Table of Contents
Ακούγοντας τη συζήτηση μιας γιαγιάς με την εγγονή της στο λεωφορείο, η πρώτη ευχή είναι αφιερωμένη στη οικογένεια: «Να κάνεις παιδιά τώρα που είναι νωρίς». Η νεαρή κοπέλα ωστόσο αντιδρά. «Πρώτα πρέπει να βγάλω λεφτά. Να βρω μια σταθερή δουλειά» απαντάει.
«Και εμείς τότε δεν είχαμε λεφτά, αλλά η μάνα μου έκανε 8 και εγώ 5» επιμένει η γιαγιά. «Δεν είναι τα πράγματα όπως τότε, γιαγιά. Εμείς δεν έχουμε σπίτι, θα κάνουμε παιδί;». Η γιαγιά συνεχίζει να επιχειρηματολογεί και η μικρή λήγει απότομα τη συζήτηση: «Δεν είμαι έτοιμη να κάνω ένα παιδί, δεν έχω κάνει ακόμα αυτά που θέλω».
Ολα τα προβλήματα της κοινωνίας σε μία συζήτηση… Ανεργία, ανασφάλεια, στεγαστικό, ατομικισμός, υπογεννητικότητα. Στις προσδοκίες και στις κοινωνικές πολιτικές που απαιτούνται για το έτος που ξεκινάει το δημογραφικό πρόβλημα έχει με βεβαιότητα μια ξεχωριστή θέση.
Οι επιστήμονες άλλωστε διαρκώς θυμίζουν: Από τη δεκαετία του ’90 οι γεννήσεις βαίνουν διαρκώς μειούμενες. Το 2022 η χώρα μας κατέγραψε τον χαμηλότερο αριθμό γεννήσεων σε 92 χρόνια, μόλις 80.000 γεννήσεις, με τον αντίστοιχο αριθμό το 1980 να είναι 150.000. Η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των χωρών με τις χαμηλότερες γεννήσεις στον κόσμο.
Απογοητευτικές προβλέψεις
Η πυραμίδα του πληθυσμού μετασχηματίζεται. Η γονιμότητα πέφτει, το ισοζύγιο γεννήσεων και θανάτων είναι αρνητικό όσο το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται. Οι Ελληνες λιγοστεύουν και γερνάνε.
Ο μισός πληθυσμός της Ελλάδας σήμερα είναι πάνω από 46 ετών. Ενώ υπάρχει και ένα δυσοίωνο σενάριο για το μέλλον. Συγκεκριμένα, έως το 2070 ο πληθυσμός της Ελλάδας θα συρρικνωθεί έως και 25% (πολύ πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που είναι 4%). Στην Ελλάδα του 2070, η πολυπληθέστερη ομάδα θα είναι γυναίκες από 90 ετών και πάνω, ενώ τα παιδιά ηλικίας έως 4 ετών θα είναι η μικρότερη πληθυσμιακή ομάδα και στα δύο φύλα.
Το Δημογραφικό αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση για τη χώρα και για να βρεθούν οι λύσεις θα πρέπει πρώτα να εντοπιστεί το πρόβλημα. Είναι ξεκάθαρο ότι δεν οφείλεται μόνο στην οικονομική κρίση, αλλά και σε μια αλλαγμένη κουλτούρα όπου η οικογένεια δεν αποτελεί προτεραιότητα, αντιθέτως αποτελεί εμπόδιο στην εκπλήρωση προσωπικών φιλοδοξιών. Από την άλλη, όμως, η λήψη μέτρων στήριξης της οικογένειας ώστε να διευκολυνθούν τα ζευγάρια είναι προαπαιτούμενο.
Μέτρα που πρέπει να ληφθούν
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών Βύρων Κοτζαμάνης εξηγεί ότι τα μέτρα που θα ληφθούν για το Δημογραφικό θα πρέπει να είναι επικεντρωμένα στο παιδί και στην οικογένεια και να στοχεύουν στη μείωση του (άμεσου ή έμμεσου) υψηλού οικονομικού κόστους που προκύπτει από τη γέννηση και το μεγάλωμα ενός παιδιού (όχι μόνο με επιδόματα αλλά και με έμφαση στην υγεία και στην παιδεία), στην εναρμόνιση της οικογενειακής με την επαγγελματική ζωή, στην άρση των έμφυλων διακρίσεων τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό βίο, στην επίλυση του στεγαστικού προβλήματος που αντιμετωπίζουν οι νέοι μέσω ενός εκτεταμένου προγράμματος κοινωνικής κατοικίας, στη μείωση της ανεργίας και στην αύξηση των διαθέσιμων εισοδημάτων, στην άρση του κλίματος αβεβαιότητας.
Ωστόσο, όπως διευκρινίζει ο κ. Κοτζαμάνης, όποια μέτρα και αν ληφθούν το επόμενο χρονικό διάστημα, δεν θα αλλάξουν ριζικά άμεσα τις υφιστάμενες συνθήκες, αλλά θα δώσουν μια προοπτική αλλαγής σε βάθος χρόνου. «Οι έχοντες την ευθύνη σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων οφείλουν αφενός να θεωρήσουν ως δεδομένες κάποιες μη αναστρέψιμες – τις αμέσως επόμενες δεκαετίες – τάσεις, αφού η αύξηση των θανάτων και η μείωση των γεννήσεων δεν είναι δυνατόν να ανατραπούν μεσοπρόθεσμα».
