Αναστασία Παπαδοπούλου: Κλείνει ο θεσμικός κύκλος στη «ΦΩΝΗ» – Έγιναν πολλά, απαιτούνται περισσότερα
Τι άλλαξε και τι πρέπει να αλλάξει στα ζητήματα της σεξουαλικής κακοποίησης στη χώρα μας, είναι μόνο μερικά από τα ζητήματα που θέτει στον «Φ» η πρόεδρος του Συμβουλίου «ΦΩΝΗ», Αναστασία Παπαδοπούλου. Δέκα χρόνια μετά από την εκστρατεία ορόσημο «Ένα στα πέντε», τα λιμνάζοντα νερά τάραξαν, ωστόσο, απομένουν ακόμα να γίνουν πολλά σε επίπεδο πρόληψης. Μέσα από την εμπειρία και την εμπλοκή της, υπογραμμίζει ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένο προφίλ ούτε του θύματος, ούτε του θύτη, ενώ η σεξουαλική κακοποίηση αφορά κάθε σπίτι.
Ολοκληρώνοντας τον θεσμικό κύκλο σε ότι αφορά τη «ΦΩΝΗ» τον ερχόμενο Μάρτιο, τονίζει πως τίποτα δεν τελείωσε. Υπάρχουν πολλά να γίνουν σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση των παιδιών αλλά και την ενημέρωση των γονέων.
Έχουν περάσει 10 και πλέον χρόνια από την εκστρατεία «Ένα στα πέντε», που φαίνεται να τάραξε τα λιμνάζοντα νερά στα ζητήματα της καταπολέμησης της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. Πώς είναι σήμερα η κατάσταση; Τινάξαμε τελικά το πέπλο της σιωπής;
Έχουν σημειωθεί τεράστιες αλλαγές. Έχουμε αφύπνιση της κοινωνίας. Πριν από 10 χρόνια κανείς δεν συζητούσε. Αν ακούγαμε ποτέ για σεξουαλική κακοποίηση παιδιών ήταν μόνο μέσα από δικαστικές αποφάσεις και μόνο σε εξαιρετικά σοβαρές υποθέσεις. Ποτέ δεν συζητείτο στην τηλεόραση, αλλά ούτε στον έντυπο Τύπο τύγχανε ανάλυσης.
Έσπασε το ταμπού και πια μπορούμε να μιλάμε γι’ αυτό το θέμα. Για ν’ αντιμετωπίσεις ένα πρόβλημα πρέπει πρώτα ν’ αναγνωρίσεις ότι υπάρχει. Άρα, πρώτα ως κοινωνία θα έπρεπε να δεχθούμε ότι υπάρχει.
Κι εγώ, μέσω της εκστρατείας «Ένα στα πέντε», έμαθα. Προσωπικά δεν είχα ιδέα τότε για τα θέματα της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. Η εμπλοκή μου έγινε αρχικά ως εκπρόσωπος του Ιδρύματος Λεβέντη στη Συντονιστική Επιτροπή. Τότε άρχισα να διαβάζω, να μαθαίνω και να μιλώ με ήδη εμπλεκόμενα πρόσωπα κι από κείνους άρχισα να μαθαίνω.
Ένα από τα σημαντικά πράγματα που έγιναν μέσω εκείνης της εκστρατείας, ήταν η τροποποίηση της νομοθεσίας.
Στην ουσία θεσπίστηκε μια εντελώς καινούργια νομοθεσία το 2014, βασισμένη στη Σύμβαση Λαζαρόντε αλλά και στην Ευρωπαϊκή Οδηγία, η οποία άλλαζε άρδην το πώς έπρεπε να αντιμετωπίζει το κράτος αυτό το ζήτημα. Μέχρι τότε, ο ποινικός κώδικας συμπεριελάμβανε αδικήματα που αφορούσαν βιασμό, διαφθορά ανηλίκου, άσεμνη επίθεση κ.ά. ή διαχωρίζονταν τα θύματα βάσει φύλου. Μέσα από τη νέα νομοθεσία, προστέθηκαν αδικήματα που αφορούν κυρίως το διαδίκτυο, αυξήθηκαν οι ποινές για όλα τα αδικήματα, ακόμα και γι’ αυτά που δεν υπάρχει επαφή.
