Μία στις τρεις Κύπριες θύμα μαιευτικής βίας!
Το παγκόσμιο φαινόμενο της μαιευτικής βίας σε βάρος γυναικών στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού, γίνεται τώρα ορατό και στην Κύπρο με την πρώτη παγκύπρια έρευνα για το θέμα αυτό, που έκανε ο Σύνδεσμος για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ), σύμφωνα με την οποία, το ένα τρίτο των γυναικών είχαν εμπειρία κάποιας μορφήςμαιευτικής βίας από επαγγελματίες υγείας.
Το δείγμα της έρευνας ήταν 634 συμμετέχουσες γυναίκες που έχουν προβεί σε τοκετό στην Κυπριακή Δημοκρατία την τελευταία δεκαετία. Η έρευνα ξεκίνησε τον Οκτώβρη 2023 και ολοκληρώθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2023. «Αν υπάρχουν ακραίες συμπεριφορές από επαγγελματίες υγείας, είναι καταδικαστέες», μας είπε η γυναικολόγος στη Λευκωσία δρ Αφροδίτη Ελισσαίου Ξενοφώντος πρόεδρος της Παγκύπριας Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας κληθείσα από τον «Φ» να σχολιάσει τα ευρήματα της έρευνας. «Δυσκολεύομαι – πρόσθεσε – να πιστέψω ότι οποιοσδήποτε επαγγελματίας υγείας, γιατρός, νοσηλεύτρια ή μαία θα ασκούσε σκόπιμα βία σε βάρος της γυναίκας, σε οποιοδήποτε στάδιο της εγκυμοσύνης και της γέννας».
Τα αποτελέσματα και οι στόχοι της έρευνας για διερεύνηση του φαινομένου στην Κυπριακή Δημοκρατία, για ορατότητα του προβλήματος και για θέσπιση πολιτικών για την πρόληψη και αντιμετώπιση της μαιευτικής βίας, παρουσιάστηκαν σε ανοικτή συζήτηση με τίτλο: «Το πρόσωπο της μαιευτικής βίας στην Κύπρο: Η φροντίδα της μητρότητας με σεβασμό ως αντίδοτο», την Πέμπτη 7 Δεκεμβρίου 2023, στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κύπρου στη Λευκωσία. Η εκδήλωση έγινε στο πλαίσιο των 16 ημερών ακτιβισμού για τη βία κατά των γυναικών και του ευρωπαϊκού έργου RESPECT για τη φροντίδα μητρότητας με σεβασμό και συνδιοργανώθηκε από τον ΣΠΑΒΟ και την επίσης μη κυβερνητική οργάνωση Birth Forward.Στο πάνελ ήταν η δρ Άντρη Ανδρονίκου επιστημονική διευθύντρια του ΣΠΑΒΟ, η δρ Ιόλη Ορφανίδη εκπρόσωπος του Βirth Forward και ο δρ Νίκος Μίτλεττον συντονιστής του έργου RESPECT. Συντονίστρια της συζήτησης ήταν η δημοσιογράφος Όλγα Κωνσταντίνου.
Αόρατη μορφή, ιδιωτικότητα και «κανονικότητα»
Όπως ανέφερε σε χαιρετισμό της στην εκδήλωση η πρόεδρος του ΣΠΑΒΟ Μαρία Κούσιου, «η μαιευτική βία αποτελεί ακόμα μια μορφή βίας που μπορεί να δεχτούν οι γυναίκες κατά την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και τη λοχεία που συμβαίνει σε δημόσιες και ιδιωτικές εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης και αφορά την έλλειψη σεβασμού, καταχρηστική ή καταναγκαστική μεταχείριση των γυναικών από ιατρικό προσωπικό, νοσηλευτές/νοσηλεύτριες, μαίες/μαιευτήρες και άλλο παραϊατρικό προσωπικό. Είναι – πρόσθεσε – μια μορφή βίας που εμποδίζει τις γυναίκες να λάβουν επαρκή πληροφόρηση, στήριξη, φροντίδα και προστασία, παραβιάζοντας την αυτονομία και τα ανθρώπινα δικαιώματα τους για ενημερωμένη συγκατάθεση και σεβασμό στη φροντίδα. Ο ΣΠΑΒΟ έθεσε δημόσια για πρώτη φορά το ζήτημα της μαιευτικής βίας τον Νοέμβρη 2022 στο πλαίσιο επιμορφωτικής ημερίδας που είχε διοργανωθεί από το Γραφείο της τότε Επιτρόπου Ισότητας των Φύλων Ιωσηφίνας Αντωνίου. Είναι μια αόρατη μορφή βίας, γιατί δεν αναγνωρίζεται λόγω της ιδιωτικότητας του χώρου που συμβαίνει, αλλά και των εδραιωμένων αντιλήψεων, εφόσον αρκετές πρακτικές και διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα, εκλαμβάνονται ως μέρος της κανονικότητας».
