηλεκτρονικά με τη χρήση δοκιμίου και ερωτηματολογίων μαθητή/μαθήτριας, εκπαιδευτικού και σχολείου. Η Κύπρος συμμετείχε στην έρευνα μέσω του ΚΕΕΑ του ΠΙΚ και ο κύκλος του 2022 αποτέλεσε τη δεύτερη της συμμετοχή (προηγούμενη συμμετοχή το 2009). Όπως και η PISA 2022, έτσι και η ICCS 2022, πραγματοποιήθηκε μέσα στις ιδιαίτερες συνθήκες που διαμόρφωσε η πανδημία του κορωνοϊού. Το κύριο μέρος της πραγματοποιήθηκε κατά την περίοδο Απριλίου-Μαΐου 2022, με τη συμμετοχή 3136 μαθητών/μαθητριών και 1147 εκπαιδευτικών από συνολικά 196 σχολεία, τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα.
ICCSαποτελέσματα: Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ICCS 2022, ο μέσος όρος των μαθητών/μαθητριών της Κύπρου ως προς το περιεχόμενο της πολιτικής αγωγής και πολιτότητας ήταν 459 μονάδες, επίδοση σημαντικά χαμηλότερη από τον αντίστοιχο διεθνή μέσο όρο, που ήταν 508 μονάδες. Σε σχέση με το 2009, ο μέσος όρος επίδοσης των κύπριων μαθητών και μαθητριών παρουσίασε αύξηση 6 μονάδων, που δεν ήταν στατιστικά σημαντική.
Ως προς το φύλο, τα κορίτσια παρουσίασαν καλύτερη επίδοση από τα αγόρια, τόσο στην Κύπρο όσο και διεθνώς. Η διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα έχει μειωθεί, σε σύγκριση με το 2009, αλλά η μείωση αυτή δεν είναι στατιστικά σημαντική. Ως προς την ηλικία, σε 18 συμμετέχουσες χώρες, περιλαμβανομένης και της Κύπρου, εντοπίστηκε αρνητική συσχέτιση μεταξύ της ηλικίας και της γνώσης σε θέματα πολιτικής αγωγής και πολιτότητας. Δηλαδή, οι μικρότεροι/μικρότερες σε ηλικία (ως προς τον μήνα γέννησης) μαθητές και μαθήτριες σημείωσαν καλύτερη επίδοση από τους/τις μεγαλύτερους/μεγαλύτερες σε ηλικία συμμαθητές/συμμαθήτριές τους. Ως προς το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, οι μαθητές/μαθήτριες με χαμηλότερο υπόβαθρο είχαν χαμηλότερες επιδόσεις σε θέματα πολιτικής αγωγής και πολιτότητας. Όσον αφορά τα παιδιά με μεταναστευτικό υπόβαθρο, στην Κύπρο το ποσοστό συμμετοχής τους ήταν το υψηλότερο από όλες τις συμμετέχουσες χώρες και ανήλθε στο 21%. Κατά μέσο όρο, σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες, οι μαθητές και οι μαθήτριες με μεταναστευτική βιογραφία είχαν χαμηλότερες επιδόσεις, σε σύγκριση με τα υπόλοιπα παιδιά. Στην Κύπρο, ωστόσο, η διαφορά στις επιδόσεις ανάμεσα στις δύο ομάδες μαθητών και μαθητριών (ημεδαπούς/ημεδαπές και παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία) ήταν κατά πολύ μικρότερη από ό,τι διεθνώς.
Μέσα από τα ερωτηματολόγια, η έρευνα συνέλεξε, επίσης, δεδομένα για διερεύνηση πρόσθετων παραγόντων που ενδέχεται να σχετίζονται με την επίδοση των μαθητών και των μαθητριών σε θέματα πολιτικής αγωγής και πολιτότητας. Αυτοί αφορούσαν στην εμπλοκή των παιδιών σε δραστηριότητες πολιτότητας, στις στάσεις, απόψεις και πεποιθήσεις τους για σημαντικά θέματα της κοινωνίας, καθώς και σε σχολικές πτυχές. Οι παράγοντες αυτοί αναλύονται εκτενώς στην εθνική έκθεση αποτελεσμάτων, η οποία θα αναρτηθεί από το ΚΕΕΑ μαζί με τη βάση δεδομένων της έρευνας.
Και τώρα δουλειά προς βελτίωση της κατάστασης στην εκπαίδευση
Η υπουργός Παιδείας έχει δηλώσει πολλές φορές, το ΥΠΑΝ επικεντρώνεται στην αξιοποίηση των δεδομένων όλων των αξιόπιστων ερευνών που πραγματεύονται θέματα παιδείας, με στόχο τη βελτίωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Τα αποτελέσματα των δύο ερευνών ήταν απογοητευτικά. Η παραδοχή της υπουργού για παθογένειες και στρεβλώσεις στο εκπαιδευτικό μας σύστημα και οι αναφορές της για «ταρακούνημα» και επιβεβλημένη ανάγκη για ουσιαστικές και δομικές αλλαγές στην εκπαίδευση ΤΩΡΑ, ήταν η καλύτερη απάντηση στην απογοήτευση! Ποιο όμως είναι το πλάνο του υπουργείου Παιδείας για ένα καλύτερο αύριο; Τι έχει μέσα στο μυαλό της η Αθηνά Μιχαηλίδου για να ανατρέψει την αρνητική αυτή εικόνα;
Το Υπουργείο ετοιμάζει βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες στοχεύσεις, πολιτικές και δράσεις με σκοπό τη σημαντική βελτίωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
Οι 4 σημαντικές παραδοχές της Αθηνάς Μιχαηλίδου επιγραμματικά είναι:
Το εκπαιδευτικό μας σύστημα χρήζει αναδιοργάνωσης και βελτιώσεων σε όλα τα επίπεδα.