Ταυτόχρονα, η νομοθεσία θέτει επί τάπητος τις υποχρεώσεις του κράτους για ενεργό ρόλο στην πρόληψη και την προστασία των δικαιωμάτων των θυμάτων. Ήταν ένα τεράστιο βήμα. Ωστόσο, κρίθηκε ότι ναι μεν η νομοθεσία περιλαμβάνει πολλά και σημαντικά, αλλά για να μην μείνει στα χαρτιά, έπρεπε να γίνουν δράσεις που θα φέρουν ζωή στο γράμμα του νόμου. Ζητήσαμε να γίνει η Εθνική Στρατηγική για την καταπολέμηση της Σεξουαλικής Κακοποίησης Παιδιών, η οποία καταρτίστηκε το 2016 με εμπλοκή τεσσάρων υπουργείων.
Aν έπρεπε σήμερα να κάνετε έναν απολογισμό για το τι πέτυχε στο πεδίο το Συμβούλιο «ΦΩΝΗ», τι θα λέγατε; Δώσατε «ΦΩΝΗ» στα θύματα; Δώσατε «ΦΩΝΗ» στους προβληματισμούς και τις ανησυχίες των παιδιών και των εφήβων;
Το Συμβούλιο «ΦΩΝΗ», ιδρύθηκε το 2018, άρα όλα όσα έγιναν προηγουμένως δεν θα ήταν σωστό να τα αποδίδουμε στη «ΦΩΝΗ». Σίγουρα, δόθηκε φωνή στα θύματα. Αυτό φαίνεται μέσα από την αύξηση των καταγγελιών. Η σιωπή άρχισε να σπάει. Αν δόθηκε αποτελεσματικά και ολοκληρωμένα; Θεωρώ πως ακόμη όχι. Υπάρχει αρκετή δουλειά ακόμη που πρέπει να γίνει.
Αναφέρατε τους έφηβους. Νιώθω ότι ως κοινωνία και ως ενήλικες δεν αντιληφθήκαμε πως ο κόσμος που μεγαλώνουν και κοινωνικοποιούνται σήμερα οι έφηβοι μας είναι διαφορετικός. Δεν έχουμε ακούσει, στον βαθμό που θα έπρεπε, τις ανάγκες τους ν’ αντιμετωπίσουν τον κόσμο.
Να εμπλέξουμε πολύ περισσότερο τους ίδιους τους νέους στον σχεδιασμό των πολιτικών που τους αφορούν αλλά και στις δράσεις μας. Να ενημερωθούμε από τους ίδιους για τον κόσμο τους και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν.
Λέμε για τους κινδύνους στο διαδίκτυο. Εμείς γνωρίζουμε ότι πρόκειται για ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται από τους επιτήδειους. Τις λεπτομέρειες τις γνωρίζουμε στο… περίπου. Η τεχνολογία τρέχει με γοργούς ρυθμούς. Άρα, πρέπει να επενδύσουμε πολύ περισσότερο στην παιδεία, ώστε, αφού δεν μπορούμε να προβλέψουμε τους κινδύνους, τουλάχιστον να δώσουμε τα εφόδια στους νέους να το πράξουν.
