Mέχρι και το 40% φτάνουν οι υπόδικοι και καταδικασθέντες στα αστυνομικά κρατητήρια
Η πρόσφατη απόδραση από τα αστυνομικά κρατητήρια Λακατάμιας, για όσους δεν θέλουν να προσεγγίζουν επιδερμικά και μονοδιάστατα ζητήματα της επικαιρότητας, αναδεικνύει ένα τεράστιο πρόβλημα με το οποίο έρχονται αντιμέτωποι πολύ συχνά όσοι ασχολούνται με τον τομέα της ασφάλειας στην Κύπρο. Τα βαφτισμένα ως «φυλακές» αστυνομικά κρατητήρια…
Πρόκειται για χώρους κράτησης που διαχειρίζεται η Αστυνομία και κυρίως προορίζονταν για να φιλοξενούν υπόπτους για αδικήματα. Δηλαδή, πρόσωπα που τίθενται υπό σύλληψη και θα πρέπει να περιοριστούν τουλάχιστον για 24 ώρες ή άτομα που κρατούνται (για διάστημα μέχρι οκτώ ημερών έκαστο διάταγμα) με δικαστική απόφαση για διαφύλαξη του ανακριτικού έργου.
Η εικόνα σήμερα
Ο υπερπληθυσμός στις Κεντρικές Φυλακές, ωστόσο, και η ανάγκη για αποφόρτιση του σωφρονιστικού ιδρύματος έχει ωθήσει σταδιακά το Υπουργείο Δικαιοσύνης να κηρύττει χώρους κράτησης της Αστυνομίας ως φυλακές μέσω σχετικών διαταγμάτων. Έτσι άτομα που δικάζονται για σοβαρά ποινικά αδικήματα ή έχουν καταδικαστεί σε φυλάκιση, αντί να καταλήξουν στο σωφρονιστικό ίδρυμα, κρατούνται σε δομές της Αστυνομίας. 
Αρκεί να σημειώσουμε ότι σύμφωνα με αδιάψευστα στοιχεία του «Φ», μέχρι και το 2022 η Αστυνομία διαχειριζόταν 22 χώρους κράτησης συνολικής χωρητικότητας 202 προσώπων (επιπλέον 130 διοικητικοί κρατούμενοι στον ΧΩΚΑΜ Μενόγειας), με τα 10 εξ αυτών των κρατητηρίων να έχουν κηρυχθεί ως φυλακές. Αυτή η κατάσταση δεν έχει διαφοροποιηθεί δραματικά σήμερα. Όσο δε για τον αριθμό των προσώπων που έπρεπε να κρατούνται από το Τμήμα Φυλακών αλλά βρίσκονται σε αστυνομικά κρατητήρια, προκαλεί αίσθηση.
Ασφαλείς πληροφορίες του «Φ» αναφέρουν ότι κατά περιόδους ένα ποσοστό λίγο πάνω από το 40% των προσώπων που κρατείτο από την Αστυνομία, αφορούσε σε περιπτώσεις υποδίκων και καταδικασθέντων σε φυλάκιση. Μιλάμε για έναν αριθμό μεταξύ 80 και 90 ατόμων. Η συντριπτική πλειοψηφία τους (περίπου τα ¾) ήταν πρόσωπα που δικάζονται για σοβαρά ποινικά αδικήματα (υπόδικοι). Όσο για τους υπόλοιπους είναι άτομα στα οποία έχει επιβληθεί ποινή φυλάκισης.
Βέβαια, το Υπουργείο Δικαιοσύνης εδώ και μήνες έχει δρομολογήσει έργα 1.7 εκατ. ευρώ ώστε να αυξηθεί η χωρητικότητα στις Κεντρικές Φυλακές κατά 200 άτομα. 
