Cyprus confidential: Στο επίκεντρο ξανά και τα λογισμικά παρακολούθησης
Η διεθνής κοινοπραξία διερευνητικών δημοσιογράφων επιχειρούν να ενισχύσουν με στοιχεία την θέση ότι η Κύπρος αποτελεί θερμοκήπιο εταιρειών που παράγουν λογισμικάπαρακολούθησης, αλλά και κόμβο εξαγωγής τέτοιων συστημάτων.
Δύο χαρακτηριστικές υποθέσεις ήρθαν χθες στο φως της δημοσιότητας από το δίκτυο ICIJ και τους Reporters United. Κεντρικό πρόσωπο και των δύο αφηγηματικών ρεπορτάζ στο πλαίσιο της έρευνας «Cyprus Confidential» είναι ηΣάρα-Φαϊσάλ Αλεξάνδρα-Χάμου, φερόμενη σύντροφος του Ταλ Ντίλιαν.
Ο τελευταίος απασχόλησε την κοινή γνώμη στην Κύπρο κατά καιρούς, κυρίως με την υπόθεση του βαν παρακολουθήσεων, ενώ παρουσιάζεται ως ο ιδρυτής της Intellexa. Κατ’ επέκταση είναι και ο ιδιοκτήτης του λογισμικού Predator που σύμφωνα με καταγγελίες έχει χρησιμοποιηθεί κακόβουλα σε βάρος δημοσιογράφων και πολιτικών στην Ελλάδα, με πιο χαρακτηριστικές τις περιπτώσεις του Θανάση Κουκάκη και του Νίκου Ανδρουλάκη, αντίστοιχα.
Στα δύο ρεπορτάζ, λοιπόν, έρχονταινέα στοιχεία που αφορούν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσαν κάποιες κυπριακές εταιρείες. Αυτές οι επιχειρηματικές οντότητες παρουσιάζονται να τύγχαναν διαχείρισης από την κ. Σάρα Χάμου.
Το ICIJ πουσυντόνισε και τη μεγάλη δημοσιογραφική έρευνα των 3,6 εκατ. διαρρευσάντων αρχείων, αναδεικνύει τον ρόλο της Maravilhas Solutions Ltd. Σύμφωνα με τις θέσεις που διατυπώνονται από τον δημοσιογράφο Ντέιβιντ Κένερ, η Maravilhas δεν ήταν άσχετη με τον κλάδο των λογισμικών παρακολούθησης και ήταν πιθανό να εμπορεύεται τέτοια συστήματα έχοντας ως έδρα την Κύπρο.
Είναι χαρακτηριστική η ακόλουθη αυτούσια αναφορά: «Τον Σεπτέμβριο του 2019, εν τω μεταξύ, οι λογιστές της Χάμου την ενημέρωσαν ότι οι φορολογικές Αρχές της Κύπρου, κατόπιν αιτήματος ενός άλλου ευρωπαϊκού κράτους, είχαν εξετάσει μία συναλλαγή τον Μάιο, όπου η Maravilhas είχε αγοράσει αγαθά αξίας 120.000 δολαρίων από μια ισραηλινή εταιρεία και τα είχε αποστείλει στο Βέλγιο. Για ισραηλινές εταιρείες, μπορεί να ήταν πιο απλό να συνεργαστούν με μια εταιρεία που έχει ενσωματωθεί στην ΕΕ, όπως η Maravilhas, για την πώληση αγαθών σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Αλλά αυτήη περιττή μέθοδος αποστολής εξοπλισμού μπορεί επίσης να είναιτακτική που χρησιμοποιούν στελέχη κυβερνο-παρακολούθησης για να αποφεύγουν τους νόμους περί εξαγωγών. Σε διαρροή αλληλογραφίας από μια ξεχωριστή έρευνα, ένας δικηγόρος μιας γαλλικής εταιρείας που ήταν μέρος της συμμαχίας Intellexa έγραψε ότι αν ο εξοπλισμός κυβερνο-παρακολούθησης συνδυαζόταν με άλλα αγαθά και αποστέλλονταν σε τρίτη χώρα προτού φτάσει στον τελικό προορισμό του, η εταιρεία δεν χρειαζόταν να δηλώσει τον τελικό χρήστη στις Αρχές εξαγωγών».