Έχουμε ακόμη δρόμο να διανύσουμε σε ό,τι αφορά την πρόληψη
Τι κρατάτε μέσα από τις συνέργειες που έγιναν με τους συνεργαζόμενους οργανισμούς; Έχει δημιουργηθεί εκείνο το δίχτυ προστασίας ώστε τα θύματα να μην επανα-τραυματίζονται;
Νομίζω πως έχει δημιουργηθεί το δίχτυ προστασίας, πολύ αποτελεσματικά σε ότι αφορά την αντιμετώπιση των περιστατικών. Η υποδομή που υπάρχει στο «Σπίτι του Παιδιού», κάτω από την ομπρέλα του οποίου συνεργάζονται όλες οι υπηρεσίες, προσφέρει την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση για τα παιδιά–θύματα.
Ωστόσο, σε ό,τι αφορά την πρόληψη, έχουμε ακόμη δρόμο να διανύσουμε. Τουλάχιστον, σε ό,τι αφορά την ενημέρωση και την ενδυνάμωση, ιδίως των παιδιών, σίγουρα έχουν γίνει βήματα στα σχολεία, μέσα από τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση που γίνεται από το 2011. Υπάρχει, όμως, ένα κενό που αφορά τη δευτερογενή πρόληψη και επηρεάζει τις υπηρεσίες του κράτους.
Aν, για παράδειγμα, έχουμε ένα παιδί, για το οποίο από το σχολείο υπάρχουν αναφορές για παραβατική συμπεριφορά, υπάρχει άλλη αναφορά από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας ότι μπορεί να παρακολουθεί την οικογένεια, ή υπάρχουν ταυτόχρονα καταγγελίες για άλλα περιστατικά που αφορούν την οικογένεια. Αν αυτά τα στοιχεία δεν συνενωθούν, δεν θα αντιληφθεί κανείς ότι μια κατάσταση πλησιάζει σε κίνδυνο ή ότι μπορεί κάποιος να εκμεταλλευτεί την ευαλωτότητα του παιδιού. Αυτή είναι η δευτερογενής πρόληψη.
Εδώ και τρία χρόνια υπάρχει σχεδόν έτοιμο πρόγραμμα το οποίο είχε δημιουργηθεί κάτω από την Εθνική Στρατηγική σε συνεργασία με την Ελλάδα και άλλες χώρες, το σύστημα CAN – MDS, όπου όλες οι υπηρεσίες θα μπορούν να βάζουν μέσα όσες πληροφορίες έχουν από τα δικά τους περιστατικά και αν εντοπιστεί περιστατικό το οποία έχει αναφορές από διαφορετικές υπηρεσίες, τότε να ηχεί συναγερμός για άμεση παρέμβαση. Δυστυχώς, δεν έχει προχωρήσει, ενώ η κ. Ανθούση είχε προχωρήσει την εφαρμογή του συστήματος αυτού, δυστυχώς έχει σκαλώσει.
Πριν να το καταλάβω, βρέθηκα αναμεμειγμένη
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να ασχοληθείτε προσωπικά με τα ζητήματα καταπολέμησης της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στην Κύπρο;
Δεν ήταν ποτέ μια συνειδητή απόφαση η εμπλοκή μου. Ήταν μικρά–μικρά βήματα που προέκυψαν και πριν να το καταλάβω, ήμουν εντελώς αναμεμειγμένη. Η δράση μου άρχισε ως νομικός σύμβουλος του Ιδρύματος Λεβέντη και με τη συμμετοχή μου στη Συντονιστική Επιτροπή.
Άρχισα να μελετώ και να προσπαθώ να καταλάβω περισσότερα. Στη συνέχεια, προέκυψε η ανάγκη της τροποποίησης της νομοθεσίας για την οποία συνεργαστήκαμε με την κ. Ζαννέτου. Δεν ξύπνησα ένα πρωί και είπα ότι θέλω να ασχοληθώ με αυτό το θέμα.
