Σιωπηλή και συνεχής απειλή στα ντουλάπια μας
«Ενδοκρινικοί διαταρακτές», μια διαχρονική, σιωπηλή απειλή για τον ανθρώπινο οργανισμό. Ο όρος «ενδοκρινικοί διαταρακτές» για τους πολλούς, μάλλον δεν κτυπά κανένα καμπανάκι κινδύνου. Αν μεταφράσουμε όμως τους ενδοκρινικούς διαταρακτές και τους μεταφέρουμε στα ντουλαπάκια του σπιτιού μας, θα διαπιστώσουμε ότι όλοι ανεξαιρέτως ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή μαζί τους. Καλλυντικά, προϊόντα προσωπικής περιποίησης, πλαστικές συσκευασίες τροφίμων και νερού, απολυμαντικά υγρά, βιοκτόνα κ.ά. Κοινές χημικές ουσίες οι οποίες, προκαλούν μια σειρά ενδοκρινικών διαταραχών: Αναπαραγωγικών, μεταβολικών ή του θυρεοειδούς.
Για του λόγου το αληθές, μελέτη του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, έδειξε ότι «οι μέσες τιμές έκθεσης σε δισφαινόλες (μετρήσεις σε ούρα) για ενήλικες γυναίκες της Κύπρου ήταν υψηλότερες από τις αντίστοιχες τιμές πληθυσμών στις ΗΠΑ, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ή την Κίνα» ενώ η κυπριακή μελέτη THYROCHEM κατέδειξε τη συσχέτιση της κύριας ορμόνης (TSH) που καθορίζει την παραγωγή ορμονών του θυρεοειδή, με πλαστικοποιητές.
Τον Νοέμβριο πραγματοποιήθηκε επιστημονική ημερίδα στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου με τίτλο: «Κυπριακή διακήρυξη για τους ενδοκρινικούς διαταρακτές και τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία αλλά και τα οικοσυστήματα». Ομιλητές, συμμετέχοντες και υπογράφοντες τη διακήρυξη, κλινικοί ιατροί, ακαδημαϊκοί δημόσιας υγείας και επιστημών υγείας, επαγγελματίες υγείας, νεαροί ερευνητές και φοιτητές. Τα αποτελέσματα της ημερίδας και η διακήρυξη άκρως ενδιαφέροντα.
Η επεξήγηση τους, μάλλον, θέτει όλους προ των ευθυνών μας έναντι του εαυτού μας, της οικογένεια μας αλλά και του οικοσυστήματος.
Τι είναι οι ενδοκρινικοί διαταρακτές
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι Ενδοκρινικοί Διαταρακτές (ΕΔ), είναι χημικές ουσίες «που επινόησε ο άνθρωπος για τη χρήση τους σε διάφορα καταναλωτικά προϊόντα. Η χημική δομή τους μοιάζει αρκετά με εκείνη των φυσικών ορμονών με αποτέλεσμα να εμπλέκονται και να επιδρούν αρνητικά στην εύρυθμη λειτουργία των ορμονικών συστημάτων του οργανισμού. Μπορεί να επηρεάσουν την παραγωγή, έκκριση, μεταβολισμό και λειτουργία των φυσικών ορμονών».
Σε άρθρο που ετοιμάστηκε για τον «Φ» (από τους Άγγελο Κυριάκου, ενδοκρινολόγο – διαβητολόγο, επιστημονικό συνεργάτη Διεθνούς Ινστιτούτου Κύπρου για την Περιβαλλοντική και Δημόσια Υγεία, ΤΕΠΑΚ και Κωνσταντίνο Μακρή, καθηγητή Περιβαλλοντικής Υγείας, Διεθνές Ινστιτούτο Κύπρου για την Περιβαλλοντική και Δημόσια Υγεία, ΤΕΠΑΚ), τονίζεται ότι «οι ΕΔ αποτελούν μια σιωπηλή αιτία ορμονικής δυσλειτουργίας, με την έννοια ότι ο αρνητικός αντίκτυπος της συστηματικής και χρόνιας έκθεσης του ανθρώπου σε αυτούς γίνεται αντιληπτός μετά από χρόνια. Η εμβρυϊκή, βρεφική και παιδική ηλικία θεωρούνται ιδιαίτερα ευάλωτες χρονικές περίοδοι για τη δράση τους».
