Η φράση γηράσκω αεί διδασκόμενος, δεν είναι μια θεωρητική κατασκευή ή ένα απόφθεγμα ξερό και στεγνό, αλλά τρόπος ζωής.
Στη σύγχρονη εποχή των υψηλών ταχυτήτων παντός είδους, του άγχους για την επιβίωση και την επόμενη μέρα, έχουμε γίνει έρμαιο και όμηροι, επί της ουσίας, μιας κατάστασης εγκλωβισμού στην αέναη καθημερινότητα, η οποία κατασπαράζει κάθε ρανίδα αυτού που μας κάνει άνθρωπους, δηλαδή της δημιουργικότητας, της αναζήτησης, των μεγάλων ερωτημάτων και εν τέλει της προσπάθειας μας να γίνουμε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας.
Το οξύμωρο είναι ότι στη σύγχρονη εποχή, η γνώση είναι διάχυτη και διάσπαρτη παντού, βρίσκεται κυριολεκτικά κάτω από την παλάμη των χεριών μας και των δακτύλων μας, αφού πλέον με το πάτημα ενός κουμπιού στο προσωπικό μας κινητό τηλέφωνο, υπάρχει κυριολεκτικά σχεδόν όλη η γνώση της ανθρωπότητας και οι πληροφορίες για να μπορέσουμε να φτάσουμε στο ευ ζην.
Όλη αυτή η πλημμυρίδα πληροφοριών και γνώσεων είναι τόσο κατακλυσμιαία που κυριολεκτικά πνίγει αυτόν που θα αποπειραθεί να επιχειρήσει να καταλήξει στο τι είναι σημαντικό και τι όχι.
Σε αυτή την πλημμυρίδα πληροφοριών γινόμαστε επίσης έρμαιο και όμηροι μιας συγκεκριμένης σύγχρονης νοοτροπίας, αυτής του εύκολου κέρδους, του εύκολου χρήματος, των εγωκεντρικών και εγωιστικών συμπεριφορών και πλέον η χειραγώγηση από επιτήδειους είναι το πλέον σύνηθες φαινόμενο.
Αντίσταση σε όλη αυτή την κατάσταση που περιγράφεται είναι η εύρεση αυτών που πραγματικά έχουν αξία -ηθική αξία- και αυτό το βρίσκουμε τόσο σε κλασσικούς αρχαίους φιλόσοφους και σοφούς όσο και σε σύγχρονους, οι οποίοι συνδυάζουν τις τεράστιες δυνατότητες που μας δίνει η τεχνολογία σήμερα.
Αριστοτέλης και Michael Sandel
Η ηθική, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, αφορά τη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Ο στόχος της πολιτικής, όπως εξηγεί στα Ηθικά Νικομάχεια, είναι να ενθαρρύνει την ηθικότητα των πολιτών και, μέσω του νόμου, να επιβάλλει ηθική βελτίωση σε αυτούς που αποκλίνουν από αυτήν. Η πολιτεία οφείλει να διαμορφώνει αγαθούς πολίτες και να προάγει το εὖ ζῆν, δηλαδή την καλή ζωή.
Ο Michael Sandel, καθηγητής πολιτικής φιλοσοφίας στο Χάρβαρντ, έχει αφιερώσει τη ζωή του στη μελέτη της ηθικής και της δικαιοσύνης. Το έργο του, ιδιαίτερα μέσω του μαθήματος “Justice: What’s the Right Thing to Do?”, έχει φέρει στο προσκήνιο ζητήματα που άπτονται της ηθικής, όχι μόνο σε ακαδημαϊκό επίπεδο, αλλά και στον δημόσιο διάλογο.
Το 2009, το μάθημα “Justice” έγινε το πρώτο του Χάρβαρντ που διατέθηκε δωρεάν στο διαδίκτυο, προσελκύοντας εκατομμύρια θεατές. Αυτό το πρωτοποριακό βήμα επανέφερε τη φιλοσοφία στη δημόσια σφαίρα, καθιστώντας την προσιτή σε όλους.
Ο Sandel συνδέεται άμεσα με την παράδοση του Αριστοτέλη, ο οποίος έβλεπε την πολιτική ως μέσο ηθικής βελτίωσης της κοινωνίας. Για τον Sandel, η ηθική δεν είναι μια αφηρημένη έννοια, αλλά ένα εργαλείο που πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την κατανόηση και την αντιμετώπιση σύγχρονων προβλημάτων. Η δημόσια συζήτηση, όπως την οραματίζεται, είναι ένας τρόπος ενίσχυσης της δημοκρατίας και προώθησης του κοινού καλού.
Η απόφαση του Χάρβαρντ να δημοσιοποιήσει το “Justice” δωρεάν έδειξε πώς η δημόσια δωρεάν και προσιτή σε όλους εκπαίδευση μπορεί να είναι ένα εργαλείο κοινωνικής αλλαγής.
