Οι πόλεμοι των ανδρών πάνω στα γυναικεία σώματα…
«Ο βιασμός είναι ένα έγκλημα που ευδοκιμεί στη σιωπή και στην άρνηση της ύπαρξής του και ένα όπλο στις μάχες και στους πολέμους που γίνονται πάνω στα γυναικεία σώματα», είπε η πρόεδρος του Πανεπιστημίου Frederick Νατάσσα Φρειδερίκου.
«Ιστορικά οι πόλεμοι γίνονται από άνδρες με άνδρες με στόχο την εξουσία και την κυριαρχία, όπως αναγνωρίζει το ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών 1325, που υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε το 2000», επεσήμανε η Επίτροπος Ισότητας Τζόζη Χριστοδούλου. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τα σεξουαλικά εγκλήματα της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974 , «η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης απεφάνθη ότι η Τουρκία φέρει ευθύνη για σοβαρότατες παραβιάσεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε σχέση με βιασμούς και άλλα εγκλήματα εναντίον γυναικών», τόνισε ο δρ Ανδρέας Μαυρογιάννης μέλος της Επιτροπής Διεθνούς Δικαίου του ΟΗΕ. Οι αναφορές και των τριών, έγιναν την Τρίτη 28 Νοεμβρίου 2023 σε επιστημονική ημερίδα στο Πανεπιστήμιο Frederick στη Λευκωσία, με τίτλο «Η προσβολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων γυναικών και ανηλίκων από τη σεξουαλική βία στο πλαίσιο του Jus in Bello (διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου στη διάρκεια του πολέμου) και στο πλαίσιο του Jus post Bellum (διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου μετά τον πόλεμο)».
Στη διάρκεια της ημερίδας φωτίσθηκαν ξεχωριστές πτυχές των δικαιωμάτων των γυναικών και ανηλίκων, τονίσθηκε η ανάγκη καταπολέμησης της σεξουαλικής βίας και ξεκαθάρισε το νομικό πλαίσιο προστασίας των προσώπων σε διεθνές επίπεδο, όπως αυτά επηρεάζονται πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την πολεμική σύρραξη. Η εκδήλωση συνδιοργανώθηκε από το Frederick και το ίδρυμα «ΖΩΗ κατά της Εμπόλεμης Βίας» («ZOE vs War Violence»), στο πλαίσιο των 16μερων δράσεων για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Σημαντικό μέρος της ημερίδας αφιερώθηκε στην παρουσίαση του βιβλίου με τίτλο «Protection of Women and Children in Armed Conflicts», από τους τρεις συγγραφείς του, ακαδημαϊκούς δρα Παρασκευή Νάσκου-Περράκη, δρα Κωνσταντίνο Κουρούπη και δρα Ιωάννη Τζιβάρα. Χαιρετισμούς στην εκδήλωση απηύθυναν ο καθηγητής Χρίστος Κληρίδης πρόεδρος του Τμήματος Νομικής του Frederick και εκ μέρους της υπουργού Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης Άννας Προκοπίου Κουκκίδη που την έθεσε υπό την αιγίδα της, ο νομικός Άριστος Τσιάρτας επικεφαλής του Συντονιστικού Φορέα για Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών στο υπουργείο Δικαιοσύνης. Την ημερίδα συντόνισε η Ζωή Μαυρογένους μέλος του Δ. Σ. του ιδρύματος «ΖΩΗ κατά της Εμπόλεμης Βίας». Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με συζήτηση που συντόνισε ο δρ Παναγιώτης Δέγλερης αν. Καθηγητής, αντιπρόεδρος του Τμήματος Νομικής του Πανεπιστημίου Frederick.
Το έγκλημα «που κρύφτηκε κάτω από το χαλί»
Η Νατάσσα Φρειδερίκου μιλώντας ως πρόεδρος του Πανεπιστημίου Frederick και ως αντιπρόεδρος του ιδρύματος «ΖΩΗ κατά της Εμπόλεμης Βίας» («ZOE vs War Violence»), που ιδρύθηκε από την Αλίκη Χατζηγεωργίου, ανέφερε μεταξύ άλλων τα εξής: «Παρόλο που έχει σημειωθεί πρόοδος, μέσω νόμων που έχουν σχεδιαστεί για να προστατεύουν τις γυναίκες κατά τη διάρκεια συρράξεων, βλέπουμε σε ολόκληρο τον κόσμο να υπάρχει ατιμωρησία και οι ένοχοι τέτοιων εγκλημάτων να έχουν ελάχιστους λόγους να φοβούνται μήπως καταλήξουν στη φυλακή. Η σεξουαλική βία σε περίοδο πολέμων, είναι ένα θέμα που πολύ συχνά το περιβάλλει η σιωπή. Το 1974 η Κύπρος έγινε μάρτυρας φρικτών εγκλημάτων πολέμου κατά κοριτσιών και γυναικών. Το θέμα έμεινε κάτω από το χαλί για δεκαετίες ολόκληρες και μόλις τα τελευταία χρόνια αρχίσαμε ως κοινωνία να το συζητούμε.