Πώς επηρεάζουν στην πράξη τον ανθρώπινο οργανισμό
Οι ορμονικές διαταραχές που μπορούν να προκληθούν ή να επιδεινωθούν από τους ΕΔ μπορούν να χωριστούν σε τρεις γενικές κατηγορίες:
>>Αναπαραγωγικό σύστημα: Για παράδειγμα, η δισφαινόλη-Α (BPA) την οποία συναντάμε σε πολλές πλαστικές συσκευασίες (π.χ. μπουκάλες) εμφανίζει μια οιστρογόνο δράση στον οργανισμό (όπως την «γυναικεία ορμόνη»). Από την άλλη, οι φθαλικές ενώσεις (phthalates), μπορούν να ανταγωνίζονται την τεστοστερόνη (την «ανδρική ορμόνη»). Οι ΕΔ έχουν συνδεθεί με προβλήματα γονιμότητας τόσο στους άνδρες, όσο και στις γυναίκες. Στους άνδρες: Είναι όντως αξιοσημείωτο και ιδιαίτερα ανησυχητικό πως η γονιμότητα έχει μειωθεί δραματικά τον τελευταίο μισό αιώνα. Στις γυναίκες: Οι ΕΔ έχουν συσχετιστεί με το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, το οποίο επηρεάζει περίπου μία στις δέκα γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και το οποίο συνδέεται με προβλήματα περιόδου ή/και ακμής, ή/και υπερβολική τριχοφυΐα, η/και υπογονιμότητα. Πέραν τούτου, οι ΕΔ έχουν συσχετιστεί με πρόωρη ανάπτυξη εφηβείας σε αγόρια και κορίτσια και ανατομικές ανωμαλίες του πέους (υποσπαδία) στα αγόρια, καθώς, επίσης, με αυξημένο ρίσκο εμφάνισης καρκίνου του μαστού, του προστάτη και των όρχεων.
>>Θυρεοειδής αδένας: Οι ορμόνες του θυρεοειδούς επηρεάζουν όλες τις λειτουργίες του οργανισμού και έχουν ένα ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην αποθήκευση, επεξεργασία και κατανάλωση ενέργειας στον οργανισμό, διαδικασίες γνωστές και ως «μεταβολισμός». Ο άξονας που ελέγχει την παραγωγή, μεταφορά, δράση και μεταβολισμό των θυρεοειδικών ορμονών αποσκοπεί στο να διατηρούνται τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών (π.χ. της θυροξίνης) σε ένα στενό εύρος συγκεντρώσεων/ επιπέδων στο αίμα για τον κάθε άνθρωπο. Ο θυρεοειδής αδένας είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στη δράση των ΕΔ, οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν τον «άξονα» σε διαφορετικά σημεία. Διάφοροι ΕΔ, π.χ. πολυβρωμιούχοι διφαινυλαιθέρες (PBDEs) (δηλαδή επιβραδυντές φλόγας π.χ. σε υπολογιστές/ κινητά, οχήματα, ή έπιπλα), οι υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες (PFAS, γνωστά και σαν «αιώνια χημικά») τα οποία χρησιμοποιούνται για επικάλυψη επιφανειών π.χ. σε κουζινικά σκεύη, διάφορα φυτοφάρμακα, καθώς, επίσης, το BPA και οι φθαλικές ενώσεις μπορούν να προκαλέσουν θυρεοειδική δυσλειτουργία. Επίσης, κάποια από τα χημικά αυτά έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του θυρεοειδούς.
>>Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και Μεταβολικά Νοσήματα: Έχει ποσοτικοποιηθεί η παρουσία ΕΔ (δισφαινολών) σε δύο διακριτές περιοχές του ανθρώπινου εγκεφάλου, κάτι που σημαίνει ότι κάποιοι ΕΔ είναι σε θέση να διασχίσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Ο διαταρακτικός ρόλος των ΕΔ στον ενεργειακό μεταβολισμό και η σχέση τους με την ανάπτυξη μεταβολικών νοσημάτων έχει καταδειχθεί. Οι ΕΔ, όπως φυτοφάρμακα, πλαστικοποιητές και επιβραδυντές φλόγας δρουν αρνητικά στον ανθρώπινο μεταβολισμό σε ευαίσθητες περιόδους της ζωής και μπορεί να αυξήσουν τον αριθμό και μέγεθος λιπωδών κυττάρων συμβάλλοντας στη μετέπειτα ανάπτυξη παχυσαρκίας, ή διαβήτη τύπου ΙΙ, ή και του μεταβολικού συνδρόμου.