Καταναγκασμός, σωματική ή λεκτική κακοποίηση
Σύμφωνα με την επιστημονική διευθύντρια του ΣΠΑΒΟ δρα Άντρη Ανδρονίκου, «η μαιευτική βία μπορεί να περιλαμβάνει σωματική ή λεκτική κακοποίηση, ιατρικές διαδικασίες καταναγκασμού ή χωρίς συναίνεση της γυναίκας, έλλειψη εμπιστευτικότητας, αποτυχία λήψης πλήρως ενημερωμένης συναίνεσης, άρνηση χορήγησης παυσίπονων, άρνηση εισαγωγής σε υγειονομικές εγκαταστάσεις, παραμέληση κατά τη διάρκεια του τοκετού, απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές που μπορούν να αποφευχθούν, επισιοτομές (τομή της περιοχής μεταξύ κόλπου και πρωκτού), ή συμφυσιοτομές (μεγέθυνση της λεκάνης μέσω της κοπής του χόνδρου της πυελικής άρθρωσης) χωρίς συγκατάθεση και περιττές/αναίτιες καισαρικές.
Η έρευνα του ΣΠΑΒΟ έγινε στα Ελληνικά με ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο, ξεκίνησε τον Οκτώβρη 2023 και ολοκληρώθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2023. Το 50% του δείγματος ήταν στην ηλικία 36-45 ετών. Το 68% των γυναικών του δείγματος διαμένουν στην επαρχία Λευκωσίας, το 14% στη Λεμεσό, το 11% στη Λάρνακα 11%, το 3% στην Πάφο και το 3% στην επαρχία Αμμοχώστου. Το 96% από αυτές έχουν κυπριακή υπηκοότητα, το 3% ελληνική και το Ο,16% ρουμάνικη ή βουλγάρικη. Το 85% του δείγματος είναι έγγαμες και το 93% έχουν τριτοβάθμια εκπαίδευση».
Η δρ Ανδρονίκου σημείωσε στη διάρκεια της συζήτησης ότι η έρευνα αναφέρεται γενικά σε επαγγελματίες υγείας και δεν προσδιορίζει αν οι θύτες ήταν σε κάθε περίπτωση γιατροί, μαίες ή νοσηλευτές/τριες. Είπε ότι «3 γυναίκες από το δείγμα, ανέφεραν ότι εξαναγκάστηκαν σε ολοκλήρωση της εγκυμοσύνης, ενώ 4 γυναίκες εξαναγκάστηκαν σε διακοπή της εγκυμοσύνης».
Σε ό,τι αφορά την ενημέρωση από επαγγελματίες υγείας, η έρευνα καταγράφει ότι «289 γυναίκες δεν έλαβαν καθόλου επαρκή ενημέρωση για τη διασύνδεση τους με άλλες υπηρεσίες (π.χ. επιδόματα, διατροφή, ψυχική υγεία, κλπ.), ενώ 55 γυναίκες δεν έλαβαν καθόλου επαρκή ενημέρωση για τους τρόπους και διαδικασίες διαχείρισης του νεογνού. Επίσης 84 γυναίκες δεν έλαβαν καθόλου επαρκή ενημέρωση για τους τρόπους, τις διαδικασίες, τις μεθόδους τοκετού ώστε να επιλέξουν το κατάλληλο γι’ αυτές, ενώ 43 γυναίκες δεν έλαβαν καθόλου επαρκή ενημέρωση για τη σύλληψη, τα στάδια της εγκυμοσύνης και των διαδικασιών που θα ακολουθήσουν».