Στη συνέχεια ο δημοσιογράφος δίνει ενδείξεις για τον κύκλο δραστηριοτήτων της Maravilhas: «Τα εμπιστευτικά έγγραφα της Κύπρου δείχνουν επίσης πώς η Maravilhas ήταν βαθιά ενσωματωμένη στην κυβερνο-παρακολούθηση του Ισραήλ. Τον Ιανουάριο του 2019, μια ισραηλινή εταιρεία που εξειδικεύεται στην κυψέλη ελέγχου και παρεμβολής, η Septier Communication, κατέβαλε περισσότερα από 100.000 δολάρια στη Maravilhas για τη «Εγκατάσταση ενεργού συστήματος.» Η τιμολόγηση αναφέρει ότι ο εξοπλισμός χρησιμοποιείτο για το «Indo Project», και τα οικονομικά έγγραφα της Maravilhas καταγράφουν ένα έργο στην Ινδονησία κατά την ίδια περίοδο.
Η Maravilhas υπέγραψε επίσης συμφωνίες εμπιστευτικότητας με τουλάχιστον επτά ισραηλινές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της Israel Cargo Logistics, μιας εταιρείας λογιστικής φόρτωσης βάσει του αεροδρομίου Μπεν Γκουριόν, της PICSIX, μιας εταιρείας που ιδρύθηκε από πρώην αξιωματικούς των υπηρεσιών πληροφοριών που παρέχει τεχνολογία παρεμβολής τηλεφώνου, και της Rayzone Group, η οποία διαφημίζει την εμπειρία της στο «σχεδιασμό και ανάπτυξη υψηλής ποιότητας λύσεων πληροφοριών».
Οι Reporters United που εδρεύουν στην Ελλάδα, διατυπώνουν τη θέση πως η Σάρα Χάμου «έχει συμμετάσχει στα διοικητικά συμβούλια περισσότερων από 20 εταιρειών που συνδέονται με τον Ντίλιαν» και αποκαλύπτουν τον ρόλο της Censura που εδρεύει στην Κύπρο.
Σημειώνουν ότι οΝτίλιαν το 2019, όταν είχε ξεσπάσει το σκάνδαλο με το μαύρο βαν στη Λάρνακα, μεταβίβασε όλες τις μετοχές της εταιρείας στην Χάμου. Το ρεπορτάζ των Ελλαδιτών δημοσιογράφων χαρακτηρίζουν την Censura «αθέατη ως τώρα κυπριακή εταιρεία του Ταλ Ντίλιαν, ιδρυτή της Intellexa, και της συντρόφου και συνεταίρου του Σάρα Χάμου». Προσθέτουν ότι προκύπτουν «αναπάντητα ερωτηματικά από μια ανεξήγητη συναλλαγή: H Censura, σε χρόνο που το Predator βρισκόταν σε πλήρη ανάπτυξη στην Ελλάδα, αμείβεται με €325.000 για να παράσχει δεδομένα «ευζωίας» σε εταιρεία, που φτιάχνει ένα app «διαλογισμού», η οποία ανήκει σε ζεύγος Ισραηλινών επιχειρηματιών που ζουν στην Αθήνα».
Σε άλλο δημοσίευμα, αναφέρεται ότι ο Ρόμαν Αμπράμοβιτς όταν ήταν ιδιοκτήτης της Chelsea έκανε μυστικές πληρωμές παραβιάζοντας ποδοσφαιρικούς κανονισμούς. Σημειώνεται, ακόμη, ότι «τέσσερις κορυφαίοι αθλητικοί δικηγόροι είπαν στον Guardian ότι οι συναλλαγές που αποκαλύφθηκαν από τα εμπιστευτικά έγγραφα της Κύπρου, πιθανόν να παραβιάζουν τους κανόνες πρωταθλήματος του Ηνωμένου Βασιλείου».
Εξάλλου, ρεπορτάζ αναφέρει ότι η κυπριακή εταιρεία Abacus βοήθησε τον φίλο του Πούτιν και ολιγάρχη Πετρ Άβεν να μεταφέρει 5 εκατ. δολάρια την ημέρα που του επιβλήθηκαν κυρώσεις. Βέβαια, δεν υπάρχει τεκμήριο που να δείχνει παραβίαση των κυρώσεων.
Τέλος, το ICIJ σε άλλο δημοσίευμα σημειώνει ότι ο Σύρος ηγέτης Μπάσαρ αλ Άσαντ «χρησιμοποίησε έναν μεσάζοντα από την Κύπρο σε μια προσπάθεια να αποφύγει τις κυρώσεις της πετρελαϊκής βιομηχανίας».