Χρησιμοποιείστε γυάλινο μπιμπερό – Όχι πλαστικά στον φούρνο μικροκυμάτων
Οι συστάσεις των επιστημόνων, με ιδιαίτερη σημασία για έγκυες γυναίκες και παιδιά, για μείωση της έκθεσης στους ΕΔ είναι:
>>Μείωση χρήσης πλαστικών: Αποφύγετε τη χρήση πλαστικών μιας χρήσης π.χ. μπουκαλιών, ή προτιμήστε αντίστοιχα υλικά που επαναχρησιμοποιούνται. Προτιμήστε καλαμάκια μεταλλικά ή πλαστικά πολλαπλής χρήσης. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι και τα χάρτινα καλαμάκια περιέχουν ΕΔ, με μεγαλύτερες ποσότητες ΕΔ (όπως PFAS) από ότι τα αντίστοιχα μεταλλικά ή πλαστικά πολλαπλής χρήσης. Τα αντικατάστατα των πλαστικοποιητικών ουσιών σε πλαστικές συσκευασίες τροφίμων ή παιχνιδιών, όπως τα «BPA-free» και «phthalate-free», δεν προτείνονται ως βιώσιμες λύσεις, γιατί πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι δεν διαφέρουν στην τοξικότητα από τα πλαστικά που αντικατέστησαν.
>>Λάβετε υπόψη πως πέραν των ΕΔ, τα πλαστικά αποτελούν αιτία ρύπανσης του περιβάλλοντος και έχουν επιπλέον αρνητική επίδραση στην υγεία λόγω της διάσπασης τους σε μικροπλαστικά, τα οποία εισέρχονται, π.χ., μέσω κατανάλωσης ψαριών/ ψαρικών, στη τροφική μας αλυσίδα.
>>Αποφύγετε να ζεσταίνετε πλαστικά δοχεία σε φούρνο μικροκυμάτων (microwave) γιατί η θέρμανση των πλαστικών διεγείρει την απελευθέρωση πλαστικοποιητικών ουσιών, όπως δισφαινόλη Α (BPA).
>>Αν χρησιμοποιείτε μπιμπερό, προτιμήστε τα γυάλινα και όχι τα πλαστικά.
>>Ακολουθείτε τη μεσογειακή διατροφή. Προτιμήστε φρέσκα φρούτα και λαχανικά, ειδικά τα βιολογικά φρούτα/λαχανικά.
>>Αποφύγετε τη συχνή χρήση μεταλλικών/ τενεκεδένιων συσκευασιών τροφίμων και υγρών (π.χ., κονσέρβες ή αναψυκτικά) μιας και έχουν εσωτερική επίστρωση πλαστικοποιητικής επιφάνειας, η οποία περιέχει ΕΔ.
>>Αποφύγετε την (υπερβολική) χρήση απολυμαντικών (π.χ. χλωρίνη, τρικλοσάνη). Προτιμήστε φυσικά υλικά απολύμανσης, όπως ξύδι, οινόπνευμα και σαπούνι.
>>Προτιμήστε καλλυντικά με όσο το δυνατόν περισσότερα φυτικά συστατικά, και αποφύγετε αυτά που περιέχουν στα συστατικά fragrance/ άρωμα γιατί συνήθως περιέχουν ΕΔ.
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ
Δεν μιλάμε για λεπτομέρειες
Η διακοπή της χρήσης των προϊόντων που μας θέτουν σε κίνδυνο εξαιτίας των χημικών ουσιών που κουβαλούν μαζί τους, είναι μάλλον ανέφικτη. Τα δε προϊόντα αυτά αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας όλων μας και σίγουρα κανένας δεν υποστηρίζει ότι πρέπει να τα εξαφανίσουμε από προσώπου γης. Τα προβλήματα υγείας που σε βάθος χρόνου προκύπτουν από τις διάφορες χημικές ουσίες, βεβαίως πρέπει να μας προβληματίσουν γιατί δεν μιλάμε για λεπτομέρειες. Οι συστάσεις των ειδικών, απλές και σαφείς. Μικρές και απλές αλλαγές, τις οποίες μπορούμε να εφαρμόζουμε για να μειώσουμε την έκθεση μας σε ό,τι επηρεάζει αρνητικά τον οργανισμό μας αλλά και το περιβάλλον στο οποίο ζούμε.
Πηγή: Philenews