Τα επακόλουθα
Άνθρωποι με γνώση θεμάτων ασφαλείας, οι οποίοι μίλησαν στον «Φ», σχολιάζοντας το γεγονός ότι η Αστυνομία έχει επιφορτιστεί με αυτό το καθήκον, το συνδέουν με πολλές αρνητικές παρενέργειες που παρατηρούνται. Αύξηση μεταγωγών από τη μια άκρη της Κύπρου στην άλλη που εκτελούνται από μέλη της Αστυνομίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, επηρεασμός προγραμματισμού δικαστικών διαδικασιών, φαινόμενα διαφυγής προσώπων από νόμιμη κράτηση, ανεπαρκείς αστυνομικές διευθετήσεις και αύξηση πιθανοτήτων για λανθασμένους χειρισμούς από μέλη της Αστυνομίας, είναι κάποια από τα αρνητικά φαινόμενα που συσχετίζουν με το γεγονός ότι το αστυνομικό Σώμα επιφορτίστηκε και με αυτή την ευθύνη.
Τα αίτια
Τα αίτια για το γεγονός ότι η Αστυνομία καλείται να διαχειρίζεται κρατούμενους που θα έπρεπε να βρίσκονται υπό την ευθύνη του σωφρονιστικού ιδρύματος, αποδίδεται στην διαχρονική αδυναμία της κυπριακής Πολιτείας να βρεθεί ένα βήμα μπροστά. Τα αντανακλαστικά της Πολιτείας με τον υπερπληθυσμό των Φυλακών δεν λειτούργησαν έγκαιρα και η διόγκωση του προβλήματος βρήκε την εκτελεστική εξουσία να ακολουθεί πάλι τα γεγονότα. 
Τι λένε τα στοιχεία
Ανεξάρτητα, πάντως, από τις πιο πάνω θέσεις, ο «Φ» συγκέντρωσε στοιχεία, γεγονότα και πληροφορίες σε σχέση με περιστατικά που έχουν να κάνουν με κρατούμενους κι απασχόλησαν την επικαιρότητα, στην προσπάθεια του να ρίξει φως σε ό,τι αφορά αυτό το ουσιώδες κεφάλαιο που αφορά τη δημόσια ασφάλεια. Τα δικά μας ευρήματα, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Αστυνομία κλήθηκε να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά, αλλά ελέω εγκαταστάσεων, απουσίας ειδικών δομών και άλλων παραγόντων δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να περάσει με άριστα το τεστ.
Παραθέτουμε, λοιπόν, κάποιες ενδεικτικές περιπτώσεις:
– Ιανουάριος 2024 – Υπόδικος πήρε μεταλλική ράβδο από κρατητήριο που προοριζόταν για άτομο με κινητικό πρόβλημα – Κρατούμενοι σε χώρους για ανήλικους ή ανάπηρους: Η απόδραση 28χρονου Ελληνοκύπριου υπόδικου για ποινική υπόθεση την προπερασμένη Πέμπτη από τα κρατητήρια Λακατάμιας, εγείρει θέμα ακαταλληλότητας των κτηριακών εγκαταστάσεων.
Ο δραπέτης (παραδόθηκε την Πέμπτη στην Αστυνομία) κατάφερε να μετακινήσει μέρος της τοιχοποιίας και να διαφύγει. Ο λόγος για παράθυρο αποτελούμενο από υαλότουβλα, το οποίο ήταν ένθετο στον τοίχο του κρατητηρίου του. Ο υπόδικος απομάκρυνε το κονίαμα και τα άλλα υλικά που συνέδεαν το εν λόγω παράθυρο με τον τοίχο, χρησιμοποιώντας αιχμηρό όργανο. Το ζήτημα, όμως, δεν έχει να κάνει μόνο με την ακαταλληλότητα της κτηριακής εγκατάστασης.
Το ερώτημα που τίθεται είναι πώς κατάφερε κρατούμενος για σοβαρή υπόθεση να βρεθεί με αιχμηρό όργανο. Όπως πληροφορήθηκε ο «Φ», ο 28χρονος απέσπασε μεταλλική ράβδο από κρατητήριο, το οποίο προορίζεται για άτομα με κινητικά προβλήματα. Πρόκειται για ράβδο κινητικής υποστήριξης που είναι βιδωμένη στον τοίχο.