Σε σχέση με εμπειρίες κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης και τοκετού, η έρευνα καταγράφει ότι «195 γυναίκες δεν έτυχαν καμίας ενημέρωσης μετά το εξιτήριο για τη φροντίδα της ίδιας ή και του νεογνού, 149 γυναίκες βίωσαν απαγόρευση σε άτομο δικό τους να βρίσκεται κοντά τους, 140 γυναίκες ένιωσαν ακύρωση συναισθημάτων, 126 γυναίκες έζησαν εισαγωγή πρόσθετου προσωπικού στην αίθουσα τοκετού χωρίς ενημέρωση και συγκατάθεση, 105 γυναίκες είχαν άσκοπο χωρισμό από το βρέφος, 89 γυναίκες δήλωσαν άβολα αγγίγματα, 87 γυναίκες ανέφεραν πίεση για αποκλειστικό θηλασμό, 83 γυναίκες μίλησαν για άρνηση λήψης επαρκούς ανακούφισης από το πόνο, 80 γυναίκες ανέφεραν ότι δέχθηκαν προσβλητικά σχόλια, 80 γυναίκες ανέφεραν ότι δέχθηκαν ανάρμοστο χιούμορ, 68 ότι δέχθηκαν δέχθηκαν ταπεινωτικά σχόλια, 33 ότι δέχθηκαν απειλές και εκφοβισμούς, 25 γυναίκες ότι δέχθηκαν χτυπήματα και σπρωξίματα και 80 γυναίκες ότι πέρασαν από διαδικασίες και εξετάσεις χωρίς συγκατάθεση».
Αναφορικά με περιστατικά ελλιπούς πληροφόρησης και στήριξης, η έρευνα καταγράφει ότι «δεν δόθηκαν όλες οι πληροφορίες, κατάλληλη στήριξη, ιατρική τεκμηρίωση και δόθηκε η συγκατάθεση για κολπικές εξετάσεις σε 166 γυναίκες, για κολπικές ψηλαφίσεις σε 204 γυναίκες, για τεχνητό σπάσιμο των νερών σε 198, για κοπή του κολπικού ανοίγματος σε 254, για τοκετό με καισαρική σε 146, για συρραφή σε 223, για ξύρισμα αιδοίου σε 202, για εξωτερική πίεση για να κατεβεί το βρέφος σε 226, για χρήση κλύσματος σε 166, για φαρμακευτική αγωγή σε 172, για ουροκαθετήρα σε 199, για χρήση φλεβοκαθετήρα σε 197 και για μετάγγιση αίματος σε 198 γυναίκες».
Τέλος η έρευνα καταγράφει βιώματα μετά τον τοκετό και αναφέρει ότι 7% των γυναικών του δείγματος δήλωσαν προβλήματα υγείας, 25% είχαν μετατραυματικό στρες, 22% παρουσίασαν επιλόχεια κατάθλιψη, 60% σωματική κόπωση/πόνο, 17% δυσκολία συναισθηματικού δεσίματος με το βρέφος, 16% βίωσαν κοινωνική απομόνωση, 11% οικονομικές επιπτώσεις και 4% χωρισμό/διαζύγιο». Η δρ Ανδρονίκου αναφέρθηκε σε «δυσκολίες απόδειξης της μαιευτικής βίας, καθώς η γυναικολογική ευθύνη δεν φτάνει στην δικαστική αίθουσα». Μίλησε για «συντεχνιακή/συναδελφική αλληλοκάλυψη, ελλιπή τήρηση ιατρικού φακέλου, δυσχέρεια πρόσβασης στο φάκελο και ελλιπές νομοθετικό πλαίσιο προστασίας».
Είπε ότι «είναι αναγκαία η πρόληψη και καταπολέμηση διακρίσεων στην πρόσβαση, η περίθαλψη και φροντίδα με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, η συλλογή δεδομένων για ιατρικές πράξεις και δημοσιοποίηση, οι καλές πρακτικές και συστάσεις, οι εκστρατείες ενημέρωσης για τα δικαιώματα των ασθενών, η νομοθεσία για την ενημερωμένη συγκατάθεση ασθενών, η χρηματοδότηση για υγειονομικές εγκαταστάσεις, η ειδική εκπαίδευση σε φοιτητές και επαγγελματίες υγείας, η εξειδικευμένη εκπαίδευση σε ευάλωτες ομάδες (π.χ. αναπηρία, ψυχική υγεία, εξαρτήσεις, βία), ο μηχανισμός εξέτασης καταγγελιών και οι υποστηρικτικές υπηρεσίες σε γυναίκες θύματα». Κατέληξε λέγοντας ότι η δεύτερη φάση της έρευνας θα διεξαχθεί με τον νέο χρόνο 2024 και θα αφορά μετανάστριες και γυναίκες που δεν μιλούν την Ελληνική γλώσσα.