Χρειάστηκαν 41 ολόκληρα χρόνια για να συζητηθεί το θέμα στη Βουλή (το 2015) μετά από πρωτοβουλία της πρώην βουλεύτριας κυρίας Σκεύης Κουκουμά που έχουμε τη χαρά να είναι μαζί μας εδώ σήμερα και να αναγνωριστούν οι γυναίκες αυτές ως παθούσες για να μπορούν να λάβουν κάποιο ειδικό επίδομα από το κράτος. Οι ελάχιστες συζητήσεις που έγιναν στον τόπο μας γύρω από το θέμα, αφορούν κυρίως στην οικονομική διάστασή του και αρκετά λιγότερο στη ψυχοκοινωνική. Η νομική διάσταση του θέματος παραμένει άγνωστη».
Σημειώνουμε ότι στη διάρκεια της συζήτησης η Σκεύη Κουκουμά αναφέρθηκε στην ανακίνηση του θέματος των σεξουαλικών εγκλημάτων του τουρκικού στρατού σε βάρος Ελληνοκυπρίων γυναικών, που έκανε πριν οκτώ χρόνια ως πρόεδρος της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Προσφύγων, Εγκλωβισμένων, Αγνοουμένων και Παθόντων και απηύθυνε προς τον κ. Μαυρογιάννη το ερώτημα «κατά πόσο υπάρχει δυνατότητα να ξαναφέρουμε το θέμα στα διεθνή fora;». Πρόσθεσε ότι «είναι απαράδεκτο να μην αναφέρεται τίποτε από τα εγκλήματα σε βάρος των γυναικών το 1974, στην έκθεση του Γ. Γ. των Ηνωμένων Εθνών του 2021 σε σχέση με τη σεξουαλική βία και είναι πολύ απογοητευτικό ότι κανένας δεν ξέρει ότι συνέβησαν αυτά τα εγκλήματα στην Κύπρο».
Ο κ. Μαυρογιάννης απάντησε ότι «δεν υπάρχει τίποτε πέρα από την παλιά απόφαση της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης. Σήμερα – πρόσθεσε – το μόνο κάπως παρηγορητικό είναι ότι η διεθνής νομική βιβλιογραφία για τον τομέα, κάνει συνεχείς αναφορές για τις δύο πρώτες διακρατικές προσφυγές της Κύπρου τον Σεπτέμβρη 1974 και τον Μάρτη 1975, γιατί ήταν κομβικής σημασίας. Αλλά έκτοτε δεν έχει καταγραφεί τίποτε σε εκθέσεις των Ηνωμένων Εθνών». Η Σκεύη Κουκουμά ανέφερε ότι «είχαν τότε υποστεί βιασμούς και Τουρκοκύπριες – από Εοκαβητατζήδες και όχι από άνδρες της Εθνικής Φρουράς» και ρώτησε κατά πόσο η Τουρκία, επικαλέσθηκε αυτά τα μεμονωμένα εγκλήματα «ως δικαιολογία» για τα οργανωμένα μαζικά εγκλήματα του στρατού της σε βάρος εκατοντάδων Ελληνοκυπρίων γυναικών. Ο Ανδρέας Μαυρογιάννης απάντησε ότι «σε ό,τι αφορά τα εγκλήματα που έγιναν από δικές μας φασιστικές οργανώσεις, ιδιαίτερα στα τουρκοκυπριακά χωριά της Μεσαορίας Αλόα, Μαράθα και Σανταλάρη, δεν υπήρξε κάτι σε διεθνές επίπεδο. Είναι όμως ένα κοινό μυστικό που αναφέρουν όλοι και αμαυρώνει μέχρι σήμερα και τη δική μας εικόνα».