Οι ίδιες πληροφορίες μας αναφέρουν ότι λόγω υπερπληθυσμού κρατουμένων τα δυο κρατητήρια στη Λακατάμια για άτομα με αναπηρία, πολύ συχνά και λόγω ανάγκης, δεν χρησιμοποιούνται για το σκοπό που διαμορφώθηκαν. Με απλά λόγια, κρατούμενοι για σοβαρά ποινικά αδικήματα καταλήγουν σε χώρο όπου έχουν επαφή με μεταλλικά αντικείμενα. Το ζήτημα στα κρατητήρια Λακατάμιας δεν περιορίζεται, όμως, μόνο στα πιο πάνω. Τα τέσσερα κρατητήρια για ανηλίκους, λόγω περιστάσεων, συχνά χρησιμοποιούνται από ενήλικες κρατούμενους. «Κρατητήρια ανηλίκων έχουν παράθυρο με διπλό γυαλί, ενώ στην έξω πλευρά υπάρχει μεταλλική σχάρα. Όταν κρατείται εκεί ένας ενήλικας με τάσεις αυτοχειρίας ή εγκληματική διάθεση, αντιλαμβάνεσαι ότι αν καταφέρει να σπάσει το γυαλί μπορεί είτε να αυτοτραυματιστεί είτε να το χρησιμοποιήσει σε βάρος άλλου προσώπου» ανέφερε στην εφημερίδα μας πηγή με καλή γνώση των δεδομένων.
– Νοέμβριος 2022 – Ύποπτος για υπόθεση στη Λευκωσία κρατήθηκε στην Πάφο παρά τις προσπάθειες του Δικαστή: Όσοι ασχολούνται με ποινικές υποθέσεις στα δικαστήρια γνωρίζουν ότι σε αρκετές περιπτώσεις η έλλειψη χώρων κράτησης επηρεάζει ακόμα και δικαστικές διαδικασίες. Παροιμιώδες είναι αυτό που είχε γίνει τον Νοέμβριο του 2022, όταν το ΤΑΕ Λευκωσίας είχε συλλάβει συνολικά 14 πρόσωπα για τον φόνο του Τανσού Τσιντάν στις Κεντρικές Φυλακές. Ανάμεσα τους και τρεις δεσμοφύλακες. Ο ένας εκ των τριών σωφρονιστικών υπαλλήλων, σε βάρος του οποίου εκδόθηκε διάταγμα προσωποκράτησης, επρόκειτο να κρατηθεί στην Πάφο, ελλείψει χώρων κράτησης. Ο δικηγόρος του είχε αναφέρει ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας πως είναι αδύνατο λόγω της απόστασης να προασπίσει τα δικαιώματα του πελάτη του (βλ. συνεννοήσεις και απόσταση). Ο Δικαστής προσπάθησε να δώσει λύση, αλλά η Αστυνομία αδυνατούσε. Αποδείχθηκε πως υπήρχε πρόβλημα όχι μόνο με την πληρότητα των χώρων κράτησης, αλλά και ότι έπρεπε οι ύποπτοι δεσμοφύλακες να κρατηθούν ξεχωριστά από 11 άλλους υπόπτους που εξέτιαν ποινές φυλάκισης… Πολύ συχνά, λοιπόν, μέλη της Αστυνομίας καλούνται να μεταφέρουν πρόσωπα από το ένα άκρο της Κύπρου στο άλλο, λόγω συνθηκών όπως και η προαναφερθείσα.
– 2022 – Για μήνες εκτός λειτουργίας ο μοναδικός χώρος κράτησης ατόμων με βίαιη συμπεριφορά ή τάσεις αυτοχειρίας: Το -μέχρι πρότινος- μοναδικό δωμάτιο παγκυπρίως που είναι ειδικά διαμορφωμένο ώστε να κρατούνται εκεί υψηλού κινδύνου περιπτώσεις ατόμων και βρίσκεται στα αστυνομικά κρατητήρια Λακατάμιας, ήταν εκτός λειτουργίας για μεγάλο χρονικό διάστημα λόγω ακαταλληλότητας. Τα στοιχεία μας δείχνουν ότι δεν χρησιμοποιείτο τουλάχιστον από τις αρχές του 2022 μέχρι και τα τέλη της άνοιξης. Τον Μάιο του ίδιου έτους επαναλειτούργησε.
