Στη Μέση Ανατολή έχει επικρατήσει το ρητό “ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου”. Έτσι, η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της έτειναν αθόρυβα – και κατά καιρούς όχι τόσο αθόρυβα – να τάσσονται στο πλευρό του Ισραήλ κατά του Ιράν.
Αλλά αυτό μέχρι τώρα.
Παγιδευμένοι ανάμεσα σε αυτό που αντιλαμβάνονται ως δύο κακά, το Ριάντ και άλλα αραβικά έθνη του Περσικού Κόλπου κρατούν στάση ουδετερότητας με το Ιράν. Εν μέρει, οι παρασκηνιακές διπλωματικές κινήσεις αντικατοπτρίζουν την αδυναμία τους να επηρεάσουν την κρίση, καθώς δεν διαθέτουν μοχλούς πίεσης και επιρροή επί του ιράν και του Ισραήλ – εν μέρει, αντικατοπτρίζουν τον φόβο τους ότι θα γίνουν παράπλευρη απώλεια.
Η στάση της μη εμπλοκής είναι το πιο προφανές αποτέλεσμα ενός καταιγισμού συναντήσεων μεταξύ των διπλωματών τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Αλλά οι ρίζες της πηγαίνουν αρκετά χρόνια πίσω. Για τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές, έχει μια σημαντική επίπτωση: Κάνει το χειρότερο σενάριο μιας σειράς επιθέσεων και αντεπιθέσεων κατά τωνπετρελαϊκών εγκαταστάσεων της περιοχής λιγότερο πιθανό.
Δεν νομίζω ότι η αγορά πετρελαίου έχει τιμολογήσει πλήρως την αλλαγή στον τόνο των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας-Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης των διπλωματικών σχέσεων πέρυσι μετά από κινεζική διαμεσολάβηση και τη συνεχιζόμενη περιφερειακή διπλωματία. Για το Πεκίνο, η σχέση μεταξύ των δύο κρατών με τη μεγαλύτερη επιρροή στη Μέση Ανατολή έχει σημασία: Αγοράζει περισσότερο σαουδαραβικό και ιρανικό αργό από οποιονδήποτε άλλον. Και έτσι η Μέση Ανατολή του 2024 δεν είναι η ίδια με εκείνη πριν από πέντε χρόνια. Το πετρέλαιο μπορεί να κινδυνεύει λιγότερο απ’ ό,τι ελπίζουν πολλοί ταύροι (bulls).
Η πιο σημαντική από όλες αυτές τις διπλωματικές συναντήσεις ήταν η σπάνια επίσκεψη του Αμπάς Αραγκτσί, του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών, στη Σαουδική Αραβία την περασμένη εβδομάδα. Στο Ριάντ, έγινε δεκτός όχι μόνο από τον Σαουδάραβα ομόλογό του, όπως συνήθως συμβαίνει, αλλά και από τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Σαουδικής Αραβίας δημοσίευσαν μια σειρά φωτογραφιών από τη συνάντηση. Ο πρίγκιπας Μοχάμεντ χαμογελούσε και ο Αραγκτσί φαινόταν άνετος. Το μήνυμα δεν ήταν τόσο διακριτικό: Ίσως δεν είμαστε φίλοι, αλλά δεν χρειάζεται να είμαστε εχθροί.
Νωρίτερα, ο Αραγκτσί συναντήθηκε στις 3 Οκτωβρίου με όλους τους υπουργούς Εξωτερικών του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ), μιας ομάδας υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας που περιλαμβάνει τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κουβέιτ, το Μπαχρέιν, το Κατάρ και το Ομάν. Ο Abdel Aziz Aluwaisheg, ανώτερος διπλωμάτης του ΣΣΚ, δήλωσε ότι η συνάντηση θα μπορούσε να σηματοδοτήσει “την έναρξη μιας νέας φάσης των σχέσεων” μεταξύ του Ιράν και των Αράβων γειτόνων του.
Αυτή η αλλαγή είναι το τελευταίο σημάδι δύο τάσεων. Η πρώτη είναι η αποκλιμάκωση μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας που ξεκίνησε στα μέσα του 2021 και παγιώθηκε το 2023. Η δεύτερη είναι η απογοήτευση στο Ριάντ για τον Λευκό Οίκο και τη δεξιά κυβέρνηση του Μπενιαμίν Νετανιάχου.
Κατά τη διάρκεια της αμερικανικής εκστρατείας “μέγιστης πίεσης” κατά του Ιράν, μεταξύ 2017 και 2021, η Σαουδική Αραβία τάχθηκε στο πλευρό του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ – και, εμμέσως, στο πλευρό του Ισραήλ. Αυτό άλλαξε το 2019, αφού φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές χρησιμοποίησαν καταιγισμό μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων για να επιτεθούν στην πιο σημαντική από όλες τις εγκαταστάσεις πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας: το εργοστάσιο επεξεργασίας του Abqaiq. Το βασίλειο όχι μόνο ανακάλυψε ότι ήταν ευάλωτο με έναν τρόπο που δεν είχε εκτιμήσει ποτέ, αλλά αισθάνθηκε επίσης απογοητευμένο από τον Τραμπ, ο οποίος αρνήθηκε να προβεί σε αντίποινα κατά της Τεχεράνης.