Μεγάλη ηθική νίκη, αλλά… απακαρδιωτική η συνέχεια
Μιλώντας με θέμα με τίτλο «Μαζικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των γυναικών στην Κύπρο, κατά και μετά την εισβολή του 1974 και οι προσπάθειες για καταδίκη των εγκλημάτων της Τουρκίας» ο Πρέσβης επί τιμή δρ Ανδρέας Μαυρογιάννης συνεργάτης καθηγητής Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου στο Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Frederick, είπε μεταξύ άλλων ότι «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε τα γεγονότα που επικαλέσθηκε η Κύπρος και αποφάνθηκε πως η Τουρκία είναι ένοχη για βιασμούς (ως συνιστώντες ταπεινωτική και απάνθρωπη μεταχείριση που απαγορεύονται από το άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων). H διαπίστωση και ταυτοποίηση βιασμών, αποτελούν την μοναδική περίπτωση που ένα διεθνές οιονεί δικαστικό σώμα, αποφαίνεται με σαφήνεια για τη σεξουαλική βία εναντίον γυναικών κατά και μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Ήταν μια καίρια και μεγάλη ηθική νίκη και βάλσαμο στις πληγές, αλλά η συνέχεια είναι δυστυχώς, το λιγότερο αποκαρδιωτική…
Στο θεσμικό και νομικό επίπεδο συντελέστηκαν έκτοτε κοσμογονικές αλλαγές, σε σύγκριση με τον πρωτόγονο και εμβρυώδη χαρακτήρα των όσων ίσχυαν την εποχή της τουρκικής εισβολής. Το ζήτημα «γυναίκες, ειρήνη και ασφάλεια», είναι την τελευταία εικοσιπενταετία συνεχώς στο προσκήνιο και στην ημερήσια διάταξη του ΟΗΕ. Το οπλοστάσιο που έχουμε πλέον ενώπιον μας στο διεθνές δίκαιο για την προστασία των γυναικών και των παιδιών σε περιόδους ενόπλων συρράξεων, είναι περιεκτικό και μεγαλόπνοο. Όμως ενώ ο δεσμευτικός χαρακτήρας των κανόνων είναι αδιαμφισβήτητος, η εφαρμογή υπολείπεται κατά πολύ, τόσο σ΄ ότι αφορά τον αποτρεπτικό χαρακτήρα, όσο και την τιμωρία των παραβατών. Το διεθνές δίκαιο είναι ιδιόμορφο και λειτουργεί, ή δεν λειτουργεί, με τους δικούς του τρόπους. Με τις ατέλειες του παραμένει όμως ό,τι καλύτερο έχει επιτύχει η ανθρωπότητα για τον μετριασμό των σχέσεων ισχύος. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ που έχει την κύρια ευθύνη, συχνά υπολείπεται των προσδοκιών, λόγω κυρίως των γνωστών περιορισμών του. Το Διεθνές Ποινικό δικαστήριο που αποτελεί σήμερα την κορωνίδα των προσπαθειών για λογοδοσία, απόδοση ευθυνών και τιμωρία, παρά τη σταδιακή εμπέδωση της θέσης του, έχει πολλούς περιορισμούς, λόγω κυρίως της επιφυλακτικότητας κρατών να κυρώσουν το καταστατικό της Ρώμης και να αποδεχθούν τη δικαιοδοσία του. Είναι ως εκ τούτου μέχρι σήμερα η εξαίρεση, όταν επιτυγχάνει την απόδοση δικαιοσύνης. Λειτουργεί όμως και αποτρεπτικά και ως εν δυνάμει Νέμεσις..
Η διεθνής κοινότητα έχει ακόμα πολύ δρόμο να διανύσει, παρά το ότι, μέσω του διεθνούς δικαίου και της πολυμερούς διπλωματίας, με τον ΟΗΕ στο επίκεντρο, έχει συμβάλει τα μέγιστα στην ανάδειξη του προβλήματος και στη συνειδητοποίηση του μεγέθους, της σοβαρότητας και της ιδιομορφίας των εγκλημάτων αυτών. Οφείλει όμως να συνεχίσει με αποφασιστικότητα για την καθιέρωση αποτελεσματικών μηχανισμών προστασίας. Ως Κύπρος, μέχρι σήμερα συνεχίζουμε την πολιτική και διπλωματική προσπάθεια για δικαίωση των θυμάτων της τουρκικής εισβολής, ενώπιον της οιονεί έλλειψης γόνιμων και τελεσφόρων νομικών δυνατοτήτων. Οφείλουμε να συμμετέχουμε ενεργά στις συλλογικές προσπάθειες για να διασφαλιστεί το «ποτέ ξανά». Έχουμε όμως πολλά να κάνουμε και στο εσωτερικό, στην κυπριακή κοινωνία και σε σχέση με τα θύματα».