Το όλο θέμα δεν προκαλούσε μόνο πρακτικά προβλήματα, αλλά είχε και ανθρωπιστικές διαστάσεις. Κι αυτό γιατί το κρατητήριο χρησιμοποιείτο για τον περιορισμό κρατουμένων που είτε κρίνονταν ως βίαιοι κι επικίνδυνοι για τους εαυτούς τους και για τους άλλους, καθώς και ατόμων τα οποία αντιμετώπιζαν ψυχολογικά προβλήματα και παρουσίαζαν τάσεις αυτοχειρίας. Είναι ειδικά διαμορφωμένο, αφού οι τοίχοι έχουν επενδυθεί με ειδικό σφουγγάρι, ενώ δεν έχει αιχμηρά αντικείμενα. Κι αυτό ούτως ώστε να εκμηδενιστεί ο κίνδυνος τραυματισμού του κρατούμενου προσώπου. Πάντως, το ειδικό αυτό κελί που προορίζεται να φιλοξενεί άτομα που είναι ευάλωτα ψυχολογικά, όπως πληροφορούμαστε, έχει άμεση επαφή με το χώρο των ποινικών κρατουμένων, κάτι που δεν ενδείκνυται.
– Αύγουστος 2023 – 47χρονος που εκρατείτο για ποινικά αδικήματα μαζί με διοικητικούς κρατούμενους και δυνατότητα επηρεασμού του ανακριτικού έργου: Τα επεισόδια της Χλώρακας και -πιο συγκεκριμένα- η σύλληψη 47χρονου μετανάστη από τη Συρία, έδειξε ότι το πρόβλημα με τους χώρους κράτησης επηρεάζει ακόμα και την αστυνομική διερεύνηση υποθέσεων. Το συγκεκριμένο πρόσωπο ήταν υπό κράτηση στις εγκαταστάσεις της Αστυνομικής Διεύθυνσης Πάφου για ποινικής φύσεως υποθέσεις. Ο σκοπός του περιορισμού του ήταν να μην επηρεάσει το σε βάρος του ανακριτικό έργο, γι’ αυτό και του αποστερήθηκε η χρήση κινητού τηλεφώνου, όπως γίνεται σε ανάλογες περιπτώσεις. Ωστόσο, ενόσω τελούσε υπό κράτηση φωτογραφιζόταν με κινητό τηλέφωνο διοικητικού κρατούμενου. Είχε, δηλαδή, την ευχέρεια επικοινωνίας και κατ’ επέκταση την ευκαιρία να επηρεάσει την πορεία των σε βάρος του ερευνών. Το θέμα αναδείχθηκε όταν οι φωτογραφίες είδαν το φως της δημοσιότητας.
Ο 47χρονος, όπως είχε διευκρινιστεί τότε, είχε αποφασιστεί να μην κρατείται με ποινικούς κρατούμενους για λόγους ασφαλείας (με κάποιους είχε διαφορές) κι έτσι μεταφέρθηκε στην πτέρυγα των διοικητικών κρατουμένων, δηλαδή, προσώπων που είναι υπό απέλαση και δικαιούνται να έχουν κινητά. Προαυλιζόταν μαζί τους, όμως, με αποτέλεσμα να έχει πρόσβαση και σε κινητό τηλέφωνο.