Η κυβέρνηση προωθεί για την επόμενη δεκαετία μια δέσμη 100 δράσεων συνολικού προϋπολογισμού 20 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος.
Για το 2025, ωστόσο, η υπουργός Οικογένειας και Κοινωνικής Συνοχής Σοφία Ζαχαράκη εξηγεί τα μέτρα στήριξης για την οικογένεια που έχουν αποφασιστεί. Μεταξύ αυτών αναφέρεται στο επίδομα γέννησης, το οποίο από 2.000 ευρώ αυξήθηκε και κυμαίνεται κλιμακωτά από τις 2.400 έως τις 3.500 ευρώ, ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών, στα vouchers για τους βρεφονηπιακούς σταθμούς, που θα φτάσουν στα 77 εκατ. ευρώ για το 2025, και στη δημιουργία επιπλέον 20.000 θέσεων σε υφιστάμενους ή νέους βρεφονηπιακούς σταθμούς. Επίσης το πρόγραμμα «Νταντάδες της Γειτονιάς» που αναμένεται το 2025 θα επεκταθεί πανελλαδικά.
Η αναζήτηση στόχου
Οι παροχές έχουν σίγουρα θετικό πρόσημο, ωστόσο, όπως έχει δείξει η διεθνής εμπειρία, οι επιδοματικές πολιτικές έχουν περιορισμένη εμβέλεια και ελάχιστα αποτελέσματα εάν δεν έχει δημιουργηθεί πρώτα ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την οικογένεια και το παιδί.
Η Νότια Κορέα ξόδεψε περισσότερα από 200 δισεκατομμύρια δολάρια τα τελευταία 16 χρόνια σε πολιτικές που αποσκοπούν στην τόνωση της γονιμότητας, συμπεριλαμβανομένων μηνιαίων επιδομάτων για τους γονείς, διευρυμένη γονική άδεια και επιδοτούμενη προγεννητική φροντίδα, ωστόσο το συνολικό της ποσοστό γονιμότητας αντί να αυξηθεί μειώθηκε κατά 25% εκείνη την περίοδο.
Η Γαλλία ξοδεύει υψηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ της για την οικογένεια από οποιαδήποτε άλλη χώρα-μέλος του ΟΟΣΑ. Ωστόσο, πέρυσι σημειώθηκε ο χαμηλότερος αριθμός γεννήσεων από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακόμη και οι σκανδιναβικές χώρες, με τα μακροχρόνια κράτη πρόνοιας, τις εγγυήσεις για τη φροντίδα των παιδιών και τις πολιτικές παρατεταμένης γονικής άδειας, αντιμετωπίζουν απότομη πτώση της γονιμότητας.
Στην προσπάθειά μας να λύσουμε το παζλ της γονιμότητας συνειδητοποιούμε ότι οι αλλαγές πολιτικής δεν έχουν αλλάξει τα χαμηλά ποσοστά γονιμότητας. Αυτό υποδηλώνει την ύπαρξη ενός άλλου λόγου για τον οποίο οι άνθρωποι δεν κάνουν παιδιά. Οι δημόσιες πολιτικές μπορεί μεν να διευκολύνουν τα ζευγάρια να εκπληρώσουν την επιθυμία τους να αποκτήσουν ένα η περισσότερα παιδιά, αλλά δεν μπορούν να δημιουργήσουν την επιθυμία για ένα παιδί.
«Θα σας πω αυτό που ακούω στο ιατρείο μου… Δεν θέλουν, δεν επιθυμούν. Περνάνε καλά και δεν θέλουν να αλλάξουν τη ζωή τους. Αυτό μου λένε οι ασθενείς μου. Και μάλιστα πολλές φορές χαλάνε και οι σχέσεις όταν ο ένας επιθυμεί και ο άλλος όχι» λέει ο ψυχίατρος Σάββας Σαββόπουλος.
«Κάποτε κάνανε παιδιά γιατί τα παιδιά ήταν εργατικά χέρια που ήταν απαραίτητα. Εχουμε ξεφύγει από αυτή την εποχή. Πλέον θεωρείται ΟΚ να μην κάνεις παιδιά. Αλλοι μου λένε ότι δεν θέλουν να φέρουν ένα παιδί σε έναν τόσο βίαιο κόσμο ή ανησυχούν για την περιβαλλοντική απειλή. Πολλοί είναι αυτοί που είχαν δύσκολα παιδικά χρόνια και δεν θέλουν να αναπαραγάγουν το ίδιο μοντέλο, τα ίδια λάθη».
Οπως τονίζει ο κ. Σαββόπουλος, δεν υπάρχει όραμα «ούτε εθνικό, αλλά ούτε και προσωπικό», οι άνθρωποι δεν έχουν βρει τον σκοπό τους και δεν έχουν όνειρα, και χωρίς όνειρο και φαντασία δεν μπορείς να κάνεις οικογένεια.
Πηγή: To Vima