Ανακούφιση, ανησυχία για τη συνέχεια και δεσμεύσεις από Πολιτεία
Κάποιοι παρουσιάζονται ανακουφισμένοι, άλλοι ανησυχούν για το τι έπεται και η Πολιτεία παρουσιάζεται να δείχνει διατεθειμένη να κάνει ό,τι είναι απαραίτητο για να εξεταστούν οι υποθέσεις που αναδεικνύονται.
Πρόκειται για την εικόνα που επικρατεί μετά το προχθεσινό πρώτο κύμα αποκαλύψεων της κοινοπραξίας διερευνητικών δημοσιογράφων. Σε κύκλους πολιτειακών αξιωματούχων και ιδιωτών του κλάδου της παροχής χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, εκφραζόταν η θέση πως δεν υπήρξαν θέματα παρανομίας γενικότερα για την Κύπρο, αλλά –ίσως- κακών πρακτικών που ακολουθούνταν μέχρι την άνοιξη του 2022. Πολλοί σχολιάζουν, ταυτόχρονα, ότι πλέον η Κύπρος έχει υιοθετήσει κυρώσεις και σε μεγάλο βαθμό έχει εγκαταλείψει κακές πρακτικές.
Να σημειωθεί ότι η κυριότερη υπόθεση των προχθεσινών αποκαλύψεων αφορούσε ποσό επενδυτικού κεφαλαίου ύψους 1,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων που μετέφερε ο Ρώσος μεγιστάνας του χάλυβα Αλεξέι Μορντάσοφ μέσω του κυπριακού τμήματος του διεθνούς οίκου PwC. Αξιωματούχος του Υπουργείου Οικονομικών φέρεται να δήλωσε στον ICIJ για την υπόθεση ότι διεξάγεται ποινική έρευνα.
Πηγή προσκείμενη στην PwC είχε αναφέρει προχθές πως η έρευνα δεν αφορούσε τον ελεγκτικό οίκο. Αυτό, άλλωστε, το επιβεβαίωσε και σε χθεσινές δηλώσεις του ο γενικός διευθυντής του Υπουργείου Οικονομικών, Γιώργος Παντελή. Ξεκαθάρισε σε δήλωση του ότι «δεν υπάρχει κάτι το χειροπιαστό, που να καταδεικνύει παραβίαση κυρώσεων αφής στιγμής δεν υπήρχαν κυρώσεις εκδομένες από την Ευρωπαϊκή Ένωση τη συγκεκριμένη περίοδο». Και πρόσθεσε: «Αναμέναμε να βλέπαμε κάτι το πιο ηχηρό, αλλά είναι αναδημοσίευση διαφόρων γεγονότων που προσπαθούν οι δημοσιογράφοι να τα συνδέσουν».
Εξάλλου, ο υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, μιλώντας σε δημοσιογράφους είπε ότι αυτό που ενοχλεί ιδιαίτερα είναι ότι συνεχίζουν αυτές οι έρευνες να προβάλλουν την Κύπρο ως έναν χρηματοοικονομικό/επενδυτικό προορισμό που παρουσιάζει προβλήματα. Πρόσθεσε ότι τα πορίσματα που αφορούν αυτή τη δημοσιογραφική έρευνα φθάνουν μέχρι τον Απρίλιο του 2022 και δεν υπήρχαν οι κυρώσεις τότε.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Η στάση μας
Έχει σχολιαστεί ότι υπάρχει αφήγημα για την Κύπρο πίσω από τις αποκαλύψεις της διεθνούς κοινοπραξίας δημοσιογράφων, ότι δεν τεκμηριώνεται ποινικό αδίκημα και πως τα 3,6 εκατ. αρχεία είναι προϊόν υποκλοπών. Η αλήθεια είναι ότι πάντα πρέπει να «φιλτράρουμε» τις ειδήσεις. Θεωρούμε, όμως, πως ως δημοσιογράφοι που θέλουμε να υπηρετούμε το δημόσιο συμφέρον δεν πρέπει να απαξιώσουμε την έρευνα των συναδέλφων στο εξωτερικό. Όχι μόνο για λόγους δεοντολογίας και σεβασμού. Ό,τι στοιχεία αποκαλύπτονται μας βοηθούν να πληροφορηθούμε για γεγονότα. Αν η πρόθεση μας (εμάς εδώ στην Κύπρο) είναι η εξυπηρέτηση της κοινωνίας μας μέσω εποικοδομητικής κριτικής και ανάδειξης αρνητικών φαινομένων, τότε κάθε τι που βγαίνει θα πρέπει να το εξετάζουμε με τη δέουσα σοβαρότητα.