– Μάιος 2023 – Ευάλωτη ανήλικη με στερητικό σύνδρομο κατέληξε σε κοινό αστυνομικό κρατητήριο: Κοπέλα 17 ετών με σοβαρό πρόβλημα εθισμού και ιδιαίτερα ευάλωτη ψυχολογικά, για κάποιες ημέρες τον Μάιο του περασμένου έτους, ήταν σε κοινό κρατητήριο αστυνομικού σταθμού, λόγω ποινικής υπόθεσης (βλ. απόφαση Δικαστή). Κυβερνητική ψυχίατρος την είχε εξετάσει και είχε κρίνει πως αν και στην περίπτωση της ασθενούς δεν ικανοποιούνταν τα κριτήρια υποχρεωτικής νοσηλείας, εντούτοις επεσήμανε πως πρόκειται περί ιδιάζουσας περίπτωσης με μεγάλο πρόβλημα σε ό,τι αφορά τον κατάλληλο χώρο κράτησής της.
Λόγω ανυπαρξίας κατάλληλης δομής, όμως, η ανήλικη κατέληξε σε αστυνομικό κρατητήριο με την ασφάλειά της να τίθεται σε κίνδυνο. Κατά την κράτησή της η 17χρονη έπεσε από το κρεβάτι της και κτύπησε στο κεφάλι. Είχε μεταφερθεί μάλιστα στο Τμήμα Ατυχημάτων και Επειγόντων Περιστατικών του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας. Η αλήθεια είναι ότι το περιστατικό αντιμετωπίστηκε με ευαισθησία απ’ όλες τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, αλλά και αξιωματούχους.
Όπως ενημερωθήκαμε, η τότε υπουργός Δικαιοσύνης, Άννα Προκοπίου Κουκκίδη, κατά τη διάρκεια της κράτησής της 17χρονης, την επισκέφτηκε επανειλημμένα στον αστυνομικό σταθμό. Στενή ήταν και η παρακολούθηση της ανήλικης από το γραφείο Ευημερίας, ενώ κι από πλευράς Αστυνομίας έγιναν ανάλογες διευθετήσεις ώστε να στηρίζεται ηθικά η έφηβη κατά την κράτησή της. Ωστόσο, η όλη υπόθεση αναδεικνύει την απρονοησία και την απουσία συγκεκριμένων μηχανισμών σε ειδικές περιπτώσεις, αλλά και την έλλειψη δομών για άτομα με τέτοια προβλήματα.
22 χώροι κράτησης 330 ατόμων
Κατά καιρούς τα αστυνομικά κρατητήρια τυγχάνουν αξιολόγησης με στόχο να γίνουν βελτιωτικά έργα σ’ αυτά. Αυτά τα έργα είτε αποσκοπούν στην ενίσχυση της ασφάλειας και της αποφυγής ενδεχόμενης διαφυγής κρατουμένων, είτε στη βελτίωση των συνθηκών κράτησης. Στο πλαίσιο μιας απ’ αυτές τις αξιολογήσεις που έγιναν αρχές του 2022, στοιχεία που ήρθαν στην κατοχή μας απέδιδαν (κι ακόμα αποδίδουν) την εικόνα σε σχέση με τους χώρους κράτησης της Αστυνομίας.
Όπως προέκυπτε από τα στοιχεία που είχαμε εξασφαλίσει τότε και ισχύουν μέχρι σήμερα, 22 χώροι κράτησης ήταν υπό την ευθύνη της και δύναται να φιλοξενήσουν περί τα 330 άτομα (χώροι για 200 κρατούμενους όλων των κατηγοριών και επιπλέον 130 διοικητικοί κρατούμενοι στον Χώρο Κράτησης Απαγορευμένων Μεταναστών). Υπάρχουν χώροι που προορίζονται για να φιλοξενούν συλληφθέντες -ή άλλα περιστατικά προσώπων- μόνο για 24 ώρες, κρατητήρια στα οποία κρατούνται για περισσότερο χρονικό διάστημα άτομα στο πλαίσιο διαταγμάτων προσωποκράτησης, ενώ πάνω από 10 σημεία είχαν κηρυχθεί μέχρι τότε ως φυλακές στη βάση υπουργικού διατάγματος. Χρησιμοποιούνταν, δηλαδή και για περιπτώσεις υποδίκων ή καταδικασθέντες σε φυλάκιση. Όπως είναι σε θέση να γνωρίζει ο «Φ», τα δεδομένα αυτά μέχρι σήμερα δεν έχουν διαφοροποιηθεί αισθητά.