Ο κίνδυνος της σεξουαλική κακοποίησης μας αφορά όλους
Υπήρξε κάτι συγκεκριμένο πέρα από τις γνωστές υποθέσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας το οποίο σας συντάραξε;
Σίγουρα υπήρξαν… Να σημειώσουμε, βέβαια, πως δεν έχω καμία προσωπική εμπλοκή με τα περιστατικά. Ενημερώνομαι πληροφοριακά για περιστατικά από τις υπηρεσίες στο «Σπίτι του Παιδιού» ή από την Αστυνομία, χωρίς βεβαίως να παραβιάζονται τα προσωπικά δεδομένα του θύματος. Μου έχουν περιγράψει περιστατικά που είχαν συγκλονιστεί και οι ίδιοι οι αστυνομικοί που τα διαχειρίζονται.
Σε κάποια επαρχία, όπου ο χώρος που γίνονταν τα αδικήματα ήταν ένα υπόγειο. Όταν κατέβηκαν κάτω, ένιωθαν ότι έμπαιναν σε ταινία τρόμου με τα όσα αντίκρισαν. Στην περίπτωση αυτή εμπλέκονταν δύο κορίτσια.
Άλλη υπόθεση, η οποία μπορώ να πω ότι με είχε συγκλονίσει αλλά μας έκανε να δουλέψουμε ακόμη περισσότερο στα θέματα του διαδικτύου, ήταν όταν κάποιος, μέσω του Instagram, είχε πείσει πέντε διαφορετικά αγόρια μετά από μήνες, να τους συναντήσει και να προχωρήσει σε κακοποίησή τους.
Ήταν η πρώτη φορά που αντιμετωπίζαμε ένα τέτοιο γεγονός που αφορά και αγόρια και κορίτσια. Ήταν το σημείο αναφοράς για πράγματα τα οποία θα έπρεπε να διορθωθούν.
Ειδικά τελευταίως, που ακούμε περιστατικά που αφορούν ανήλικους μεταξύ τους, είναι αυτό που λέγαμε και πριν ότι για τους εφήβους μας έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε ακόμη, διότι φαίνεται ότι όχι μόνο οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν από ενήλικες, αλλά οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν λόγω της συμπεριφοράς που εφαρμόζουν οι ίδιοι στη δική τους κοινωνικοποίησή είναι τεράστιοι και φαίνεται και από τους αριθμούς.
Παρά τη «σκληρότητα» του δικηγορικού επαγγέλματος το οποίο εξασκήσατε για κάποια χρόνια, όταν ήρθατε αντιμέτωπη με παιδία–θύματα σεξουαλικής κακοποίησης και τις ιστορίες τους, άλλαξε η οπτική σας για τον κόσμο;
Δεν έχω μιλήσει ποτέ σε παιδί–θύμα, εφόσον δεν έχω αυτή την εξειδίκευση. Έχω μιλήσει, όμως, σε πάρα πολλούς ενήλικες οι οποίοι κακοποιήθηκαν όταν ήταν παιδιά και πράγματι άλλαξε η οπτική μου για τον κόσμο. Πολλοί από τους ενήλικες που μίλησα ήταν συνομήλικοι μου.
Ήταν συγκλονιστικό για μένα να σκέφτομαι ότι όταν η δική μου παιδική ηλικία χαρακτηριζόταν από παιχνίδι και ανεμελιά στους δρόμους της γειτονιάς, υπήρχαν παιδιά που περνούσαν αυτό το μαρτύριο για το οποίο τότε δεν ακούγαμε ποτέ τίποτε.
Είναι από εκεί που προέκυψε και η ιδέα για το Κέντρο ΝΗΜΑ που εγκαινιάστηκε τον Ιούλιο για παροχή υπηρεσιών σε ενήλικες που κακοποιήθηκαν όταν ήταν παιδιά, διότι και αυτοί έχουν τα ίδια δικαιώματα τα οποία δεν έπρεπε να χάσουν απλά και μόνο επειδή έγιναν 18 χρονών.