«Οι επαγγελματίες υγείας, είμαστε δίπλα στις γυναίκες»
«Οι επαγγελματίες υγείας είναι πάντα δίπλα στις γυναίκες για να τις στηρίξουν, να τις ανακουφίσουν από τον πόνο – αν το θέλουν και οι ίδιες βέβαια – ώστε να γεννήσουν όσο το δυνατό πιο καλά», ανέφερε στον «Φ» η δρ Αφροδίτη Ελισσαίου Ξενοφώντος πρόεδρος της Παγκύπριας Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας, όταν κλήθηκε να σχολιάσει τα ευρήματα της έρευνας. «Αν υπάρχει τέτοιο πρόβλημα μαιευτικής βίας στην Κύπρο – πρόσθεσε – πρέπει να προσπαθήσουμε όλοι οι εμπλεκόμενοι να το αντιμετωπίσουμε, τόσο στον δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα.
Είναι εισήγηση της Παγκύπριας Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας, να γίνεται πάντα εκτενής ενημέρωση της γυναίκας για τον τοκετό, τόσο στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά και πριν τον τοκετό. Πρέπει να εισακούεται και να είναι σεβαστή η άποψη της γυναίκας και οπωσδήποτε να υπάρχει πάντα γραπτή συναίνεση της.
Αν παρουσιαστεί κάτι επείγον και δεν υπάρχει γραπτή συναίνεση, μπορεί αυτή να είναι και προφορική. Πριν γίνει οποιαδήποτε παρέμβαση του γιατρού, η γυναίκα ενημερώνεται από πριν. Να σημειώσουμε όμως ότι ο τοκετός από μόνος του ως διαδικασία, ενέχει κάποια μορφή παρέμβασης. Δηλαδή είναι απαραίτητο να εξετάζεται κολπικά η γυναίκα σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα, για να έλέγχεται η πρόοδος του τοκετού και να μπορούν να εξαχθούν σωστά συμπεράσματα για την καλή κατάσταση του εμβρύου. Ας μη ξεχνάμε ότι την τελική ευθύνη για το έμβρυο και τη γυναίκα, την έχει ο γιατρός».
Η δρ Ελισσαίου αναφέρθηκε και στο θέμα των καισαρικών τομών και παρατήρησε ότι «υπάρχει όντως υψηλό ποσοστό καισαρικών, ένα πρόβλημα που προσπαθούμε να το λύσουμε ως Εταιρεία, σε συνεργασία με το υπουργείο Υγείας, το οποίο ετοίμασε και πρόγραμμα για προώθηση του φυσιολογικού τοκετού. Σε κάθε περίπτωση, αν χρειαστεί να γίνει είτε προγραμματισμένη, είτε επείγουσα καισαρική, πάλι πρέπει να ενημερωθεί η γυναίκα για το ποιες επιπλοκές μπορεί να έχει και για ποιο λόγο γίνεται η καισαρική. Ο στόχος όλων των επαγγελματιών υγείας, είναι να καταφέρει η γυναίκα να γεννήσει φυσιολογικά πάνω απ’ όλα και να είναι καλά και το μωρό και η ίδια». 
Έξι μαρτυρίες στον δημόσιο διάλογο
Έξι μαρτυρίες γυναικών για άσκηση μαιευτικής βίας σε βάρος τους, μετέφερε στη συζήτηση η δρ Ιόλη Ορφανίδη εκ μέρους του Birth Forward. «Οι ιστορίες αυτές – είπε – είναι πέρα για πέρα πραγματικές και τις διαβάζω εδώ, όχι για να τρομάξουν οι έγκυοι που τυχόν μας παρακολουθούν. Όχι για να ενοχληθούν οι επαγγελματίες υγείας και να αρχίσουν να διαμαρτύρονται ότι «τούτες οι πελλές εννά μας πουν πώς να κάμουμε τη δουλειά μας».
Αλλά για να αρχίσουν να μπαίνουν οι βάσεις για έναν υγιή δημόσιο διάλογο για το θέμα». Η πρώτη περίπτωση που περίγραψε η δρ Ορφανίδη αναφέρεται σε γυναίκα που της είπε ότι βίωσε έναν «βίαιο τοκετό από τις μαίες που τη ξεγέννησαν…». Ανέφερε μεταξύ άλλων: «Ήμουν ξαπλωμένη στο κρεβάτι και με πασπάτευαν από κάτω, έβαζαν χέρια να δουν τις διαστολές, να σπάσουν τα νερά, να με καθαρίσουν από τα νερά (πρώτη φορά άκουσα έτσι πράμα), να με πιέζουν στο σημείο του περινέου για να μπορώ να νιώσω να πιέσω εκεί, αφού το μωρό δεν είχε ακόμα κατέβει, να είμαι καθηλωμένη στο κρεβάτι και να νιώθω τρομερή απελπισία, αφού δεν με άφηναν να έχω έλεγχο στη γέννα μου…».