Το εκπαιδευτικό μας σύστημα παρέμεινε προσκολλημένο στη γνώση, χωρίς να δίνει επαρκή έμφαση σε δεξιότητες, ικανότητες και στάσεις. Η βελτίωση προϋποθέτει αξιολόγηση των δεξιοτήτων, ικανοτήτων και στάσεων και όχι μόνο των γνώσεων.
Χρειάζεται αλλαγή παιδαγωγικής κουλτούρας και εμφάσεων.
Απαιτούνται δομικές αλλαγές για να βελτιωθούν τα μαθησιακά αποτελέσματα σε βάθος χρόνου. Χρειάζεται υπομονή, επιμονή και συνεχής παρακολούθηση.
Ποιες είναι οι απαντήσεις (σε επίπεδο στοχεύσεων, πολιτικών και δράσεων) του υπουργείου και της υπουργού σε αυτές τις παραδοχές; Τις παραθέτουμε αμέσως πιο κάτω:
Βραχυπρόθεσμες (άμεσες) στοχεύσεις/πολιτικές/δράσεις:
>Βελτίωση του συστήματος αξιολόγησης μαθητών/μαθητριών.
>Επέκταση/αναβάθμιση του ολοήμερου σχολείου
>Επέκταση της προδημοτικής εκπαίδευσης
>Επέκταση των σχολείων STEAM
>Εκσυγχρονισμός των απογευματινών και βραδινών προγραμμάτων, αλλαγή του καθεστώτος αγοράς υπηρεσιών
>Προώθηση της κατασκευής πρότυπων Τεχνικών Σχολών
>Αναβάθμιση των Μεταλυκειακών Ινστιτούτων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης.
Μεσοπρόθεσμες (1 με 2 έτη) στοχεύσεις/πολιτικές/δράσεις
>Εκσυγχρονισμός του συστήματος αξιολόγησης εκπαιδευτικών και εκπαιδευτικού έργου
>Εμπλουτισμός του περιεχομένου των Αναλυτικών Προγραμμάτων
>Εισαγωγή δεξιοτήτων και γνώσεων Πολιτότητας στα Αναλυτικά Προγράμματα
>Ενσωμάτωση σύγχρονων τεχνολογιών
>Εισαγωγή προγραμμάτων πρόληψης στην προσχολική εκπαίδευση (αλφαβητισμός κ.ά)
>Εισαγωγή καινοτόμων προγραμμάτων πρόληψης και αντιμετώπισης της βίας και του σχολικού εκφοβισμού
>Διαμόρφωση πολιτικής για χαρισματικά παιδιά
>Αναβάθμιση του θεσμού των μαθητικών συμβουλίων
>Ενδυνάμωση των ψηφιακών δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών
>Πιο ορθολογική κατανομή των μαθητών με μεταναστευτική βιογραφία
>Αναβάθμιση των μέτρων ασφάλειας και υγείας στις σχολικές μονάδες
>Αναθεώρηση του ωραρίου λειτουργίας των σχολείων.
Μακροπρόθεσμες (3 με 4 έτη) στοχεύσεις/πολιτικές/δράσεις
>Ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων και καλλιέργεια κριτικής σκέψης
>Επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού
>Διασύνδεση του εκπαιδευτικού συστήματος με την αγορά εργασίας
>Μείωση των ποσοστών πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου
>Επαναξιολόγηση του θεσμού της ειδικής εκπαίδευσης
>Ενίσχυση της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας
>Πιλοτική εφαρμογή του θεσμού των κοινωνικών λειτουργών
>Παροχή πρόσθετων κινήτρων σε εκπαιδευτικούς
>Επέκταση/αναβάθμιση των υποδομών
>Ανέγερση νέων σχολικών μονάδων
>Περιβαλλοντική αναβάθμιση των σχολικών μονάδων.
Πολιτικές με έμφαση στην κριτική σκέψη, τη δημιουργικότητα και τα κίνητρα
Η Υπουργός Παιδείας εκτιμά ότι η υλοποίηση όλων των πολιτικών του Υπουργείου της θα γίνει πιο εύκολη εάν υιοθετηθούν καλές πρακτικές που εφαρμόζονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εάν η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών είναι πιο στοχευμένη, εάν τα αποτελέσματα είναι μετρήσιμα και, κυρίως, εάν δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην κριτική σκέψη, στη δημιουργικότητα και στα εσωτερικά κίνητρα των μαθητών.
Για την υλοποίηση των δράσεων/πολιτικών θα δημιουργηθεί στο ΥΠΑΝ εσωτερικός μηχανισμός εργασίας και παρακολούθησης, με στόχους την ανάπτυξη χρονοδιαγράμματος με ορόσημα και ενδιάμεσα παραδοτέα, την παρακολούθηση σε δεκαπενθήμερη βάση της πορείας και του ποσοστού υλοποίησης των πολιτικών/δράσεων, τη λήψη διορθωτικών μέτρων, όπου χρειάζεται, και τη διασύνδεση με τον Προϋπολογισμό, για εξεύρεση των απαραίτητων πιστώσεων.
Πηγή: Philenews