Μέσα από τη συζήτηση για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση διαπιστώνεται ότι υπάρχουν ακόμη οι φωνές που θεωρούν ότι η σεξουαλική κακοποίηση δεν αφορά το δικό μας σπίτι, δεν αφορά τα δικά μας παιδιά. Τελικά, τι γίνεται στο δικό μας σπίτι;
Δυστυχώς, δεν υπάρχει προφίλ του θύματος, ούτε και προφίλ του θύτη. Η σεξουαλική κακοποίηση θα λάβει χώρα όπου οι περιστάσεις το επιτρέψουν και το ευνοήσουν. Θα λάβει χώρα όταν, συνήθως, υπάρχουν σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ ενός παιδιού και κάποιου ενήλικα και εκείνος ο ενήλικας εκμεταλλευτεί αυτή τη σχέση εμπιστοσύνης.
Άρα, το ότι δεν θα συμβεί στο δικό μας σπίτι, δυστυχώς, δεν ισχύει.
Και είναι αυτή η άρνηση που αποτελεί τεράστιο εμπόδιο για την καταπολέμηση των αδικημάτων. Ενώ με τους επαγγελματίες που ασχολούνται με παιδιά, ιατρικούς λειτουργούς, εκπαιδευτικούς, αστυνομικούς, κοινωνικούς λειτουργούς έχουμε κάνει πρόοδο –διότι έπρεπε να έρθουν σε εκπαιδεύσεις και να ενημερωθούν σχετικά– με τους γονείς δεν υπάρχει η ίδια πρόοδος.
Έχω πάει πάρα πολλές φορές σε εκδηλώσεις συνδέσμων γονέων και, δυστυχώς, η προσέλευση είναι πενιχρή, κυρίως λόγω αυτής της άρνησης ή της άγνοιας ότι αυτός ο κίνδυνος μας αφορά όλους. Γι’ αυτό και η τελευταία μας εκστρατεία αφορά γονείς. Είναι η κρίσιμη ομάδα η οποία πρέπει να φτάσουμε για να προωθήσουμε την πρόληψη.
Ελπίζω ότι θα συνεχίσω να βοηθώ
Ολοκληρώνετε τον κύκλο σας από το Συμβούλιο «ΦΩΝΗ» και αποχωρείτε τον ερχόμενο Μάρτιο. Νιώθετε ότι αφήνετε πίσω σας όσα θα θέλατε να κάνετε μέχρι τώρα;
Δεν τα κάναμε όλα και τελείωσε. Έχουμε πολλά να κάνουμε σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση των παιδιών και την ενημέρωση των γονέων. Να επεκτείνουμε τις υπηρεσίες του «Σπιτιού του Παιδιού» σε όλα τα είδη κακοποίησης παιδιών. Δεν γίνεται να διαχωρίζουμε τα θύματα. Δεν υπάρχει κάτι πιο σοβαρό από τα άλλα.
Δεν έχουν γίνει ουσιαστικά βήματα ως προς τη δευτερογενή πρόληψη. Ωστόσο, νιώθω έντονα πως ο δικός μου κύκλος, τουλάχιστον θεσμικά, πρέπει να κλείσει και να υπάρξει αλλαγή προσώπων, να φέρουν φρέσκες ιδέες και φρέσκο τρόπο αντιμετώπισης.
Το Συμβούλιο «ΦΩΝΗ», το 2024, που θα αποχωρήσω, συμπληρώνει 6 χρόνια ύπαρξης και νομίζω ότι χρειάζεται κάποιον που θα το πάρει στον επόμενο κύκλο του. Επίσης, δεν πρέπει ποτέ να ταυτίζεται απόλυτα ένας σκοπός με ένα πρόσωπο. Σαφώς, πάντα θα ασχολούμαι αλλά… εξωθεσμικά. Εξάλλου και όταν άρχισα, δεν είχα οποιονδήποτε τίτλο. Με τον ίδιο τρόπο ελπίζω ότι θα μπορώ να συνεχίζω να βοηθώ.
Πηγή: Philenews