Η δεύτερη περίπτωση αφορά γυναίκα που γέννησε σε κρατικό νοσοκομείο την περίοδο της πανδημίας «με υποχρεωτική καισαρική, κάτω από αρκετή ψυχολογική βία».
Η τρίτη περίπτωση αφορά γυναίκα «που έζησε μια βαθιά τραυματική εμπειρία, που πριν ακόμα γεννήσει, έλεγε «τα θέλω της», αλλά στο τέλος έγινε ό,τι ήθελε ο γιατρος, έκαναν στο σώμα μου ό,τι ηθελαν… ορούς, επισιοτομή, βεντούζα, επισκληρίδιο…». Παρόμοια και η τέταρτη μαρτυρία, με τη γυναίκα να καταγγέλλει ότι «δεν την άφηναν να έχει κοντά της το μωρό της παρόλο που το ζήτησε για skin to skin», ενώ για «υποχρεωτική καισαρική» μίλησε και η πέμπτη γυναίκα.
Η έκτη μαρτυρία προήλθε από γυναίκα που είπε ότι «3 μέρες πριν την αναμενόμενη ημερομηνία τοκετού, είχε συνέχεια συσπάσεις και πόνους. Τελικά – πρόσθεσε – με πήραν μέσα, μου έσπασαν τα νερά και άρχισε μια διαδικασία πολύ άσχημη, γιατί πέρασαν σχεδόν όλοι, νοσοκόμες, μαίες και ο γιατρός να μου κανουν κολπική…ό,τι χειρότερο και ντροπιαστικό. Ερχόταν ο ένας, έφευγε ο αλλος…Ήταν μεγάλο το σοκ». 
Σε εξέλιξη το πρόγραμμα RESPECT
«Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα RESPECT που αφορά τη φροντίδα μητρότητας με σεβασμό και τη συμμετοχική λήψη αποφάσεων, βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη στην Κύπρο, είπε στην εκδήλωση ο δρ Νίκος Μίτλεττον αναπληρωτής καθηγητής Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Επιστήμες Υγείας στο Τμήμα Νοσηλευτικής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), αντιπρόεδρος του Τμήματος και συντονιστής του RESPECT. Ανέφερε ότι «η πρώτη έρευνα για τη μαιευτική βία που έκανε ο ΣΠΑΒΟ και η δεύτερη έρευνα για τη φροντίδα της μητρότητας με σεβασμό, «τρέχουν» παράλληλα. Μεθοδολογικά – πρόσθεσε – αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί θα δούμε πώς συνάδουν τα αποτελέσματα, απευθυνόμενοι προς τις γυναίκες της Κύπρου με ερωτήματα για τη μαιευτική βία και για τη φροντίδα με σεβασμό. Δεν είμαστε ακόμα σε θέση να δώσουμε τα δικά μας τελικά αποτελέσματα, μπορούμε όμως αυτή τη στιγμή να πούμε ότι αυτά είναι πολύ παρόμοια με τα αποτελέσματα της έρευνας του ΣΠΑΒΟ». 
ΕΞ ΑΦΟΡΜΗΣ
Παίρνοντας τον λόγο στην ανοικτή συζήτηση του ΣΠΑΒΟ, του Birth Forward και του Τμήματος Νοσηλευτικής του ΤΕΠΑΚ για τη μαιευτική βία στην Κύπρο στις 7 Δεκεμβρίου 2023, σχολίασα ότι απουσιάζουν οι άντρες από τη συνολική εικόνα και ρώτησα με ποιο τρόπο μπορούν να εμπλακούν θετικά στο θέμα της εγκυμοσύνης;
Μου απάντησε η επιστημονική διευθύντρια του ΣΠΑΒΟ δρ Άντρη Ανδρονίκου ότι «ο δρόμος της μητρότητας και του τοκετού, είναι ένας πολύ μοναχικός και πολύ προσωπικός δρόμος για τις γυναίκες». Πρόσθεσε ότι «μπορεί να είναι κοντά τους και να τις στηρίζουν ο σύντροφος τους και τα μέλη της οικογένειας τους, αλλά είναι ένας δρόμος που η κάθε γυναίκα τον βιώνει μόνη της με ένα πολύ διαφορετικό τρόπο…».
Θα έλεγα στους άντρες αναγνώστες να σκεφτούμε μαζί για λίγο, την τεράστια δυναμική αυτής της μοναχικής πορείας της γυναίκας, που είναι μια άλλη διάσταση της…μοναδικότητας της και που εμείς οι άντρες δεν θα καταλάβουμε και δεν θα περπατήσουμε ποτέ…
Πηγή: Philenews