Τα δύσκολα ερωτήματα
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η πρόσβαση στη γνώση είναι ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση της κριτικής σκέψης και την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.
Ο Sandel απέδειξε ότι η φιλοσοφία μπορεί να είναι προσιτή και σχετική με την καθημερινή ζωή, αν παρουσιαστεί με έναν τρόπο που αγγίζει πραγματικά τους ανθρώπους.
Από την κριτική του φιλελευθερισμού έως τις συζητήσεις για την ηθική των αγορών, το έργο του Michael Sandel θέτει στο επίκεντρο την ηθική και τη δικαιοσύνη. Μέσα από το μάθημά του “Justice” και τα πολυάριθμα βιβλία του, προσφέρει μια νέα προσέγγιση στη φιλοσοφία που επικεντρώνεται στη συμμετοχή, τον διάλογο και την ενδυνάμωση των πολιτών.
Οι συζητήσεις του Sandel επικεντρώνονται σε δύσκολα ερωτήματα: Πρέπει οι κοινωνίες να εφαρμόζουν θετικές διακρίσεις; Είναι η αξιοκρατία δίκαιη; Μπορεί η αγορά να είναι ηθική;
Αυτές οι αρχές, που έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, παραμένουν εξαιρετικά επίκαιρες. Στη σύγχρονη εποχή, ζητήματα ηθικής και δικαιοσύνης δεν περιορίζονται πλέον μόνο στην ατομική συμπεριφορά, αλλά επεκτείνονται και στη σφαίρα των επιχειρήσεων, των αγορών και της πολιτικής. Πώς, όμως, μπορούμε να ισορροπήσουμε μεταξύ ηθικής και αποτελεσματικότητας; Ποιος καθορίζει τα όρια της ηθικής στις κοινωνίες και τις αγορές μας;
Ηθική και Επιχειρήσεις
Το ζήτημα της ηθικής στον κόσμο των επιχειρήσεων έγινε εμφανές το 2001, όταν μια καπνοβιομηχανία παρουσίασε μελέτη που αποδείκνυε ανηθικότητα προσέγγισης.
Η εταιρεία υποστήριξε, μέσω μιας οικονομικής ανάλυσης κόστους-οφέλους, ότι η αύξηση της φορολογίας στα προϊόντα καπνού σε μια χώρα θα ήταν οικονομικά επιζήμια για το κράτος. Σύμφωνα με τη μελέτη, οι πρόωροι θάνατοι που προκαλούνται από το κάπνισμα προσφέρουν οφέλη στα δημόσια οικονομικά, μειώνοντας τις δαπάνες για συντάξεις και ιατρική περίθαλψη.
Η ανάλυση προκάλεσε κατακραυγή, καθώς αμφισβήτησε την ανθρώπινη αξία και περιόρισε την ηθική σε ένα ψυχρό οικονομικό πλαίσιο. Αν και η εταιρεία ζήτησε συγγνώμη, η υπόθεση άνοιξε τη συζήτηση για το πώς οι αγορές και οι επιχειρήσεις μπορούν να λειτουργούν ηθικά, χωρίς να παραβλέπουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Η υπόθεση αυτή καλύπτει ένα μεγάλο μέρος διάλεξης του Sandel, όπου γίνεται ευρεία και εις βάθος ανάλυση στα ηθικά και ανήθικά δεδομένα που υπάρχουν σε αυτήν.
Η κριτική στην αξιοκρατία και την εμπορευματοποίηση
Παράλληλα, στο “What Money Can’t Buy”, εξετάζει τα ηθικά όρια των αγορών. Ο Sandel υποστηρίζει ότι η εμπορευματοποίηση κάθε πτυχής της ζωής μπορεί να διαβρώσει τις ηθικές αξίες και να υποβαθμίσει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Για παράδειγμα, η πώληση προσωπικών δεδομένων ή η μετατροπή της υγείας σε εμπόρευμα είναι πρακτικές που απαιτούν σοβαρή ηθική επανεξέταση.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σύγκριση που κάνει στο μάθημά του μεταξύ του έργου Hamlet του Shakespeare και ενός επεισοδίου των The Simpsons. Μέσα από τέτοιες συζητήσεις, ο Sandel καλεί τους φοιτητές του να εξετάσουν τις βαθύτερες αξίες που καθορίζουν την έννοια της ποιότητας και της ηθικής.
Σε έναν κόσμο όπου η πόλωση κυριαρχεί, ο Sandel μας καλεί να αναρωτηθούμε για τις αξίες που καθορίζουν τη ζωή μας. Το έργο του δεν είναι μόνο μια πρόσκληση για διάλογο, αλλά και μια υπενθύμιση ότι η φιλοσοφία μπορεί να είναι το κλειδί για μια πιο δίκαιη και ηθική κοινωνία.
* Advocates-Legal Consultants
Πηγή: philenews.com