Έκτοτε, το Ριάντ έχει επανεκτιμήσει τι είναι προς το συμφέρον της εθνικής του ασφάλειας. Δεν επιδιώκει φιλία με την Τεχεράνη, αλλά δεν ενδιαφέρεται πλέον να υποστηρίξει τις ΗΠΑ και το Ισραήλ εναντίον του Ιράν, όπως έκανε πριν. Για το βασίλειο, η διασφάλιση της ροής χρήματος από το πετρέλαιο είναι υψίστης σημασίας, για αυτό και προσπαθεί να απομακρύνει τους κινδύνους για τα δισεκατομμύρια δολάρια που διοχετεύει σε τουριστικά έργα στο πλαίσιο του προγράμματός του “Όραμα 2030”. Τα πολυτελή ξενοδοχεία στην Ερυθρά Θάλασσα προσελκύουν ξένους στο βασίλειο- οι βόμβες και οι συγκρούσεις δεν το κάνουν. Είναι άλλο ένα μέρος αυτού που ονομάζω πολιτική “Πρώτα η Σαουδική Αραβία”.
Η Τεχεράνη έχει, κατά κάποιο τρόπο, συναντήσει το Ριάντ στα μισά του δρόμου. Ο αριθμός των επιθέσεων από τους υποστηριζόμενους από το Ιράν Χούθι κατά της Σαουδικής Αραβίας έχει μειωθεί σημαντικά τους τελευταίους μήνες. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Χούθι της Υεμένης δεν έχουν βάλει στο στόχαστρο καμία σαουδαραβική πετρελαϊκή εγκατάσταση, σε μια απόκλιση από τη σειρά των επιθέσεων το 2019, το 2020, το 2021 και το 2022.
Στην τρέχουσα κρίση, το Ιράν φαίνεται να θέλει δύο πράγματα από τους Σαουδάραβες. Το πρώτο είναι διαβεβαιώσεις ότι το έδαφός τους δεν θα χρησιμοποιηθεί για να διευκολύνει μια ισραηλινή επίθεση. Το δεύτερο είναι να χρησιμοποιήσει το Ριάντ την επιρροή του στην Ουάσιγκτον για να πιέσει το Ισραήλ να προχωρήσει σε συνομιλίες κατάπαυσης του πυρός για να τερματιστούν οι συγκρούσεις στη Γάζα και τον Λίβανο. Αν τα ισραηλινά πολεμικά αεροσκάφη δεν μπορούν να πετάξουν πάνω από το βασίλειο (ούτε πάνω από τα ΗΑΕ, το Κουβέιτ, το Κατάρ, το Ομάν και το Μπαχρέιν), θα αναγκαστούν να ακολουθήσουν μακρύτερες διαδρομές είτε μέσω Συρίας και Ιράκ (κανένα από τα δύο δεν διαθέτει αεράμυνα για να σταματήσει τους Ισραηλινούς), είτε πετώντας πάνω από την Τουρκία (πολύ απίθανο, καθώς η Άγκυρα θα αντιδρούσε) ή πετώντας σε μεγάλο τόξο πάνω από την Ερυθρά Θάλασσα και τον Ινδικό Ωκεανό.
Σε αντάλλαγμα, η Σαουδική Αραβία θέλει μια υπόσχεση ότι δεν θα αποτελέσει στόχο σε τυχόν ιρανικά αντίποινα κατά του Ισραήλ. Στο Ριάντ, οι ηγέτες φαίνονταν μέχρι πρόσφατα να ανησυχούν ότι αν η Τεχεράνη υποστεί ένα καταστροφικό πλήγμα από το Ισραήλ, θα μπορούσε να απαντήσει χτυπώντας τα πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας, είτε απευθείας είτε χρησιμοποιώντας έναν από τους περιφερειακούς αντιπροσώπους της.
Και οι δύο πλευρές δεν έχουν αποκαλύψει αν υπάρχει συμφωνία στο τραπέζι, αλλά φαίνεται ότι οι δύο πλευρές έχουν, τουλάχιστον, συνεννοηθεί. Ως εκ τούτου, δεν περιμένω ότι το Ριάντ θα ανοίξει τους ουρανούς του στην ισραηλινή αεροπορία ούτε ότι η Τεχεράνη θα βάλει στη λίστα των στόχων τις τεράστιες πετρελαιοπηγές της Σαουδικής Αραβίας.
Η Μέση Ανατολή δημιουργεί συχνά απίθανες συνεργασίες. Τίποτα δεν κάνει στην άκρη τις διαφορές όπως το χρήμα. Και για τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν, το χρήμα είναι το πετρέλαιο.
Απόδοση – Επιμέλεια: Στάθης Κετιτζιάν
BloombergOpinion
Πηγή: philenews.com