Oι επίσημες θέσεις από Υπ. Δικαιοσύνης και Αστυνομία
Στο πλαίσιο της διερεύνησης για την κατάσταση των χώρων κράτησης γενικότερα, αποταθήκαμε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και στην Αστυνομία Κύπρου. Ζητήσαμε αριθμητικά δεδομένα για τα αστυνομικά κρατητήρια που έχουν κηρυχθεί φυλακές τη δεδομένη χρονική στιγμή, να πληροφορηθούμε κατά πόσον έχουν ληφθεί μέτρα μετά την τελευταία απόδραση κρατουμένου από τη Λακατάμια, λεπτομέρειες για την αξιολόγηση της καταλληλότητας των εγκαταστάσεων, αλλά και που βρίσκεται ο σχεδιασμός για την δημιουργία δομής που στη βάση νομοθεσίας του 2021 προορίζεται να φιλοξενεί ανήλικους παραβάτες. Από πλευράς Υπουργείου απαντήθηκε μόνο το τελευταίο ερώτημα, καθώς όπως μας αναφέρθηκε τα άλλα τρία ζητήματα αφορούν την Αστυνομία. Η θέση του Υπουργείου για τη δομή ανηλίκων: «Σε συνεργασία με τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου, έχει ετοιμαστεί το Κανονιστικό πλαίσιο για τη δημιουργία του χώρου κράτησης παιδιών. Έχει ολοκληρωθεί η δημόσια διαβούλευση και έχουν υιοθετηθεί οι παιδοκεντρικές απόψεις της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού. Το πλαίσιο Κανονισμών προωθήθηκε για νομοτεχνικό έλεγχο στη Νομική Υπηρεσία τον περασμένο Οκτώβρη. Είχαμε συζητήσεις με τη Νομική Υπηρεσία και ο νομοτεχνικός έλεγχος αναμένεται να ολοκληρωθεί σύντομα. Ακολούθως, το πλαίσιο Κανονισμών θα πάει στο Υπουργικό Συμβούλιο για έγκριση και μετά στη Βουλή για συζήτηση και έγκριση. Στη συνέχεια, θα γίνει ανοιχτός διαγωνισμός για δημιουργία του χώρου με βάση όρους που έχουμε». Να σημειωθεί ότι πρόσφατα το Υπουργείο κατέθεσε νομοσχέδιο στη Βουλή, έτσι ώστε να είναι εφικτή η κράτηση ανήλικων παραβατών σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στις Κεντρικές Φυλακές μέχρι την 1η Ιανουαρίου του 2026.
Ο εκπρόσωπος Τύπου της Αστυνομίας, Χρίστος Ανδρέου, μιλώντας στον «Φ» την περασμένη Πέμπτη, είπε ότι δεν μπορεί να δώσει στοιχεία στη δημοσιότητα, αναφερόμενος στη φύση του θέματος κι επικαλούμενος ζητήματα ασφαλείας. Ωστόσο, αρκέστηκε να αναφέρει ότι περίπου το 30% του συνόλου των κρατουμένων που είναι υπό την ευθύνη του Σώματος, είναι υπόδικοι (σημ. άτομα για τα οποία έχουν καταχωρισθεί σοβαρές ποινικές υποθέσεις στο Δικαστήριο) και καταδικασθέντες. Μας είπε, ακόμη, ότι αρμόδια επιτροπή του αστυνομικού Σώματος επιθεωρεί και αξιολογεί επί τακτικής βάσεως τους χώρους κράτησης που διαχειρίζεται η Αστυνομία. Διευκρίνισε πως πρόκειται για ομάδα αξιωματικών όπως το Γραφείο Οικήσεως, το Γραφείο Πρόληψης Εγκλήματος και η Διεύθυνση Ευρωπαϊκής Ένωσης και Διεθνούς Αστυνομικής Συνεργασίας.
Πηγή: Philenews