Το μήνυμα ελπίδας από την Άννα Φρανκ…
Βασικό σημείο της εισήγησης του δρα Κωνσταντίνου Κουρούπη επίκουρου καθηγητή στο Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Frederick, είναι ότι «δεν υπάρχει μέχρι σήμερα κάποια ξεχωριστή δεσμευτική πράξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πεδίο προστασίας αμάχων σε εμπόλεμη σύρραξη. Πρόσθεσε τα εξής μεταξύ άλλων: «Η Ένωση είναι δεμένη, ή – για να μην ακουστεί απόλυτη αυτή η διαπίστωση – ακολουθεί τις δράσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Ο μοναδικός και αποφασιστικός τρόπος με τον οποίο η Ένωση και τα κράτη μέλη της βοηθούν θύματα ένοπλης σύγκρουσης, είναι ότι χρηματοδοτούν τις ανθρωπιστικές οργανώσεις εταίρους που παρέχουν τη βοήθεια επιτόπου. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι ΟΗΕ, διεθνείς οργανισμοί όπως ο Ερυθρός Σταυρός και μη κυβερνητικές οργανώσεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει δείξει εν τοις πράγμασι, αλληλεγγύη ως αυτόνομος οργανισμός. Ακολουθεί πιστά τις πολιτικές και δράσεις διεθνών οργανισμών. Πρέπει να ακουστούν φωνές, όπως του Προέδρου Μακρόν της Γαλλίας, για μια ριζική αναδιάρθρωση της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ».
Όπως τόνισε στη δική του εισήγηση ο δρ Ιωάννης Τζιβάρας διδάσκων Νομικής Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου, «θεωρητικά και νομολογιακά, έχει προκύψει ότι τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, συνδέονται με τα σεξουαλικά εγκλήματα και η σεξουαλική βία ταυτίζεται ιδιαίτερα και με τα εγκλήματα πολέμου, που αποτελούν παραβιάσεις τόσο του εθιμικού Διεθνούς Δικαίου, όσο και του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου. Αυτά θεμελιώνουν την ατομική ποινική ευθύνη, πέραν από τη διεθνή ευθύνη που υπέχει το κράτος. Το σημαίνον στη διεθνή ποινική δικαιοσύνη, έγκειται στο γεγονός ότι πλέον υφίσταται ποινική δίωξη κατά προσώπου για την τέλεση διεθνών εγκλημάτων, πολλώ δε μάλλον, για την τέλεση πράξεων που συνιστούν σεξουαλική βία. Έτσι συμπληρώνεται η διεθνής δικαιοδοσία που αφορά τις διακρατικές διαφορές και πλέον θεμελιώνεται η ατομική ποινική ευθύνη ως προς το ζήτημα των εγκλημάτων και κατά της γενετήσιας αξιοπρέπειας. Με βάση αυτό, τα Διεθνή Ποινικά Δικαστήρια και ιδιαίτερα το ΔΠΔ, φαίνεται να λαμβάνουν υπόψη τη σοβαρότητα των εγκλημάτων αυτών και την ανάγκη προστασίας που χρήζουν τα θύματα».
Σε διαδικτυακή της παρέμβαση η δρ Παρασκευή Νάσκου-Περράκη τ. καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Οργανισμών ανέφερε μεταξύ άλλων ότι στο βιβλίο που συνέγραψε με τους καθηγητές Τζιβάρα και Κουρούπη, «προσπαθούμε να ενημερώσουμε τη διεθνή και την τοπική κοινότητα για το τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να μην υπάρχουν πόλεμοι, ή αν δυστυχώς υπάρχουν, πώς να προστατεύονται τα παιδιά και οι γυναίκες». Η δρ Περράκη έκλεισε την ομιλία της με το συγκλονιστικό μήνυμα ελπίδας που η 15χρονη Εβραιοπούλα Άννα Φράνκ έγραψε στο Ημερολόγιο της λίγο πριν μεταφερθεί με την οικογένεια της από τους Ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Άουσβιτς και Μπέργκεν-Μπέλσεν όπου άφησε την τελευταία της πνοή μαζί με τη μητέρα και την αδερφή της τους πρώτους μήνες του 1945: «Νιώθω τον κόσμο σταδιακά να μετατρέπεται σε φρίκη. Ακούω τον κεραυνό που πλησιάζει και απειλεί να μας καταστρέψει. Νιώθω τον πόνο εκατομμυρίων ανθρώπων… κι όμως, όταν κοιτάζω τον ουρανό, νιώθω μέσα μου ότι όλα θα αλλάξουν προς το καλύτερο, ότι αυτή η σκληρότητα θα τελειώσει…».
Πηγή: Philenews
